HEKİMLERİN CEZAİ VE HUKUKİ SORUMLULUĞU

ÖNSÖZ Sağlık, şüphesiz ki insanın en değerli varlığıdır. Bu değerli varlığın korunması ve bu bozulduğunda düzeltilmesine çalışan doktorlar insanın yaşama hakkına hizmet etmek gibi çok ulvi fakat bir o kadar da zor bir görev üstlenmişlerdir. İngilizce’de “mal practice” denilen hatalı uygulama kavramıyla şahsen 1990’lı yıllarda bulunduğum Amerika Birleşik Devletleri’nde karşılaşmış ve o zaman doktorların ürkek, çekingen ve neredeyse avukatlardan korkan tavırlarına çok şaşırmıştım. Çünkü tıbbi sistem neredeyse kusursuz çalışıyor teknoloji - yardımcı sağlık ekipmanları ve hizmet içi eğitimde en ufak bir aksama dahi olmuyordu. Böyle bir ortamda hekimin kasti bir hatası olması mümkün değildi. Madalyonun diğer yüzünde de yapılan her girişimin bir riski- komplikasyonu olduğu doğal ve açıktı. Adı üzerinde kaza hayatın bir parçasıydı. O zamanki gözlemim doktorların avukatlar karşısındaki korunmasızlığıydı. Bugün ülkemizde gelinen nokta da sanki bu ortamı çağrıştırmaktadır. Fakat önemli bir farkla, Maalasef ülkemizde tıbbi sistemin tüm bileşenleriyle kusursuz işlediğini söylemek en hafifi ile hayalcilik olur. Bu sistemin tüm kusurlarını da doktorlara yüklemek en hafifi ile insafsızlık olur. Hiçbir hekimin kasten bir hata yapmayacağı açıkken hekimleri tedirgin edip, korkutmak yakın bir gelecekte defansif tıp denilen girişimlerin azaldığı bir hekimlik doğuracak ve sonuçta bundan zarar gören toplum olacaktır. Nitekim bu kaygımızı Sn.Turan ATEŞ kitabının sunuş bölümüne taşımış ve bu gidişin sağlık yönünden endişe verici olduğunu belirtmiştir. Hipokrat yemini etmiş ve bu etik sözleşmeye uyan hekimlere toplumun güvenmesi ve inanması en birincil arzumuzdur. Kendisiyle Androloji kongremizde tanıştığımız ve kıymetli bilgilerini bize aktaran hekim dostu, hakim Turan ATEŞ’i bu toplumun tüm kesimleri için kaleme aldığı eserinden dolayı kendisini kutlar ve teşekkür ederiz. Ekim 2009 - Ankara Prof. Dr. Önder YAMAN Türk Androloji Derneği Başkanı II. BASKININ SUNUMU Ho ca-NASRETTİN, evinin damından düşmüş, komşuları hemen yardımına koşmuşlar. Hocaya: “İlaç, hekim… getireli m. ” demişler. Hoca: ”Hekimi, ilacı bırakın, bana bir damdan düşen bulunuz. Benim derdimden, ancak o anlar demiştir. ” İşte tıp bilimi de, uzun deneyimlere dayanmaktadır. Önce, basit bir tedavi yöntemi belirlenmekte, süreç içinde de bu yöntem gelişmelere bırakılmaktadır. Hastalar üzerinde uygulanan tıbbi müdaheler, olumlu sonuçlar verdikçe de, bu günkü TIP BİLİMİ gelişmiştir. Ben, uzun yıllar tıp biliminin oluşturduğu sorunların çözümünde, bir uygulayıcı olarak aktif görevler üstlendim. Bir MALPRAKTİS olayında; hekimden, hastadan, hastanın organik bağışıklık sisteminden, hastanın tedavi gördüğü klinik ortamdan, kulanılan ilaç ve tıbbi malzemelerden hanginsinin veya hangilerinin etken olduklarının belirlenmesinde etkili oldum. Hala verdiği çelişkili raporları ile tartışılan, inanırlığını kaybetmek üzere olan, bazı raporlarında siyaset kokan ve yeniden yapılandırılması gereken bir ADLİ TIP KURUMU… Bu kitabımın ilk baskısından sonra, Haydarpaşa Numune Hastanesi Psikiyatri Kliniği’nde verdiğim; “HEKİMLERİN CEZAİ ve HUKUKİ SORUMLULUKLARI” ile ilgili konferansım… Sonra, Kocaeli Sağlıkçılar Derneğinde verdiğim aynı konudaki konferans…. ve 22 Mayıs 2009 günü İzmir’de Sivis Otel’de, TÜRK ANDROLOJİ DERNEĞİNİN 8. Ulusal Kongresinde verdiğim aynı konudaki konferans… ve yine aldığım konferans teklifl eri…. Avrupalılar, 17. yüzyılda AFRİKALILARI yamyam olarak tanımışlar ve öyle tanıtmışlar dünya insanına… İngilizler, Çanakkale Boğazı’nı Afrika ülkelerindeki sömürgelerinde topladıkları askerlerle geçmek isterler. ÇANAKKALE GEÇİLMEZ. M. Akif ERSOY; “Çanakkale Şehitleri” adlı şiirinde; “Kimi hindu, kimi yamyam, kim bilmem ne bela. ” Der. Afrika insanı böyle tanınır. Bu insanlar; bir yaşlı öldüğünde: “BİR KÜTÜPHANE YANDI; KÜL OLDU.” derler. Yaşlı insanlar birer kütüphanedirler. Bu insanların büyük birikimleri vardır. Öncelikle tüm birikimlerini, içinde buludukları toplumlara bırakmaları gerekir. Çünkü, birikim kendilerinin malı değildir. Kendisini yetiştiren ve içinde bulunduğu toplumun malıdır. İnsanların birikimi, öncelikle yazdıkları kitaplardır. Sonra bu birikim müzik olabilir. Bunlar plak, cd, makara bant…… Ben de artık altmış yaşımı geçtiğim için, yangına hazırım. Birikimlerimi kitaba dönüştürerek, meslektaşlarıma ve içinde bulunduğum topluma bırakmak istiyorum. Altı tane kitabım oldu. Yangın, küllerimi savurana kadar varım… Çünkü, bu birikimler benim malım değildir. Beni, parasız yatılı okullarda ve burs - kredileri ile okumamı sağlayan toplumumun malıdır. Bu birikimi, beraberimde götürmeye hakkım olmasa