HİZMET TESPİT DAVASI - SÜREKLİ ÇALIŞMA VE ÜCRET

T.C. YARGITAY 10. HUKUK DAİRESİ E. 2017/799 K. 2017/1931 T. 9.3.2017 • HİZMET TESPİT DAVASI ( Ev Hizmetlerinde Çalışanlardan Ücretle ve Sürekli Çalışanlar Dışındakilerin Sigortalı Sayılmayacakları/Davacının Çalışmasının Süreklilik Arz Edip Etmediğinin Tespiti İçin Konutun Kapsamı Çalışmanın Tam Zamanlı Çalışma Gerektirip Gerektirmediğinin Davacının Farklı İşyerlerinde Çalışıp Çalışmadığının Araştırılmasının Gerektiği - Eksik İnceleme İle Hüküm Kurulduğu ) • EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLAR ( Ücretle ve Sürekli Çalışanlar Hariç Sigortalı Sayılmayacakları/Ücret ve Sürekli Çalışma Birlikte Arandığından Her İki Koşulun Gerçekleşmesinin Gerektiği - Davacının Çalışmasının Süreklilik Arz Edip Etmediğini Tespit İçin Araştırma Yapılmasının Gerektiği/Hizmet Tespiti ) • EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞMA SÜRESİNİN TESPİTİ ( Sigortalı Sayılmak İçin Ücret ve Sürekli Çalışma Koşulunun Birlikte Gerçekleşmesinin Arandığı/ Çalışmanın Sürekli Olduğunu Netleştirmek İçin Konutun Kapsamı Çalışmanın Tam Zamanlı Çalışma Gerektirip Gerektirmediği Dolayısıyla Hizmet İlişkisinin Unsurlarının Oluşup Oluşmadığının Araştırılmasının Gerektiği - Davacının Farklı İşyerlerinde Çalışıp Çalışmadığının Belirleneceği/Eksik İnceleme Yapıldığı ) • SÜREKLİ ÇALIŞMA VE ÜCRET ( Koşullarının Birlikte Gerçekleşmesi Halinde Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalı Sayılacakları/Davacının Çalışmasının Süreklilik Arz Edip Etmediğinin Tespiti İçin Araştırma Yapılmasının Gerektiği - Eksik İnceleme İle Hüküm Tesisinin Bozma Nedeni Olduğu ) 1475/m.5/1 4857/m.4/1 5510/m.6 ÖZET : Dava, davacının ev hizmetlerinde sürekli olarak,ücret karşılığı çalıştığı iddiası ile hizmet süresinin tespiti istemine ilişkindir. Ev hizmetlerinde çalışanlar; ücretle ve sürekli olarak çalışanlar hariç, bu Kanun'ların uygulanmasında sigortalı sayılamazlar. Sigortalı sayılmak için, ücret ve sürekli çalışma birlikte arandığından, her iki koşulun da gerçekleşmiş olması gerekir. Hizmet karşılığı ücret alınmıyorsa veya ücret alınmakla birlikte çalışmada süreklilik yoksa, bu tür çalışmayı sigortalı çalışma saymak mümkün değildir. Tanık beyanları da dikkate alındığında davacının çalışmasının kesintisiz olduğunu iddia ettiği çalışmasının gerçekliği, kapsam ve niteliğiyle, süresinin belirlenebilmesi amacıyla yapılan araştırma hüküm kurmaya yeterli değildir. Mahkemece; öncelikle davacının çalışmasının süreklilik arz edip etmediğinin netleştirilebilmesi için; konutun kapsamı, hangi işlerde çalıştığı, bu çalışmalarının ne kadar süreyle yapılabileceği, buna göre çalışmasının tam zamanlı çalışmayı gerektirip gerektirmediği, dolayısıyla hizmet ilişkisinin unsurlarının oluşup oluşmadığı yöntemince araştırılmalı, davacının farklı işverenler veya iş yerlerinde çalışıp çalışmadığı,davaya konu dönem içinde doğum, hastalık ve benzeri sebeplerle çalışmasına ara verip vermediği, yörede ve davacının çalışmaya gittiği iddia edilen evlere komşu işyeri sahipleri veya çalışanları kolluk vasıtasıyla araştırılarak bilgi ve görgülerine başvurulmalı, uyuşmazlık konusu husus, hiçbir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde çözümlenip; deliller hep birlikte değerlendirilip takdir edilerek varılacak sonuç uyarınca bir karar verilmelidir. Mahkemece, açıklanan maddi ve hukuki ilkeler gözetilmeksizin eksik araştırma ve yanılgılı değerlendirme ile karar verilmiş olması, yasaya aykırı olup bozma nedenidir. DAVA : Dava, davacının ev hizmetlerinde