Çalışanların; yeni iş arayışlarında halen çalışmakta oldukları iş yerinden ayrılmak istediklerinde ne kadar süreyle ve hangi şartlarda iş arama izni kullanabilecekleri hususu 4857 Sayılı İş Kanunu’muzla hüküm altına alınmıştır. İş Kanunu’ndaki düzenlemeye ek olarak Türk Borçlar Kanunu’nun 421. Maddesinde de;
“İşveren, belirsiz süreli hizmet sözleşmesinin feshi hâlinde, bildirim süresi içinde işçiye ücretinde bir kesinti olmaksızın, günde iki saat iş arama izni vermekle yükümlüdür. İzin saatlerinin ve günlerinin belirlenmesinde, işyerinin ve işçinin haklı menfaatleri göz önünde tutulur.”
denmekle İş Kanunu’ndaki düzenlemelere paralel bir düzenleme yapılmıştır.
- İş Kanunu’nda Yeni İş Arama İzni
4857 Sayılı İş Kanunu’nun “Yeni İş Arama İzni” başlıklı 27. maddesi uyarınca işveren; bildirim süreleri içerisinde işçiye iş arama iznini vermek ve ücretinde kesinti yapmamakla yükümlülük altına sokulmuştur. Buradaki bildirim süreleri, işçinin ihbar öneli içinde çalıştırıldığı günler için geçerli olan sürelerdir.
Söz konusu Kanun maddesinde iş arama izninin süresine de açıklık getirilmiştir. Buna göre çalışanın yeni iş arama izni, günde iki saatten az olamayacaktır. Hatta istemesi halinde işçi, işbu iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu olarak da kullanabilecektir.
İşverenin, çalışana iş arama iznini verme zorunluluğu Kanuna dayandığından ötürü eğer ki işveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücreti de işçiye ödemek durumundadır.
Öte yandan işveren; iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırırsa bu durumda da işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmadan alacağı ücretine ek olarak, çalıştırdığı sürenin ücretini de %100 zamlı ödeyecektir.
- İş Arama İzninin Kullandırıldığının İspat Yükü
İzin kullanımıyla ilgili iddiaları ve durumları ispatlamak işverenin yükümlülüğündedir. Çalışan, iş arama izni verilmediğini iddia ettiğinde işveren aksini ispatlamakla mükelleftir. Hukuken delil olarak kabul edilebilen bütün unsurlar, izin kullanımının ispatında da geçerlidir.
- İş Arama İzni Nasıl Hesaplanır?
İş arama izni hesaplama işlemi, toplam çalışma zamanına göre belirlenen ihbar süresi uyarınca yapılır. İzinlerin gündelik bazda veya toplu olarak kullanılması, tanınan sürede bir değişiklik yaratmaz. Çalışan, iş arama izinlerini toplu veya saatlik olarak kullanabilir.
- İş Arama İzni Ücreti Hesaplaması
Çalışan ihbar süresi içerisinde kullanmadığı her iş arama izni saati için %100 zam yapılmak suretiyle ücret alacaktır. İş arama izni ücreti, işçiye ödenecek asıl ücrete eklenerek yapılır.
Hesaplama: Çalışanın saatlik ücreti x Çalışılan gün sayısı x 2 (Günlük izin saati) x 2 (Kullanılmayan iznin zammı)
Örnek olarak; 10.000 TL aylık brüt ücret alan bir çalışanın 14 gün ihbar süresi bulunduğunu ve hafta içi çalışıp Cumartesi günleri çalışmadığını düşünürsek bu çalışanın ihbar süresi içerisinde toplam 10 iş günü bulunmaktadır.
Çalışanın saatlik ücreti : 10.000/225 = 44,44
Toplam iş arama izin saati : 10 x 2 = 20 saat
İş arama izni ücreti : 44,44 x 20 x 2 = 1.777,6 TL
- Kanunda yazılı bu hususlara ilaveten uygulamada oluşan içtihatlar da yeni iş arama izni konusunda çalışanlara önemli haklar kazandırmaktadır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2018/759 Esas, 2021/490 Karar sayılı ve 15.04.2021 tarihli kararında[1] özetle;
“İş Kanunundaki amir hükme göre iş arama izninden yararlanma işçinin isteği koşuluna bağlı tutulmamıştır. Talep bulunmasa da işçiye iş arama izni verilmesi zorunlu olup işveren bu konuda bir taktir hakkına sahip değildir. Somut olayda olduğu gibi işveren tarafından iş arama izninin kullanılması gerektiğine ilişkin yapılan bildirim de işvereni bu yükümlülükten kurtarmaz. İşverenin izin verildiğini belirttiği gün ve saatlerde çalışılmak istenmesi durumunda işçiye iş verilmemesi gerekir. Ayrıca davacı işçi bildirime yaptığı itirazında feshin yasaya ve işyeri uygulamasına aykırı olduğunu belirtmiş olup iş arama iznini kullanmak istemediği yönünde bir beyan veya bir itiraz ileri sürmemiştir. Bu nedenle iznin kullandırılması gerekirken çalıştırılan davacının izin kullanmaksızın alacağı ücrete ilaveten çalıştırıldığı sürenin ücreti de yüzde yüz zamlı ödenmelidir.”
demekle; işverenin, işçinin talebi olmaksızın iş arama izni vermek ve kullandırmak zorunda olduğunu, bu hususun doğrudan Kanun’dan kaynaklandığı ve işçinin işverenden iş arama izni isteğinde bulunması gerekmediği gibi izin istenmesi hâlinde de işverenin kabul edip etmeme yetkisi bulunmadığını hüküm altına almıştır.
-----------
[1] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2018/759 Esas, 2021/490 Karar sayılı ve 15.04.2021 tarihli kararı
