TÜRK CEZA KANUNU'NDA HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ

Eylemle hukuk düzeni arasındaki çelişkiyi, dolayısıyla hukuka aykırılığı ortadan kaldıran ve eylemin baştan itibaren hukuka uygun biçimde ortaya çıkmasını sağlayan nedenler hukuka aykırılığı ortadan kaldıran nedenlerdir. Hukuka aykırılığı ortadan kaldıran nedenler şunlardır;

1) Yasa Hükmünün Yerine Getirilmesi

2) Yasal Savunma (Müdafaa)

3) İlgilinin (Mağdurun) Rızası

4) Hakkın Kullanılması

1) Yasa Hükmünün Yerine Getirilmesi

Türk Ceza Yasası’nda ‘’kanunun hükmünü yerine getiren kimseye ceza verilmez’’ denilmektedir.(TCK md.24/1). Kanun emrini ifa halinde, bir kanun ya da tüzük , yönetmelik gibi maddi hukuk kuralı hükmünü uygulayan kişinin eylemi tipe uygun olsa da hukuka uygun olacaktır. Yasanın belli kişilere tanıdığı hak ve yetkileri sadece bu kişilerin kullanması hukuka aykırılığı ortadan kaldıran neden olur; diğer kişilerin kullanması ise suç teşkil eder.Örneğin; Bir kolluk görevlisinin arama kararını veya emrini yerine getirmesi, bir icra memurunun haciz için konuta girmesi gibi.

2) Yasal Savunma

Türk Ceza Yasası’na göre; ‘’kendisine veya başkasına ait bir hakka yönelmiş haksız bir saldırıyı derhal uzaklaştırma zorunluluğu ile işlenen suçlardan dolayı faile ceza verilmez.(TCK md.25/1) Haksız bir saldırıdan korunmak için yapılan hareketlerin suç oluşturması durumunda eylemin hukuka aykırı sayılmayacağı bazı koşullarla kabul edilmiştir ;

a. Saldırıya ilişkin koşullar

- Mevcut bir saldırı olmalıdır.

- Saldırı kişilerin korunabilen bir hakkına yönelik olmalıdır.

- Saldırı, meşru müdafaa ile giderilebilecek bir tarzda olmalıdır.

b. Savunmaya ilişkin koşullar

- Savunmada zorunluluk olmalıdır.

- Savunma saldırana karşı olmaldır.

- Savunma saldırı ile orantılı olmalıdır.

Örneğin; Bir kişinin elinden çantası alınıp kaçılıyorsa o kişiyi etkisiz hale getirmek için yumruk atılması veya yere düşürülmesi orantılı olacaktır.

3) İlgilinin (Mağdurun) Rızası

Türk Ceza Yasası'nın 26.maddesinin 2.fıkrasında; ‘’Kişinin üzerinde mutlak surette tasarruf edebileceği bir hakkına ilişkin olmak üzere, açıkladığı rızası çerçevesinde işlenen fiilden dolayı kimseye ceza verilmez.’’ Hükmü yer almakla birlikte ilgilinin rızası hukuka uygunluk nedeni olarak düzenlenmiştir. Rıza, hak sahibinin sahibi olduğu hukuki değerden vazgeçmesi olup, o değeri ceza normunun korumasından çıkmaktadır. Mağdurun rızasının hukuka aykırılığı ortadan kaldıran bir neden olması için aranan koşullar;

- Mağdurun rıza gösterme yeteneğinin bulunması,

- Rızanın açıklanması

- Rızanın konusunun elverişli olmasıdır.

4) Hakkın Kullanılması

Türk Ceza Yasası’nın 26.maddesinin 1.fıkrasında; ‘’Hakkını kullanan kimseye ceza verilmez.’’ Hükmü yer almakla birlikte hakkın kullanılması hukuka uygunluk sebebi olarak düzenlenmiştir. Bir hakkın kullanılmasının hukuka aykırılığı ortadan kaldıran bir neden sayılması için bulunması gereken koşullar vardır. Bu koşullar şunlardır;

- Subjektif bir hakkın bulunması

- Hakkın fail tarafından doğrudan doğruya kullanılabilmesi

- Hakkın hakkı doğuran nedenin belirttiği sınırlar içinde kullanılması

- Hakkın kullanılması ile işlenen suç arasında düşünsel bir bağlantı bulunmasıdır.

Av. Feyzanur AVCILAR

KAYNAKÇA

1- Türk Ceza Hukukuna Giriş, Centel/Zafer/Çakmut, sayfa 287-324

2- www.tbbdergisi.barobirlik.org.tr, TCK Genel Hükümler Ceza Sorumluluğunu Kaldıran Ve Azaltan Sebepler

TÜRK CEZA KANUNU'NDA HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ

Kolluk Elkoyulan Araçları Kullanabilir mi?

Yargı Kararlarıyla Muris Muvazaasının İspatı Ve Unsurları

EV SAHİPLERİ İÇİN TAHLİYE TAAHHÜTNAMESİ NEDİR? NEDEN ÖNEMLİDİR?

ANONİM ORTAKLIĞIN HAKLI SEBEPLE FESHİ DAVASINDA (TTK M.531) USULİ BAKIMDAN ÖZELLİK ARZ EDEN BAZI HUSUSLAR

EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASI AMACIYLA EŞLER ARASINDA ALINABİLECEK HUKUKİ TEDBİRLER

EK TASFİYE VE TTK md.547 UYARINCA ŞİRKETİN GEÇİCİ OLARAK İHYASI

KİRACI HANGİ DURUMLARDA EVDEN ÇIKARILABİLİR?

TAHLİYE TAAHHÜTNAMESİNE DAYALI OLARAK KİRACININ TAŞINMAZDAN TAHLİYESİ

9. YARGI PAKETİ İÇİN ÖNERİLER

FARKLI SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARINA TABİ HİZMET SÜRESİ BİRLEŞTİRİLEN KAMU GÖREVLİSİNİN EMEKLİ İKRAMİYESİNE HAK KAZANMASI