gerek. Kendimizi, sağlığımız yönünden güvenle emanet ettiğimiz, tüm hekimler; ekonomik, siyasal sıkıntıları yanında ayrıca, tedavi ettikleri ve tedavisini üstlendikleri hastaların veya yakınlarının çeşitli baskıları ile karşılaşmaktadırlar. Bu baskılar, bazen ölümlere varan fiili saldırılardır. Sağlığımızı emanet ettiğimiz hekimlerimize karşı daha duyarlı olmamız gerekir. Her malpraktis olayını yargıya intikal ettirmemeliyiz. Hekimden kaynaklanan bir kusur var mıdır? Bu kusur, hekimlik mesleğini bilen ve tanıyan uzman bilirkişlerce değerlendirilerek, hekimden kaynaklanan bir kusurun varlığı halinde yargıya gidilmelidir. Bu konularda uzman ve yasal kuruluşlar olan; Yüksek Sağlık Şurası ve Adli Tıp Kurumunun yeniden yapılandırılması gerekmektedir. Deneyimli, mesleki birikimi olan ve alanında uzman olan hekimlere, bu kurulca görev verilmelidir. Bu kitabın ilk baskısı; Temmuz 2007 yılında yapıldı. Hekimlerimiz ve uygulamanın içinde olan hukukçularımız arasından oldukça ilgi gördü. Çünkü, hekimlerin tedavisini üstlendiği ve başarısız oldukları tedavi olayı yargıya taşınmaktadır. Bu durum da, hekimler arasında bir tedirginlik ve panik hali yaratmaktadır. Hekimlerimizin, bu konuda hakimlere güvenerek rahat olmaları ve tıp biliminin verilerini en iyi şekilde uygulamaları gerekir. Hekimleri huzursuz eden Tam Gün Yasası çıkmak üzeredir. Hekimlerin büyük çoğunluğu, ekonomik sıkıntı içindedirler. 2. 000 TL’ye uzman hekim istihdam edilen ülkede, sağlık sorunu çözümlenmiş sayılamaz. Henüz, Zorunlu Sağlık Sigortası sistemi de, yasal olarak düzenlenememiştir. Böyle bir düzenleme, öncelikle hastaları ve hasta yakınlarını rahatlatacaktır. Tedavi sonrası, olumsuz sonuç alınmasında, zarar gören hastalar doğrudan sigorta kurumundan zararlarını tazmin yolu ile alacaktır. Hastalığın tedavisi için uygulanan metot, yerine göre risk taşır. Hekim, bu riski parasal yönden sigortaya devretmektedir. Tedavi sonucu, mağdur olan hasta veya hasta yakınları da, fazla bir uğraş vermeden, zararlarını elde etmektedirler. Bu düzenlemin, zorunlu olarak uygulanması için, bir an önce çıkarılması gerekir. Bu, hasta ve hekim yönünden bir rahatlama yaratacaktır. Ben, burada kitabın ilk baskısını üstlenip, sağlıkçılara ve hukukçulara servis yapan; yine ikinci baskısını da üstlenerek, aynı şekilde servis yapacağına inandığım, “NOBEL TIP KİTABEVİNİN” Sahibi Sayın Ersal Bey’e ve tüm çalışanlarına teşekkür ederim. Kasım-2009, İSTANBUL Turan ATEŞ Hakim İSTANBUL II. BASKININ SUNUMU ÖNSÖZ Hiçbir meslekte hekimlikte olduğu kadar kapsamlı yasal ve etik düzenlemeler bulunmamaktadır. Hekimler insan vücuduna müdahale, bilgi ve yetkisine sahip olan tek mesleğin mensubu olduklarından ve uğraştıkları alan “insan” olduğundan bu durum şaşırtıcı değildir. Her hekim Hipokrat Yemini ile mesleğe başlar ve bu yemin bir etik sözleşme olarak hekimin tüm meslek hayatını bağlar. Hipokrat Yemini elbette orijinal şeklinden değişimlere uğramış ve halen genelde 1948’de Cenevre’de oluşturulan metin esas alınarak kaleme alınmış şekliyle kullanılmaktadır. İçeriği değişse bile Hipokrat Yemini, hekimlere tüm meslek yaşantıları boyunca etik ilkelere bağlı kalmaları gerektiğini hatırlatan önemli bir metin olarak kalacaktır. Hekimlik mesleğinin özelliklerine bağlı olarak yasal düzenlemeler de diğer mesleklerle karşılaştırılamayacak düzeydedir. Hekimlik mesleği ile ilgili yasal düzenlemeler neredeyse insanlık tarihi kadar eskidir. Hamurabi Kanunları’nda: “Hekim, bir kimsenin ölümüne neden olursa veya göz perdesini açayım derken gözü yok ederse, o tabibin elleri kesilmelidir.” ibaresi bulunmaktadır. Günümüzde Türk Ceza Kanunu maddeleri de aynı derecede hekimler için korkutucu niteliktedir. Her hekim elbette tüm yasalar gibi mesleğini ilgilendiren yasaları bilmek zorundadır. Ancak bu eğitimin tıp fakültelerinde yeterince verilemiyor olması ve ülkemizde yasaların sıkça değişiyor olması hekimleri yasalar karşısında zor duruma düşürmektedir. İstanbul Tabip Odası deneyimleriyle yasalarla başı derde giren hekimlerin büyük bir çoğunluğunun kötü niyetten değil, yasaları yeterince bilmemekten dolayı sorun yaşadıklarını ortaya koymaktadır. Ülkemizde de tüm dünyada olduğu gibi hekimlerin bir “baba” gibi görüldüğü ve her durumda hastaları için en iyi tedaviyi yapacağı inancı hızla değişmekte ve bunun sonucu olarak hekimler de daha sık suçlamalarla karşı karşıya kalmakta ve yasal soruşturmaya uğramaktadır. Yasalaşmayı bekleyen “Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası” da bu tür davalarla hekimleri daha da zorlayacak gibi görünmektedir. Hekimlerin yasal düzenlemeleri bilmeleri günümüz koşullarında bu kadar önemliyken ve başvurulacak kaynaklar bu kadar azken Hakim Turan