Uzaktan Çalışma Sisteminde İş Sağlığı ve Güvenliği Kuralları

Uzaktan çalışma; işveren açısından işletme maliyetlerinin azalması, işçi açısından ise yolda geçirilen sürenin ortadan kalkması, nispeten çalışma saatlerini ve şeklini serbest belirleme avantajlarını sağlamışsa da özellikle işçiler açısından ev içi işlerin profesyonel işle birlikte yürütülmesi zorunluluğu, sosyal yaşamdan izole olma, dinlenme sürelerinin belirsizleşmesi gibi dezavantajları da beraberinde getirmiştir. Bunların yanı sıra uzaktan çalışan işçilerin iş sağlığı ve güvenliklerinin nasıl sağlanacağı, işverenin sorumluluğunun sınırlarının nasıl çizileceği tartışmalarını da doğurmuştur.

Bu çalışmamızda İş Kanunu’nun 14. Maddesinde yapılan değişikliklerle yasal zemine kavuşan uzaktan çalışma sistemi kapsamında çalışan işçilerin iş sağlığı ve güvenliği kapsamında işverenin ve işçinin yükümlülüklerinden ve uzaktan çalışmalarda alınacak tedbirlerin klasik işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinden nasıl ayrılacağından bahsedilecektir.

Uzaktan Çalışma Nedir ? Hangi Çalışmalar Uzaktan Çalışma Olarak Kabul Edilir

İş Kanunu’nun 14/4. maddesinde belirtildiği üzere; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisin uzaktan çalışma olarak kabul edilmektedir.

Maddenin tanımından da anlaşılacağı üzere uzaktan çalışma sadece evden yapılan çalışmayı değil iş görme ediminin iş yeri dışında yapıldığı tüm çalışmaları kapsamaktadır. Bu kapsamda merkez ofisi açılmadığı için raporlama işini evinden yapan bir beyaz yaka çalışanın da aynı işverenin işyerinin bulunduğu ilin dışındaki bir bölgeden sorumlu satış temsilcisinin de uzaktan çalıştığı kabul edilecektir.

Ancak biz bu yazımızda diğer türdeki uzaktan çalışmaların çeşitliliğinin ve ihtimallerin oldukça fazla olması sebebi ile daha çok evden yapılan uzaktan çalışma kapsamındaki iş sağlığı ve güvenliği hususlarından bahsedeceğiz.

Uzaktan Çalışma Sisteminde İş Sağlığı Ve Güvenliğinin Kanuni Dayanağı

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 4 maddesi vd. hükümleri uyarınca işveren, çalışanlarının iş sağlığını ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede mesleki riskleri önlenmek, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbiri almak, bu tedbirlere uyulup uyulmadığını denetlemek, risk değerlendirmesi yapmak, işyeri organizasyonunu yaparak gerekli araç ve gereçleri sağlamakla mükelleftir. İşverenin bu yükümlülüğünü çağın ve gelişen teknolojinin şartlarına uygun hale getirmesi de gerekmektedir.

İş Kanunu’nun 14/6 maddesinde ise uzaktan çalışma ilişkisinde işverenin, uzaktan çalışan işçinin yapmış olduğu işin niteliklerini göz önünde bulundurarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olduğu düzenlenmiştir.

Uzaktan çalışanların iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin madde metnine bakıldığında işverenin klasik çalışma türüne uygulanan 6331 sayılı Kanunla düzenlenen tük yükümlülüklerden değil, sadece madde metninde açıkça düzenlenen yükümlülüklerden sorumlu olacağı gibi bir izlenim doğabilmektedir.

Pek tabi ki, iki çalışma sisteminin birbirinden çok farklı olması, işverenin uzaktan çalışan işçiler üzerindeki kontrol ve denetim mekanizmasının daha zayıf olması işverenin klasik işyerinde çalışanların iş sağlığı ve güvenliğinden doğan yükümlülüklerinden daha sınırlı bir sorumluluğunun olacağı söylenebilecektir. Ancak İK 14/6 maddesinde de açıkça belirtildiği üzere uzaktan çalışan işçinin yapmış olduğu işin niteliği kapsamında ve duruma uygun düştüğü ölçüde 6331 sayılı Kanunda yer alan yükümlülüklerin yerine getirilmesi getirilmektedir.

İK 14/son maddesinde uzaktan çalışmanın usul ve esaslarının yönetmelikle belirleneceği düzenlenmiş ve buna ilişkin Uzaktan Çalışma Yönetmeliği Taslağının hazırlandığı ifade edilmiş ise de ilgili yönetmelik uzun bir süredir yürürlüğe girmemiştir. Hazırlanan bir yönetmeliğin kamu ile paylaşılmaması ve uzun bir süredir yürürlüğe girmemiş olması da karar vericilerin henüz bu konuda net bir karara varamadıklarını ve sürecin bir süre daha bu şekilde ilerlemesini istedikleri izlenimini vermektedir. Ancak pandemi döneminde çığ gibi büyüyen uzaktan çalışma kapsamının bu kadar kuralsız kalması kabul edilemez.