sürekli olarak,ücret karşılığı çalıştığı iddiası ile hizmet süresinin tespiti istemine ilişkindir. Mahkemece, bozmaya uyularak ilâmında belirtildiği şekilde sürekli çalışma unsurunun ispat edilemediğinden davanın reddine karar verilmiştir. Hükmün, davacı tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi: KARAR : Davanın yasal dayanağı 5510 Sayılı Yasa'nın 6. maddesi olup bu tür sigortalı hizmetlerin tespitine dair davaların, kamu düzeniyle ilgili olduğu ve bu sebeple de özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmesinin zorunlu ve gerekli bulunduğu açıktır. Bu çerçevede, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, bu tür davalarda tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip, gerek görüldüğünde resen araştırma yapılarak kanıt toplanabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır. Mahkemece, çalışmanın sürekli olduğunun ispat edilemediği gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiş ise de; ...'nun 05.02.2014 tarih ve 2013/10-2280-2014/65 esas-karar numaralı kararında "Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık, davacının ev hizmetlerinde çalışma süresinin tespiti" talebine dair olarak, mahkemece yapılan araştırmanın hüküm kurmaya yeterli olup olmadığı noktasında toplanmaktadır. Uyuşmazlığın çözümü için öncelikle, ev hizmetleri ile ev hizmetlerinde çalışanlar yönünden mevzuatın incelenmesi gerekmektedir. Bilindiği üzere iş mevzuatı yönünden, ev hizmetlerinin, gerek mülga 1475 Sayılı İş Kanunu'nun 5. maddesinin 1. fıkrasında, gerekse 4857 Sayılı İş Kanunu'nun 4. maddesinin 1. fıkrasında yer alan hükümler ile bu Kanunların uygulama alanı dışında bırakıldığı görülmektedir. Sosyal güvenlik mevzuatı açısından ise gerek mülga 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu gerekse 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında sigortalı olabilmek üç temel koşula bağlanmıştır. Bu koşullar; hizmet akdi ile çalışma, işin işverene ait işyerinde yapılması ve mülga 506 Sayılı Kanun'un 3. ve aynı yöndeki 5510 Sayılı Kanun'un ise 6. maddesi kapsamında olmamak olarak sıralanabilir. 506 Sayılı Kanun'un 3. maddesi sigortalı sayılmayanları; diğer bir ifade ile anılan Kanun kapsamına alınmayanları sıralamaktadır. Buna göre mülga 506 Sayılı Kanun'un “Sigortalı sayılmayanlar” başlıklı 3. maddesi uyarınca: “Aşağıda yazılı kimseler bu Kanunun uygulanmasında sigortalı sayılmazlar: D- ) ( Değişik: 11/8/1977 - 2100/1 md. ) Ev hizmetlerinde çalışanlar ( ücretle ve sürekli olarak çalışanlar hariç )…” Yine 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 Sayılı Kanun'un “Sigortalı sayılmayanlar” başlıklı 6. maddesi uyarınca; “…Bu Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında; …c ) ( Değişik: 17/4/2008-5754/4 md. ) Ev hizmetlerinde çalışanlar ( ücretle ve sürekli olarak çalışanlar hariç )…4. ve 5. maddelere göre sigortalı sayılmaz.”. Buna göre ev hizmetleri, mülga 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun ilk halinde kanun kapsamı dışında bırakılmış iken, 24.08.1977 tarih ve 16037 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ve 24.11.1977 tarihinde yürürlüğe giren 11.08.1977 tarih ve 2100 Sayılı Kanun'un 1. maddesiyle yapılan değişiklik ile mülga 506 Sayılı Kanun'un 3. maddesinin ( D ) bendinde yapılan düzenleme uyarınca, ev hizmetlerinde “ücretle ve sürekli çalışanlar” anılan maddede yer alan istisnalar içinden çıkarılmış, 5510 Sayılı Kanun'un 6. maddesiyle de aynı yöndeki uygulamaya devam edilmiştir. Görüldüğü üzere, anılan maddeler uyarınca, ev hizmetlerinde