ATEŞ “Hekimlerin Cezai ve Hukuki Sorumluluğu” başlıklı kitabı ile bu açığı doldurmak açısından çok yararlı bir eser yaratmıştır. Turan ATEŞ Anadolu’nun bir çok yerinde ve İstanbul’da hakimlik yapmış, hukukun değişik konularında bir çok makale ve kitap yazmış ve bu şekilde edinmiş olduğu deneyimlerini kitabında okuyucuya sunmuştur. Yaşanmış olayları, mahkeme kayıtlarını ve hukuku akıcı, kolay anlaşılır ve düzgün üslubu ile bizlere sunan yazar, tıp ve hukukun birleştiği her alanında kitabında yer almasını sağlamıştır. Hakim Turan ATEŞ her hekim ve bu alanla ilgilenen hukuk insanı için son derece yararlı ve vazgeçilmez bir eser ortaya çıkarmış olup, bu eserden yararlanmanın sadece hekim ve hukuk insanının değil, esas olarak hastaların da yararına olacağı açıktır. Deneyimlerini ve bilgisini bizlerle paylaşan Turan ATEŞ’e hekimler adına teşekkür ederiz. Prof. Dr. A. Özdemir AKTAN İstanbul Tabip Odası Başkanı ÖNSÖZ SUNUM Halk arasında bir söz kökleşmiş ve günümüze dek, geçerliliğini korumuştur. “Hakimin kararı ve Hekimin raporundan sual olunmaz.” Bunlar, toplumda tabulaşmıştır. Her zaman doğruluğu kabullenilir, doğr uluğuna herkes tarafından inanılır. Hakim kararını, içinde bulunduğu toplum adına ve toplumun yetkili kurumlarınca konmuş düzenlemelere göre verir. Bu nedenlerle de toplumda doğruluğuna inanılır, aynı zamanda da saygı duyulur. Hekimin raporu da Hipokrat yeminine dayanılarak, Lokman Hekimden gelen tıbbi bilgilere göre verdiğine inanılır. Aslında, toplumda kararı veren hakim ve raporu veren hekime, son derece alışılmış bir güvenin sonucudur yukarıdaki özdeyiş. Sevilen ve sayılan kişinin kararı ve raporu da toplumda bu nedenle üstün tutulur. Burada bir tango aklıma geliyor: “Lokman Hekim gelse yaramı azdırır. Yaramı sarmaya, yar kendi gelsin..” Evet, tedavinin özü de bir sevgiye dayanır. Oluşan sevgi de, bir güvence ve saygıya dayanır. Hekimin hastasına sevgi ve saygıyla yaklaşımı önceliklidir. Bunun sonucu olarak da, hastanın hekimine güveni ve saygısı artar. Hekim-hasta arasındaki bu iletişim kurulduktan sonra; hastalığının teşhisi ve tedavisi kolaylaşır. Hasta, hekime teslim olur. Hekim, yerine göre bir kamu görevlisidir. Ama bir devlet memuru değildir. Yaptığı görev nedeniyle bu kategorilerden ayrılmaktadır. Görevinde bağımsızdır. Tıp biliminin verilerine bağlıdır. Tüm talimatları buradan alır. Ben, böyle bir kitap yazma gereğini niçin duydum? Ve niçin yazdım? Uzun süre bu sorulara yanıt aradım. 2006 yılı Haziran ayı içinde, Yeditepe Üniversitesi Göz Kliniği’nde kontrol altına alındım. Sol gözümde gelişen katarakt nedeniyle operasyona karar verildi. Bilgilendirildim ve onayım alındı. Bunun yanında bana matbu bir evrak verildi. Bunu okumam ve senedi istenen bilgileri doldurarak imzalamam söylendi. İlk kez, böyle bir uygulama ile karşı karşıya kaldım. Göz Hekimine: “Gözümü sakat bıraktıktan sonra; bu sözleşme ve onayla, sorumluluktan kurtulamayacağını ve böyle bir sözleşmenin geçerli olamayacağını” beyan ettim. Çünkü, sözleşme hekimi ve kliniği bazı sorumluluklardan koruyordu. Yani, sorumsuzluk sözleşmesi bana imzalatılıyordu. Benim başka seçeneğim yoktu. Matbu ve bazı yazıları küçük harfl erle olan sözleşmeyi imzaladım. Ben, bu nedenlerle bu konuları inceledim. Sonuçta bu kitabın kendiliğinden oluştuğunu gördüm. Yani, yaparak-yaşayarak bu kitabı kaleme aldım. Bunun yanında, büyük kızım Tıp Fakültesini yeni bitirdi. Henüz çiçeği burnunda genç bir hekim. Bugün Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim Hastanesinin psikiyatri asistanıdır. Kitabımın ana teması, Hekim-hasta arasındaki ilişki sonucu oluşan olumsuz sonuçlarda doğabilecek sorumlulukların belirlenmesidir. Yanlış teşhis, her zaman yanlış tedaviyi uygulatır. Böylece hasta tıbben zarar görür. Doğru teşhise doğru olan tedavi uygulanırsa, sonuç büyük olasılıkla iyidir. Doğru teşhise, yanlış tedavi de uygulanabilir. Hasta yönünden olumsuz sonuç alınır. Bunlar hekim kusurundan kaynaklanır. Bazen de hasta hekimin belirlediği tedavi metodunu uygulamaz. İlaçları zamanında kullanmamış olabileceği gibi, hiç de kullanmayabilir. Önerilen diyete de uymayabilir. Bunlar hastalardan gelen olumsuzluklardır. Bazen de hastanın bünyesi, heki min önerdiği ilaç ve tedaviyi kabul etmez. Hastanın vücudu, bağışıklık sistemini kaybetmiştir. Bazen de kullanılan tıbbi ilaçlar yetersizdir. Süresi geçmiş tıbbi ilaçlar olabilir. Tedavide yetersiz kalır. Bazen de, klinik ve hastane ortamında hasta, bazı enfeksiyonlar kapabilir. Yani tıbbi müdahale dışı eylemler, hastanın rahatsızlığını arttırabilir. İşte burada; yani hastahekim, klinik ortam-tıbbi ilaçlar..... Bunlar, hastanın tedavisinde birer etkendirler. Burada kim ne kadar ve ne