15 Mayıs 2025 tarihli habere göre Kahramanmaraş'ın Elbistan ilçesinde görülen bir davada coğrafi şartların zorluğu nedeniyle keşif yapılamayan arazilere kolluk kuvvetlerinin desteğiyle helikopterle keşif yapılmıştır. Bu keşif yöntemi haberde “Yargı tarihinde bir ilk” olarak nitelendirilmiştir.

Gerçekten de alışılmamış bir yöntem olan helikopterle keşif, teknolojinin hukuk alanında daha etkin kullanımı açısından yeni bir fırsat olarak değerlendirilmesi gereken bir uygulamadır. Hem helikopter hem dron, keşif ve olay yeri inceleme işlemleri için elverişli araçlardır. Maliyet açısından bakıldığında dronun helikopterden çok daha ucuz olduğu da bilinmektedir.

Bilindiği üzere keşif; hâkimin, uyuşmazlığın çözümü için gerekli olan hususlarda görme, işitme, koku ve tat alma gibi, kendi duyu organları aracılığıyla doğrudan inceleme yapmasıdır. Keşif işlemine medeni usul hukuku, idari yargı veya ceza muhakemesinde ihtiyaç duyulabilmektedir. 6100 sayılı HMK m. 290’a göre keşfin yapılmasıyla ilgili olarak taraflar hazır iseler huzurlarında, aksi takdirde yokluklarında yapılacağı, keşif sırasında tanık ve bilirkişi dinlenebileceği, keşif sırasında, yapılan tüm işlemleri ve beyanları içeren bir tutanağın düzenleneceği, tutanağa, hâkimin keşif konusu ve mahalliyle ilgili gözlemlerinin de yazılacağı, plan, çizim, fotoğraf gibi belgelerin de tutanağa ekleneceği, bir olayın nasıl gerçekleştiğinin tespiti için temsili uygulama da yaptırabileceği hükümleri bulunmaktadır. 2577 sayılı İYUK m.31’de de idari yargıda keşif işlemiyle ilgili olarak HMK hükümlerinin uygulanacağı düzenlenmektedir. 5271 sayılı CMK’da da keşifte hazır bulunabilecek kişilerle ilgili düzenlemeler ve var olan durum ile olayın özel niteliğine göre varlığı umulup da elde edilemeyen delillerin yokluğunun da yazılacağı hükümleri bulunmaktadır.

Kısaca bahsedilen bu mevzuatta, keşif sırasında özellikle belirli bir arazi üzerinde inceleme yapılması gereken durumlarda helikopter kullanımını kısıtlayan bir düzenleme içermediğinden dolayı havadan gözetleme yoluyla keşif yapılmasının tarafımca mümkün olduğu değerlendirilmektedir. Dolayısıyla keşif işleminde helikopter veya dron kullanılarak keşif yapılabilir, araziyle ilgili uyuşmazlıklarda bu teknolojilerden faydalanılabilir. Bu teknolojiler keşif işleminde hakimin bizzat duyu organı (görme duyusu) ile araştırma yapmasına kolayca imkan sağladığından dolayı helikopter veya dron vasıtasıyla görme doğrudan doğruya görmeyle eşdeğerdir.

Keşif işlemine benzer olarak ceza muhakemesindeki olay yeri inceleme işlemi için de dron teknolojisi veya geniş çaplı olaylarda olay yerini görüntülemek için helikopter kullanılabilir. Olay yeri incelemesi, bir suç işlendikten sonra delillerin bulunması ve toplanması amacıyla olay yerinde kolluk tarafından yapılan araştırma işlemidir. Olay yerinden toplanan delillerle, kolluğun suç soruşturmasıyla ilgili sahip olduğu mevcut bilgilerin doğruluğu kontrol edilirken suça ilişkin başka detaylar aydınlatılmaya çalışılmaktadır. 2559 sayılı PVSK ek m.6’da “Polis, suçun delillerini tespit etmek amacıyla, Cumhuriyet savcısının emriyle olay yerinde gerekli inceleme ve teknik araştırmaları yapar, delilleri tespit eder, muhafaza altına alır ve incelenmek üzere ilgili yerlere gönderir” denilmektedir. Olay yeri incelemesi işleminde de dron veya helikopter kullanılması mevzuata göre mümkündür.

Hem olay yeri incelemesi hem keşif işlemleri için dron, terör riskinin yüksek olduğu bölgelerde veya yol olmayan kırsal alanlarda kullanılabilir. Kış mevsimi, gece vakti, ormanlık alan, dik yamaç vb. nedenlerle ulaşım imkânı hiç olmayan veya çok zor olan yerlere, olay yeri incelemesi veya keşif yapılması fiilen mümkün olmayan durumlarda dron kullanılması adaletin tesisine katkı sağlayabilir. Hatta olay yerinde kolluk personelini tehlikeye atacak kimyasal ve biyolojik tehditler, patlayıcı maddeler gibi tehlikeler bulunması durumunda da olay yerinin ilk halini kayıt altına almada dron kullanılabilir.[1]

Dr. Enver KAŞLI

---------

[1] Kolluk faaliyetlerinde dron kullanımı konusunda detaylı bilgi için bkz. Enver Kaşlı, (2022), "Kolluk Uygulamalarında Drone Kullanımı", Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 14 Sayı: 26, 329-340.