TÜRK TİCARET KANUNUNDA BONO

Bono, poliçe ve çek gibi bir kambiyo senedi olarak özünde bir kıymetli evraktır. TTK 776-779. Maddeleri arasında düzenlenmiştir. TTK da ‘’bono’’ ve ‘’emre yazılı senet’’ kavramları eş anlamlı olarak kullanılmıştır. Poliçe ve çekte üç kişi olmasına rağmen bonoda düzenleyen(keşideci) ve bononun ilk hamili olan lehdar ile birlikte iki kişi vardır. Bonoyu düzenleyen bononun aynı zamanda borçlusudur. Bono hukuki niteliği itibariyle belirli bir bedelin ödenmesi konusunda bir ödeme vaadidir. Bono bir alacak hakkı içerdiğinden, düzenleyen, bono bedelini senedin ilk hamili olan lehdara ya da bononun devri halinde son hamiline ödemeyi taahhüt etmektedir.

Bonolarda lehtarın adının senet metninde yer alması zorunlu unsur olduğundan, bonolar hamiline yazılı olarak düzenlenemez aksi taktirde diğer alternatif zorunlu unsurlar olsa bile senet bono hükmünde sayılmaz. Poliçeler gibi bonolarında vadesi söz konusu olduğundan bonolar da bir kredi aracıdır. Bonolarda düzenleyen, aynı zamanda senedin borçlusu olarak senet bedelini vadede ödemeyi taahhüt etmekte; lehtar da bonoyu kabul ederek düzenleyenden olan alacağını vadeye kadar istemekten vazgeçmektedir.

Bir senedin bono sayılarak kambiyo senedi ve kıymetli evrak niteliğinde olması TTK’nın 776. Maddesinde öngörülen zorunlu unsurları içermesine bağlıdır. Bu unsurlardan birini içermeyen senet bono sayılmaz; adi senet niteliğinde olduğu kabul edilir. Bir senedin bono sayılabilmesi için, bono kelimesini veya emre yazılı senet kelimeini, kayıtsız ve şartsız belirli bir ödeme vaadini( Nakit Ödeme), bononun ilk hamili olan lehdarın adını, düzenlenme tarihini ve düzenleyenin imzasını içermesi şarttır.

Bonolarda bedel hem yazı ile hem de rakam ile yazılmış olabilir. Yazı ve rakam arasındaki bedeller arasında farklılık bulunması halinde, bono geçerliliğini korur; ancak yazı ile gösterilen bedel geçerli kabul edilir. Bononun ödeme vaadinin kayıtsız ve şartsız olması; bir başka deyişle herhangi bir kayda ya da şarta bağlanmamış olması gerekir. Bono üzerine bazı kayıt ve şartların konulması halinde sadece o kayıt ve şartlar yazılmamış sayılır. Uygulamada matbu bono yaprakları üzerine ‘’işbu bono vadesinde ödenmediği taktirde müteakip bonolar da muacceliyet kesbedecektir’’ şeklinde kayıtlar konulmakta; aynı borç için verilen bonolardan birisinin ödenmediği durumlarda anılan şart uyarınca henüz vadesi gelmemiş diğer bonoların da tahsili yoluna gidilmeye çalışılmaktadır. ‘’ Bu durumda muacceliyet şartı geçersiz fakat bono geçerli olacaktır. Bononun bir diğer zorunlu unsuru olan lehdarın adının yani bono kimin emrine ödenecekse onun adının bulunması gerekir. Bonoda lehdarın mutlaka gerçek kişi ve/veya tüzel kişi olması şarttır. Bonoda birden çok lehdarın gösterilmesi mümkündür. Bu taktirde, lehdarlar birlikte ciro ve teslim ettikleri bonodan dolayı müteselsilen sorumlu olurlar. Poliçelerde mümkün olmakla birlikte bonolarda düzenleyen kendisini lehtar göstermek suretiyle bono düzenleyemez. Bononun diğer bir zorunlu unsuru olan düzenlenme tarihinin senet üzerine yazılması zorunludur. Düzenlenme tarihi bonoda gün, ay ve yıl olarak gösterilmelidir. Bono üzerinde birden fazla düzenlenme tarihi mevcut olmamalıdır. Bononun son zorunlu unsuru olan düzenleyenin imzasının da bonoda yer alması zorunludur. Bonoyu düzenleyerek imzalayan ile onu ödeyecek olan aynı kişidir. Bonoyu düzenleyen kişi, aynen poliçeyi kabul eden gibi sorumluluk taşır.

Kanun koyucu, bazı unsurların bonoda yer almasının zorunlu olduğunu; ancak bunların bulunmaması halinde alternatif olarak bonodaki başka unsurların bunların yerine geçeceğini, böylece senedin bono niteliğini kaybetmeyeceğini kabul etmiştir. Kanun koyucunun öngördüğü zorunlu unsur ile alternatifi olarak belirtilen unsur bonoda yer almamışsa senet bono niteliğini kaybeder; adi senet sayılır. Bunlar düzenlenme yeri ve ödeme yeridir. Bonolarda düzenlenme yerinin senedin ön yüzünde açıkça gösterilmesi zorunludur. Bononun arka yüzünde yazılı yer düzenlenme yeri olarak kabul edilemez. Ancak, düzenlenme yerinin gösterilmemesi halinde senet bono niteliğini kaybetmez; düzenleyenin adının yanında yazılı yer düzenlenme yeri sayılır. Düzenleyenin adının yanında da herhangi bir yer gösterilmemişse senet bono niteliğini kaybeder. Diğer bir alternatif zorunlu unsur ise ödeme yeridir. Bonoda ödeme yerinin gösterilmesi zorunludur. Ancak, ödeme yerinin gösterilmemesi halinde senet bono niteliğini kaybetmez; senedin düzenlendiği yer ödeme yeri sayılır. Düzenlendiği yer de gösterilmemişse düzenleyenin adının yanında yazılı yer ödeme yeri sayılır, bu durum da söz konusu değilse senet bono niteliğini kaybeder.

Son olarak şu durumu belirtmekte fayda var; niteliğine aykırı düşmedikçe Türk Ticaret Kanununun 778. Maddesinde sayılan poliçeye ilişkin hükümlerin bonoya da uygulanması kabul edilmiştir

Av. Enbiya YILDIRIM

TÜRK TİCARET KANUNUNDA BONO

CMK m.196/2’ye Göre İstinabe Yoluyla Sanığın Sorgusu

1 MAYIS EMEK VE DAYANIŞMA GÜNÜNDE TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKININ KISITLANMASININ ANAYASA MAHKEMESİ VE AİHM KARARLARI UYARINCA İNCELENMESİ

SOSYAL KONTROL (SOCIAL CONTROL)

ÜÇÜNCÜ HACİZ İHBARNAMESİNDE MENFİ TESPİT DAVASI

Tapu İptal ve Tescil Davası Nedir?

Belirli ve Muayyen Olmayan Artış Hükmünün TBK 344/1-2 ve TBK 345/3 Kapsamında Değerlendirilmesi

Hukukçu (!) Kibri

İMAR BARIŞI 2024 - YAPI KAYIT BELGESİ HAKKINDAKİ TEKLİFİN HUKUKİ DEĞERLENDİRİLMESİ

İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESHEDEN TARAFIN BİLDİRİM SÜRELERİNE UYMAKSIZIN İŞ SÖZLEŞMESİNİ SONA ERDİRMESİ AKABİNDE MEYDANA GELEN HUKUKİ NETİCELER

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı İtirazında Tebliğname ile Bağlı mıdır?