şekilde kusurludur? Aynı zamanda da sorumludur? Kusurlarının derecesi ve oranın belirlenmesi... Bunları kim belirleyecek? Bu sorulara cevap aradım. Bilirkişilik Kurumları olan; Adlı Tıp Kurumu, Yüksek Sağlık Şurası ve Tıp Fakültelerinin Bilim Kurulları ve Uzmanlık Bölümleri’dir. Bize, yani uygulayıcı hakimlere, bu kurumlar yardımcıdır. Olumsuz bir tıbbi müdahaledeki kusurun kimlerden kaynaklandığı ve kimlerin ne oranda sorumlu ve kusurlu olduklarının belirlenmesidir. Yüksek Sağlık Şurasından; kararlar bir veya bir buçuk yıldan önce çıkmamaktadır. Giden dosyalar bu nedenle uzun süre sürüncemede kalmaktadır. Bu kuruluşların da, yılda bir kez toplandığı duyumunu alıyoruz. Yargıtayca, bu kararların raporlarına da önem verilmemekte ve Adli Tıp Kurumu’ndan rapor alınması önerilmektedir. Biz uygulayıcı hakimler, hekimlerimizin cezai sorumluluklarını, TCK’nın düzenlemelerinden yararlanarak belirlemekteyiz. Hukuki sorumluluklarını İş ve Borçlar Kanununun düzenlemelerinde belirliyoruz. İsteğimiz hekimler için de, cezai ve hukuki sorumluluklarını düzenleyen yasaların kısa sürede çıkarılmasıdır. Çıkarılacak olan özel bir düzenleme ile; hekimler de sorumluluk ve yetkilerinin sınırını bilmelidirler. SUNUM Hekimler, bugün bir tedirginlik ve panik hali içindedirler. Hekimlerin uyguladıkları ve olumsuz sonuç alınan her tıbbi olay mahkemelere taşınmaktadır. Hekimler yönünden bu uygulama bir sıkıntı oluşturmaktadır. Bu tür olayları yargıya taşıyan kişilerin (Avukat), daha duyarlı olmalarını ve olumsuz sonuç oluşturan her tıbbi olayı, öncelikle üst sağlık kurumlarından geçirerek, hekimden kaynaklanan bir kusurun olup-olmadığını belirlemekleri gerekir. Bugün, olumsuz sonuç veren her tıbbi olay, bunu gerçekleştiren hekim aleyhine yargıya sunuldu. Biz hakimler de, üst düzey Sağlık Kurumu ve birimlerinin vereceği raporlara bağlıyız. Ama, bu gidiş sağlık yönünden endişe vericidir. Yaralarımızı saracak, tedavi edecek ve kısacası bize iğne yapacak hekim bulamayabiliriz. Kaş yaparken, göz çıkarmamalıyız. Atatürk, kendisini hekimlerimize emanet etmiştir. Biz, her şeye rağmen, hekimlerimize emanetiz. Hassas el maharetlerine, tıp bilgilerine güveniyoruz. Aynı zamanda inanıyor ve saygı duyuyoruz. Kendimizi, sağlıklı ve uzun süreli yaşam için hekimlerimize emanet ediyoruz. Onlar da, kendilerini böylece tıp bilgileri ve hassas el maharetleri ile uyguladıkları tıbbi tedavilerinin her türlü sorunlarını, biz HAKİMLERE bıraksınlar. Bizlere güvensinler. Rahatsızlıklarımda, tedavilerini esirgemeyen ve sık sık takibe alan; Numune Hastanesi uzman hekimlerden Dr. Ali Tüzün İNCE’ye, Sakarya’da hizmet veren Diş Hekimi Mehmet ELBİRLİK’e, Finike’de Diş Hekimi Mustafa TAKAR’a, Çapa Tıp Fakültesi Hastanesi doktorlarından Prof. Dr. Güngör BOZTAŞ’a ve göz operasyonumu başarı ile gerçekleştiren; bu kitabın yazımına bende istek oluşturan, Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Göz Kliniği Öğretim Üyeleri’nden Dr. Vildan ÖZTÜRK’e saygılar sunmayı bir borç kabul ediyorum. Saygılarımla…. . 12. 07. 2007, İSTANBUL Turan ATEŞ Hakim İÇİNDEKİLER HEKİMLİK MESLEĞİ A) Genel ............................................................................................................................. 1 B) Tıp Bilimi ...................................................................................................................... 2 a) Genel ........................................................................................................................ 2 b) Hastaları Tedavi Etmek ......................................................................................... 3 c) Hastalıkların Sınıfl andırılması ............................................................................. 4 d) Klinik İnceleme ve Teşhis...................................................................................... 5 e) Hastanın Yakınmaları ........................................................................................... 6 f) Klinik Muayene ...................................................................................................... 6 g) Teşhise Doğru Yaklaşım ........................................................................................ 7 h) Nedenleri Bularak Sonuca Ulaşmak .................................................................... 7 ı) Biyolojik İnceleme ve Teşhis ................................................................................. 8 j) Biyolojik Muayeneler ............................................................................................. 8 k) Bakteriyolojik ve Virolojik Muayeneler .............................................................. 