çalışanlar; ücretle ve sürekli olarak çalışanlar hariç, bu Kanun'ların uygulanmasında sigortalı sayılamazlar. Sigortalı sayılmak için, ücret ve sürekli çalışma birlikte arandığından, her iki koşulun da gerçekleşmiş olması gerekir. Hizmet karşılığı ücret alınmıyorsa veya ücret alınmakla birlikte çalışmada süreklilik yoksa, bu tür çalışmayı sigortalı çalışma saymak mümkün değildir. Buna göre, diğer koşulları gerçekleştirmiş olanlar eğer anılan maddelerin kapsamına giriyorlarsa, sigortalı sayılamayacak ve 506 veya 5510 Sayılı Kanun'larda düzenlenen haklardan yararlanamayacaklardır. Yeri gelmişken belirtilmelidir ki, mülga 1475 Sayılı İş Kanunu'nun 1. maddesi ve 4857 Sayılı İş Kanunu'nun 4/1. maddeleri uyarınca, iş kanunları hükümleri ev hizmetlerine ve ev hizmetleri çalışanlarına uygulanamayacak, bu işler ve bu işleri yapan kişiler Borçlar Kanunu'nun hizmet akdini düzenleyen hükümlerine tabi olacaklardır. Evde yapılan işle, ev hizmetleri arasında bazı farklılıkların da tanımlanması gerekir. Ev hizmeti evde yapılmakla birlikte, herhangi bir iş olmayıp doğrudan yaşanan mekana yönelik bir iştir. Yaşanan konutla doğrudan bağlantı içerisindedir. Doğrudan eve ve ev yaşamına yöneliktir. Dolaylı olarak ev yaşamına katkıda bulunan, onu kolaylaştıran hizmetlerdir. Ev hizmetinin doğrudan eve veya ev yaşamına yönelik olması gerekir. Ev hizmeti evden soyutlanamaz ( Okur A. R., Ev Hizmetlerinde ( İşlerinde ) Çalışanların Sigortalılığı, Kamu-İş Dergisi, Cilt 7, Sayı 3, 2004, s. 10 ). Bir işin ev hizmeti sayılabilmesi için yapılan işin evde gündelik yaşamın gerektirdiği faaliyetler kapsamında ev yaşamının gündelik, olağan gereksinmelerini karşılayan işlerdir ( Mollamahmutoğlu H., İş Hukuku, Turhan, Ankara, 2004, s. 179 ). Öğretide ev hizmetleri, evde gündelik yaşamın gerektirdiği; temizlik, yemek, çamaşır, ütü, çocuk bakımı, mürebbiyelik gibi işler olarak kabul görmektedir. Ev hizmetleri çalışanları ise uşak, kahya, hizmetçi, temizlikçi, aşçı, çocuk bakıcısı, bahçıvan, şoför, bekçi, hayvan bakıcısı vb evin gündelik işleyişine dair faaliyetleri yürüten kişiler olarak kabul görmektedir ( ( N. Gökçek Karaca, F. Kocabaş, Ev Hizmetlerinde Çalışanların Karşılaştıkları Sorunların Türkiye Açısından Değerlendirilmesi, Kamu-İş Dergisi, 2009, cilt 10, sayı 4, sayfa 172'den atfen; Çenberci M., 1475 Sayılı İş Kanunu Şerhi, 1986, s.190-191; Mollamahmutoğlu, a.g.e., s. 179; Çelik N., İş Hukuku Dersleri, B. 20, Beta, İstanbul, 2007, s. 70; Süzek S., İş Hukuku, B. 2, İstanbul, Beta 2005, s. 180; Okur A., a.g.e. s. 348-349; Erkul İ- Karaca N, 4857 Sayılı İş Kanunu Uygulaması, Nisan Yayınları Eskişehir 2004, s. 67; Tunçomağ K., İş Hukuku, İstanbul 1988, s. 44-46; Akyiğit E., İçtihatlı ve Açıklamalı 4857 Sayılı İş Kanunu Şerhi, C. 1, B. 3, Ankara 2008, s. 285; G. E., A. U., İş Hukuku ( Yeni İş Yasaları ) B. 3, B. Yayınları, Ankara 2007, s. 32; Tunçomağ K-Centel T., İş Hukukunun Esasları, B. 4, İstanbul 2005, s. 38; Narmanlıoğlu Ü, İş Hukuku ( Ferdi İş İlişkileri ), B. 2, Ankara 1994, B. Yayınları, s. 71; Eyrenci Ö- Taşkent S- Ulucan D, Bireysel İş Hukuku, Legal Yayınları, İstanbul 2004, s. 43 ). Yukarıda ayrıntıları açıklandığı üzere, “ev hizmetleri” 506 Sayılı Kanun ile tamamen sigortalılık dışında tutulmuş iken 2100 Sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle ev hizmetlerinde sadece “ücretle ve sürekli olarak çalışanlar” sigortalı sayıldıklarından, bu kişilerin sigortalı olarak kabul edilebilmesi için önemli olan, ev hizmetinde geçen çalışmanın ücretle yapılması ve sürekli