Arabuluculuk, taraflar arasındaki uyuşmazlıkların, alanında uzman ve tarafsız bir arabulucu eşliğinde görüşülerek çözülmesini amaçlayan; uyuşmazlıkların daha hızlı ve ekonomik şekilde sonuçlandırılmasına imkan tanıyan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir.
Arabuluculuk süreçlerinde anlaşmaya varılması halinde “Anlaşma Belgesi” düzenlenir. Anlaşma belgesinde yer alan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde Anlaşma Belgesinin icra takibine konu edilmesi gerekebilir. Arabuluculuk Anlaşma Belgesi’nin icra takibine konu edilebilmesi için kural olarak icra edilebilirlik şerhi alınması gerekmektedir. İcra edilebilirlik şerhi Anlaşma Belgesine ilam niteliği kazandırır. Ancak kanunlarda icra edilebilirlik şerhi alınmasının zorunlu kılınmadığı hallerde;
· Ticari uyuşmazlıklarda, tarafların avukatları ve arabulucununun birlikte imzaladıkları Anlaşma Belgesi
· Diğer uyuşmazlıklarda ise taraflar, tarafların avukatları ve arabulucu tarafından birlikte imzalanan Anlaşma Belgesi
icra edilebilirlik şerhi alınmasına gerek olmaksızın ilam niteliğinde belge olarak kabul edilir. Bu belgelerin icra edilebilmesi için ayrıca icra edilebilirlik şerhi alınması gerekmez.
İcra Edilebilirlik Şerhinin Zorunlu Olduğu Haller
İcra edilebilirlik şerhi alınmasının zorunlu olduğu haller ise 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununda düzenlenmiştir. 6325 Sayılı Kanunun 18/B maddesine göre arabuluculuğun dava şartı olduğu uyuşmazlıklarda icra edilebilirlik şerhi alınması zorunludur. 6325 Sayılı Kanunun 18/B maddesine göre arabuluculuğun dava şartı olduğu uyuşmazlıklar şu şekildedir:
a) Kiralanan taşınmazların 2004 sayılı Kanun’a göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler hariç olmak üzere, kira ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklar
b) Taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklar
c) Kat Mülkiyeti Kanunundan kaynaklanan uyuşmazlıklar
d) Komşu hakkından kaynaklanan uyuşmazlıklar
Bu uyuşmazlıklarda 6325 sayılı Kanunun 18/B maddesine göre dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Bu uyuşmazlıklara ilişkin olarak düzenlenen anlaşma belgesinin icra edilebilmesi için şerhin alınması zorunludur.
Gerekli Şartlar
Anlaşma belgesi arabulucu, taraflar veya vekilleri tarafından imzalanır. Anlaşma belgesine ilişkin olarak icra edilebilirlik şerhi alınabilmesi için anlaşma belgesinin taraflar veya vekilleri tarafından imzalanmış olması gerekir. Tarafların veya vekillerinin imzası olmayan Anlaşma Belgeleri için icra edilebilirlik şerhi istenemez ve bu belgeler ilam niteliği kazanamaz.
İcra Edilebilirlik Şerhinin Alınacağı Yer
Uyuşmazlığa ilişkin olarak bir dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmuşsa, icra edilebilirlik şerhi arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesinden talep edilir. Davanın görüldüğü sırada arabuluculuğa başvurulmuşsa icra edilebilirlik şerhi davanın görüldüğü mahkemeden talep edilir.
Kanunun 18/B maddesinde yer alan uyuşmazlıklar bakımından icra edilebilirlik şerhinin alınacağı yer ise; taşınmazlara ilişkin olarak düzenlenen anlaşma belgeleri bakımından taşınmazın bulunduğu yer, diğer uyuşmazlıklara ilişkin düzenlenen anlaşma belgeleri bakımından ise arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesidir.
İcra Edilebilirlik Şerhinin Verilmesi
İcra edilebilirlik şerhinin verilmesi bir çekişmesiz yargı işidir dolayısıyla inceleme dosya üzerinden yapılır. Ancak aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklarda inceleme duruşmalı yapılır.
Taşınmazın Devrine veya Üzerinde Sınırlı Ayni Hak Kurulmasına İlişkin Anlaşma Belgeleri
Taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına ilişkin olarak hazırlanan anlaşma belgelerinde icra edilebilirlik şerhinin alınmasının ardından taraflardan biri tapu müdürlüğünden tescil talebinde bulunabilir.
Mahkemenin Yapacağı İnceleme
Talepte bulunulan mahkemenin icra edilebilirlik şerhi verirken inceleyeceği hususlar ise şu şekildedir:
· Arabulucu nezdinde anlaşmaya varılan uyuşmazlığın tarafların üzerinde serbestçe tasarrufta bulunabileceği bir işten kaynaklanıp kaynaklanmadığı
· Anlaşma belgesinin içerik itibarıyla cebri icraya elverişli olup olmadığı
Sonuç
Arabuluculuk süreçleri taraflar arasındaki uyuşmazlıkların hızlı ve ekonomik bir şekilde çözülmesini sağlar. Arabuluculuk süreçleri sonunda, tarafların anlaşması halinde düzenlenen Anlaşma Belgesi’nin ilam niteliği kazanması tarafların üzerinde anlaştıkları hususların doğrudan icra edilebilmesini sağlar. Ancak Anlaşma Belgesinin ilam niteliği taşıyabilmesi için gerekli şartların sağlanması ve icra edilebilirlik şerhinin alınması gerekmektedir.
Av. Kaan ÇETİNKAYA – Stj. Av. İlksen UÇAR
Kaynaklar
2. ÖZBEK, M. S., Arabuluculuk Sonunda Düzenlenen Anlaşma Belgesine İcra Edilebilirlik Şerhi Verilmesinde Görevli ve Yetkili Mahkeme, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3(2), 69-85