9 l) Ponksiyon ve Biopsi .............................................................................................10 m) İnsan Vücudunu (Tıbbi) Görüntüleme .............................................................10 n) İnsan Vücudunun Görünen Kısmı ....................................................................11 o) Klinik Araştırmalar ..............................................................................................11 HASTA-HEKİM İLİŞKİSİ A) İlişkinin Hukuksal Durumu ....................................................................................13 a) Vekalet Sözleşmesi Görüşü .................................................................................13 b) Hizmet Sözleşmesi Görüşü .................................................................................21 c) İstisna Sözleşmesi Görüşü...................................................................................24 d) Vekaletsiz İş görme Görüşü ................................................................................28 e) Sui Generiz-Kendine Özgü Sözleşme Görüşü .................................................31 B) Hekimin Yerine Getirmesi Gereken Görevler .......................................................32 a) Hastayı Kabul Etme .............................................................................................32 b) Hastaya Teşhis Koyma Borcu .............................................................................33 c) Tedavi Etmek ........................................................................................................34 aa) Tıbbi Müdahale ve Kişilik Hakları ...........................................................37 bb) Yaşama Hakkı .............................................................................................37 cc) Sağlık Hakkı ...............................................................................................38 dd) Vücut Bütünlüğü Hakkı ............................................................................38 C) Aydınlatma .................................................................................................................39 a) Aydınlatmanın Amacı ve Niteliği ......................................................................40 b) Aydınlatmanın Yapılış Şekli ................................................................................41 c) Aydınlatmanın Konusu .......................................................................................42 d) Bilgilendirmenin Kapsamı ve Sınırları ..............................................................44 e) Aydınlatmanın Yerine Getirilmesi .....................................................................45 f) Hastanın İzni ........................................................................................................46 aa) Fiil Ehliyet Durumu ..................................................................................47 bb) İznin Geçerliliği .........................................................................................49 cc) Hukuk Sistemimizde İznin Aranmadığı Durumlar ..............................50 dd) Yeni Medeni Kanuna göre Koruma Amacı ile Özgürlüğün Kısıtlanması.....................................................................53 1- Giriş ........................................................................................................53 2- Sebepleri ................................................................................................54 3- Yargılama Usulü ....................................................................................57 4- Resmi Sağlık Kurulundan Rapor Alınmalıdır ..................................58 5- Bildirim Zorunluluğu ..........................................................................59 6- İtiraz .......................................................................................................59 7- Sonuç ......................................................................................................60 D) Açlık Grevine Katılanlara Yapılan Tıbbi Müdahaleler ..........................................61 HEKİMİN HASTAYA TIBBİ MÜDAHELESİ a) Genel ......................................................................................................................62 b) Hekimce Yapılacak Müdahalenin Koşulları .....................................................63 aa) Hekimlik Yapabilmek için Diploma Sahibi Olmak ...............................63 bb) Hekimlik Yapacak Kişinin Türk Vatandaşı Olması ...............................63 cc) Hekimlik Mesleğine Engel Hal ................................................................63 c) Hekimlere Yardımcı Görevliler ..........................................................................64 d) Yetkili Olmayanların Yaptığı Tıbbi Müdahaleler .............................................64 e) Müdahalenin Hukuka Uygunluğu .....................................................................64 f) Tedavi Amaçlı Tıbbi Müdahaleler ......................................................................65 aa) Cerrahi Müdahaleler .................................................................................65 1- Cinsel İlişkiye İlişkin Cerrahi Müdahaleler ......................................66 I. Önceki Yasadaki Düzenleme .........................................................67 II. Yeni Yasadaki Düzenleme ..............................................................68 III.Görevli Yetkili Mahkemeler ...........................................................70 IV. Sonuç .................................................................................................70 2- Vücut Güzelliğine (Estetik) İlişkin Müdahaleler ..............................70 I) Bedensel Rahatsızlığı Giderme Amaçlı Estetik Müdahalel er .....................................................................................71 II) Ruhsal Nitelikli Rahatsızlıkları Gidermeye Yönelik Estetik Müdahaleler ........................................................................72 III)Salt Güzelleştirme Amaçlı Estetik Müdahaleler .........................72 IV)Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahalelerin Hukuksal Durumu ..........73 V) Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahalede Hekimin Hukuki Sorumluluğu ....................................................................................74 3- Organ ve Doku Nakli İçin Yapılan Müdahaleler ..............................75 bb) Ruh Sağlığına İlişkin Tıbbi Müdahaleler ................................................78 1- Hastanın Cerrahi Müdahalesinden Sonraki Denetimler ................78 2- Psikolojik Tedaviler ..............................................................................78 3- İlaçla Yapılan Tedaviler ........................................................................79 g) Yeni Tıbbi Müdahaleler ve Tıbbi Deneyler .......................................................79 aa) Yeni Tedavi Yöntemleri ............................................................................79 bb) Hastaya Tıbbi Deney .................................................................................80 h) Hekimin Tıbbi Müdahalelerde Hastaya Karşı Sadakatlı ve Özenli Olması .......................................................................................................80 aa) Hekimin Hastasına Doğruluk (Sadakat) Borcu .....................................80 bb) Hekimin Hastasına Özen Gösterme Borcu ............................................81 i) Hekimin Sır Saklama Sorumluluğu ...................................................................88 j) Hekimin Hastasının Tedavisinden Kaçınması .................................................89 k) Hekimin Hastasına Bilgi Verme Zorunluluğu .................................................90 HEKİMİN ve SAĞLIK PERSONELİNİN CEZAİ SORUMLULUKLARI a) Genel ......................................................................................................................91 b) Hekimin Cezai Sorumluluğu ..............................................................................92 aa) Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu ..............................................93 bb) Hekimin Müdahalesinin Hukuka Uygunluğu .......................................94 c) Şikayet (Yakınma) ..............................................................................................102 d) Hekimin Kasıtlı Eylemi Nedeni ile Cezai Sorumluluğu ...............................102 aa) TCK’nın 26. Maddesindeki Düzenleme ...............................................106 bb) TCK’nın 83. Maddesindeki Düzenleme ...............................................107 cc) TCK’nın 90. Maddesindeki Düzenleme ...............................................110 dd) TCK’nın 91. Maddesindeki Düzenleme ...............................................113 ee) TCK’nın 99. Maddesindeki Çocuk Düşürtme .....................................115 ff ) TCK’nın 101. Maddesi ve Kısırlaştırma ................................................117 1- Kastrasyon-Kısırlaştırma (Hadım Etme) ........................................118 2- Kürtaj ....................................................................................................118 gg) İlaç Yapmak veya Satmak ........................................................................119 hh) Kişisel Verilerin Kaydedilmesi