olmasıdır. Sürekli çalışma kavramı yönünden uygulamada, haftanın çoğu ev işlerinde geçirilmiş ve çalışma bir süre devam etmişse, bu çalışma sigortalı çalışma olarak değerlendirilmekte, süreklilik için çalışmanın belli bir yoğunluğa ulaşması aranmaktadır. Mülga 506 Sayılı Kanun ile 5510 Sayılı Kanun uyarınca “iş” tanımı açık olup, burada “iş”; ev hizmetidir. Bu sebeple ölçü, işin niteliği değil ev işinde çalışanın, bu işte ne kadar süre çalıştığıdır. Ev işlerinde çalışma devamlı ise sürekli sayılacak, devamlılık yoksa, iş belirsiz aralıklarla geçici olarak ya da çağrı üzerine yapılıyorsa süreksiz sayılacaktır.' şeklinde ev hizmetlerinde çalışmada süreklilik unsurunun kriterleri belirlenmiştir. Bu açıklamalar karşısında çalışma haftada bir günden fazla devamlılık arzediyorsa süreklilik unsurunun varlığı kabul edilecektir. Bu kriterler ışığında;dosya kapsamında dinlenen kamu tanığı.... mahkemede beyanında özetle, pazartesi,çarşamba ve cuma günleri davacının temizlik ve yemek işleri için geldiğini beyan etmiştir. Yine kamu tanığı ... beyanında özetle, davacının temizlik işi için haftada 2-3 gün geldiğini beyan etmiştir. Kamu tanıkları ..., ..., ... ve ... davacının temizlik için gelip gittiğini gördüklerini beyan etmişlerdir.Yine davacı tanıkları ..., ..., ..., ... ve davalı tanığı ... davacının temizlik için düzenli olarak eve gidip geldiğini beyan etmişlerdir. Somut uyuşmazlığın incelenmesinde davacının, uzun bir süreye dair olarak ev hizmetlerinde sürekli çalıştığından bahisle sigortalı olduğunun tespitini talep ettiği, davalıların davacının çalışmasının sürekli olmadığı, başka işverenlere ait işyerlerinde de çalışmasının olduğu yönünde itirazda bulundukları anlaşılmaktadır. Bu kapsamda, tanık beyanları da dikkate alındığında davacının çalışmasının kesintisiz olduğunu iddia ettiği çalışmasının gerçekliği, kapsam ve niteliğiyle, süresinin belirlenebilmesi amacıyla yapılan araştırma hüküm kurmaya yeterli değildir. Mahkemece; öncelikle davacının çalışmasının süreklilik arz edip etmediğinin netleştirilebilmesi için; konutun kapsamı, hangi işlerde çalıştığı, bu çalışmalarının ne kadar süreyle yapılabileceği, buna göre çalışmasının tam zamanlı çalışmayı gerektirip gerektirmediği, dolayısıyla hizmet ilişkisinin unsurlarının oluşup oluşmadığı yöntemince araştırılmalı, davacının farklı işverenler veya iş yerlerinde çalışıp çalışmadığı,davaya konu dönem içinde doğum, hastalık ve benzeri sebeplerle çalışmasına ara verip vermediği, yörede ve davacının çalışmaya gittiği iddia edilen evlere komşu işyeri sahipleri veya çalışanları kolluk vasıtasıyla araştırılarak bilgi ve görgülerine başvurulmalı, uyuşmazlık konusu husus, hiçbir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde çözümlenip; deliller hep birlikte değerlendirilip takdir edilerek varılacak sonuç uyarınca bir karar verilmelidir. Bu sebeple mahkemenin, yukarda açıklanan esaslar doğrultusunda araştırma yaparak elde edilecek sonuca göre karar vermesi gerekirken, eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme sonucu yazılı şekilde hüküm kurması isabetsizdir. Mahkemece, açıklanan maddi ve hukuki ilkeler gözetilmeksizin eksik araştırma ve yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde karar verilmiş olması, usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir. O halde, davacının bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır. SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarda açıklanan sebeplerle BOZULMASINA, 09.03.2017 tarihinde oybirliğiyle karar verildi. kazanci.com.tr