ve Başkasına Verilmemesi .................120 e) Hekimin Taksir Nedeniyle Cezai Sorumluluğu .............................................131 aa) Genel (TCK 22. Madde) .........................................................................131 bb) Hekimin Taksirli Eylemi .........................................................................136 1- Mesleki Taksir .....................................................................................138 2- İzin Verilen Risk .................................................................................140 cc) Taksir İçin Koşullar .................................................................................140 1- Hekimin Fiili Taksirle İşlemesi .........................................................141 2- Hekimin Eylemi İstekli Olmalı .........................................................141 3- Sonucun İstenmemesi, Ama Öngörülebilir Olması Gerekir .................................................................................................141 4- Hekimin Eylemi ile Sonuç Arasında İlişki Kurulması Gerekir ..............................................................................141 dd) Hekimin Tıbbi Eyleminde Taksirin Çeşitleri .......................................148 1- Tedbirsizlik ..........................................................................................148 2- Dikkatsizlik..........................................................................................148 3- Kurallara Aykırılık ..............................................................................148 f) Hekimlerin 2238 Sayılı Yasaya Göre Cezai Sorumlulukları .........................151 g) Hekimlerin Ceza Muhakemesi Yasasına Göre Sorumlulukları ...................154 aa) Hekimin Tanıklıktan Çekilmesi .............................................................155 bb) Bilirkişi İncelenmesi için, Bilirkişi Ataması ve İncelemelerin Yürütülmesi ..............................................................................................155 cc) Gözlem Altına Almak .............................................................................160 dd) Şüpheli veya Sanığın Beden Muayenesi ve Vücudundan Örnek Alınması .......................................................................................160 ee) Diğer Kişilerin Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması .......162 ff ) Hakimin Kararı ve İnceleme Yapması ...................................................163 gg) Fiziki Kimliğin Tespiti .............................................................................164 hh) Ölünün Kimliğini Belirleme ve Adli Muayene ....................................165 ii) Otopsi ........................................................................................................166 jj) Yeni Doğan Ces edinin Adli Muayenesi ve Otopsi ..............................170 kk) Zehirlenme Şüphesi Üzerine Yapılacak İşlem ......................................170 h) Hekimlerin 5275 Sayılı Yasaya Göre Sorumlulukları ....................................171 aa) Hükümlünün Muayene ve Tedavi İstekleri ..........................................171 bb) Hükümlünün Beslenmesi .......................................................................172 cc) Hükümlünün Muayene ve Tedavisi .......................................................173 dd) Sağlık Denetimi ........................................................................................173 ee) Hastaneye Sevk .......................................................................................174 ff ) İnfazı Engelleyecek Hastalık Durumu ..................................................174 gg) Hükümlünün Kendisine Verilen Yiyecek ve İçecekleri Reddetmesi ...............................................................................................175 HEKİMLERİN ve SAĞLIK GÖREVLİLERİN HUKUKİ SORUMLULUKLARI a) Genel ....................................................................................................................177 b) Hekimlerin Tıbbi (Mesleki) Hataları ...............................................................179 aa) Tıp Bilimince Genel Olarak Kabul Edilen Kurallar .............................191 bb) Tıp Bilimince Kabul Edilen Kurallara Aykırılık...................................191 cc) Hekimin Meslek Kusurları .....................................................................191 1- Teşhis Koyma Kusuru ........................................................................191 2- Hekimin Tedavi Kusuru ....................................................................195 3- Hekimin Beceri ve Özen Kusuru ......................................................197 c) Hastanın İzninin Alınmasında Yapılan Mesleki Hatalar ..............................203 d) Hekimin Tıbbi Sorumluluğunun Kaldırılması ...............................................203 aa) Sorumsuzluk Anlaşması .........................................................................204 1- Hekimin Kendi Kusuruna İlişkin Sorumsuzluk Anlaşması ............................................................................................204 2- Hekimin Yardımcılarının Kusuruna İlişkin Sorumsuzluk Anlaşması ....................................................................206 bb) Hastanın İzni ............................................................................................206 cc) Zorunluluk Durumu ...............................................................................207 e) Operasyon Ekibinin Sorumluluğu ...................................................................208 aa) Kamu Personeli Olan Sağlık Görevlilerinin Sorumluluğu .................209 bb) Hekim, Sağlık Görevlileri ve Hastanelerin Sorumluluk Koşulları ....................................................................................................214 1- Serbest Çalışan Hekimin Durumu ...................................................216 2- Hastanede Çalışan Hekimlerin Durumu ........................................216 I) Kamu (Devlet) Hastanelerinde Çalışan Hekimlerin Durumu .....................................................................216 II) Özel Hastanelerde Çalışan Hekimlerin Durumu ......................217 f) Hekimlerin ve Sağlık Personelinin Haksız Fiil Sorumluluğu ......................219 aa) Genel .........................................................................................................219 bb) Kusur Sorumluluğunun Koşulları .........................................................219 cc) Hukuk Düzenine Aykırılık .....................................................................222 g) Hekimin Kusursuz Sorumluluğu .....................................................................222 aa) Hekimin İstihdam Eden Olması Nedeniyle Sorumluluğu .................223 bb) Hekimin Kullandığı Makine ve Aletlerin Yetersizliği Nedeniyle Kusuru ve Sorumluluğu .......................................................225 h) Tıbbi Müdahale Sonucu Meydana Gelen Zarar .............................................225 aa) Genel .........................................................................................................225 bb) Maddi Zarar ve Tazminat .......................................................................229 cc) Manevi Zarar ve Tazminat .....................................................................237 BİLİRKİŞİLİK ve KURUMLARI a) Genel ....................................................................................................................249 b) Yüksek Sağlık Şurası ..........................................................................................253 aa) Yüksek Sağlık Şurasının Yapısı ...................................................................253 bb) Yüksek Sağlık Şurasına Başvuru ................................................................254 c) Adli Tıp Kurumu ................................................................................................255 d) Üniversitelerin (Tıp Fakültelerinin) Ana Bilim Dalları.................................269 HEKİMLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞUNDA ZAMANAŞIMI a) Genel ....................................................................................................................271 b) Sözleşmeye Dayalı Hukuki Sorumluluğunda Zamanaşımı ..........................271 c) Vekaletsiz İş Görmeden Doğan Hukuki Sorumluluğunda Zamanaşımı ........................................................................................................271 d) Haksız Fiilden Doğan Hukuki Sorumluluğunda Zamanaşımı ....................272 e) Ceza Davalarının Tazminat Davalarına Etkileri ............................................272 HEKİMLERİN ZORUNLU MALİ SORUMLULUK SİGORTASI ............................................................ 275 SONUÇ .................................................................................................................. 283 BELGELERİ ........................................................................................................ 287 EKLER ..................................................................................................................... 295 YAZARIN DİĞER KİTAPLARI

HEKİMLERİN CEZAİ VE HUKUKİ SORUMLULUĞU

Yargıtay Kararları Işığında Suç Örgütleri

Kamu İcra Hukuku ve 6183 Sayılı Kanun Uygulaması