HİZMET TESPİT DAVASI - SÜREKLİ ÇALIŞMA VE ÜCRET

Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 2019/99 E. ve 2023/604 K. sayılı kararı

Yargıtay 4. Ceza Dairesi’nin 2016/3052 E. ve 2016/5378 K. sayılı kararı

Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 2021/47 E. ve 2023/612 K. sayılı kararı

İHYA DAVASI - TEBLİGATLARIN USULÜNE UYGUN YAPILMASI - TASFİYE MEMURU

İLAMA MÜSTENİT ALACAĞIN ÖDENMEMESİ NEDENİYLE DOĞRUDAN İFLAS İSTEMİ - İLAM NİTELİĞİNDEKİ BELGE - ARABULUCULUK ANLAŞMA TUTANAĞININ İFLAS KARARINA DAYANAK EDİLMESİ

CEZA DAVASINDA HAKSIZ TAHRİK İNDİRİMİ UYGULANMIŞSA TAZMİNAT DAVASINDA DA MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT BELİRLENİRKEN İNDİRİM YAPILMALIDIR

ÇOCUĞUN NİTELİKLİ CİNSEL İSTİSMARI SUÇU - REŞİT OLMAYANLA CİNSEL İLİŞKİ SUÇU - ZİNCİRLEME SUÇ

AYM'nin 2021/6844 başvuru numaralı kararı

AYM'nin 2020/29558 başvuru numaralı kararı

AYM'nin 2021/29767 başvuru numaralı kararı