Uzaktan Çalışma Sisteminde Çalışanların Bilgilendirilmesi

İş Kanununun 14/6 hükmü gereği işverenin uzaktan çalışan işçinin yapmış olduğu için niteliğini de göz önünde bulundurarak işçiyi iş sağlığı ve güvenliği hususunda bilgilendirme yükümlülüğü bulunmaktadır. 6331 sayılı Kanunda bilgilendirilme yapılacak konular “işyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler, çalışanın yasal hak ve sorumlulukları, ilk yardım, olağan dışı durum, afet ve yangınla mücadele ile tahliye işleri konusunda görevlendirilen kişiler ” olarak belirlenmiştir.

Pek tabi ki uzaktan çalışan işçinin sözleşmenin türü gereğince olağan dışı durum ve felaketlere ilişkin görevlendirilen kişiler hakkında bilgilendirilmesi aranmayacaktır.

Ancak uzaktan çalışanların çoğunlukla bir bilgisayar ekranının karşısında, sürekli oturarak çalışması nedeni ile oluşabilecek sağlık problemleri ve bunun önlenmesi için gerekli tedbirler hakkında çalışanların bilgilendirilmesi gerekmektedir. Nitekim yürürlükte olan Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliğin 5. Maddesi uyarınca işverenin “işyerinde gerçekleştireceği risk değerlendirmesinde çalışma merkezlerinde ekranlı araçların kullanımından kaynaklanan riskleri, özellikle görme, fiziksel sorunlar ve mental stresle ilgili riskleri de dikkate alarak, bu risklerin etkileri, yol açabileceği ilave etkiler ile risklerin bir arada olmasından kaynaklanabilecek olumsuz etkilerin ortadan kaldırılması veya en aza indirilmesi için her türlü sağlık ve güvenlik önlemlerini alma” yükümlülüğü bulunmaktadır.

Önemle belirtmek gerekir ki; uzaktan çalışan işçinin de ciddi ve yakın bir tehlikeye maruz kalması yahut böyle bir riskin varlığı halinde hemen işverene durumu bildirmesi gerekmektedir. Çünkü yukarıda da belirttiğimiz üzere işverenin uzaktan çalışan işçinin üzerindeki kontrol ve denetim mekanizmasının çok zayıf olması iş sağlığını ve güvenliğini korumayı öncelikle işçiye yüklemektedir.

Uzaktan Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Hususunda Eğitilmesi ve Sağlık Gözetimlerinin Yapılması

6331 sayılı Kanun uyarınca işçiye işe başlamadan önce, çalışma yeri yahut iş değişikliğinde, yeni bir teknolojiye geçilmesi veya iş araç ve gereçlerinin değişmesi halinde hem mesleki bir eğitim hem de iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin eğitim verilmesi gerekmektedir. Covid-19 salgını sebebi ile uzaktan çalışma sistemine geçen işverenlerin de çalışanların çalışma yerinde bir değişiklik olması sebebi ile eğitimlerini yenilemesi gerekmektedir. İşverenin vereceği eğitimler sonrasında işçinin sağlık risklerini dikkate alarak sağlık gözetimi yapma yükümlüğü de bulunmaktadır. Yukarıda da belirtildiği gibi uzaktan çalışma devamlı olarak ekrana bakma şeklinde bir çalışma olduğundan, çalışanların göz ve iskelet sisteminde problemlerin oluşması çok yüksek bir ihtimal olup gerekli görüldüğü hallerde kanunda belirtilen sürelerden daha kısa aralıklarla işyeri hekiminin görüşü dikkate alınarak çalışanın muayeneleri gerçekleştirilmelidir.

İşverenin vereceği eğitimlerde iskelet sisteminin zarar görmemesi için ergonomi kurallarını anlatması yine göz sağlığının korunması için çalışan günlük çalışma rutininde belirli aralıklarla mola vermesini sağlaması ve mümkün olduğu kadar bilgisayar üzerinden çalışma yükünü azaltması gerekmektedir.

Uzaktan Çalışanların Kullanımına Tahsis Edilen Araç ve Gereçlere İlişkin İş Sağlığı Tedbirlerinin Alınması

İK 14/6 hükmü gereğince işveren uzaktan çalışan işçinin kullanımına tahsis ettiği araç ve gereçleri işçinin sağlığını ve güvenliğini gözetecek biçimde temin edip çalışana teslim etmeli, bu araçların kullanımı konusunda gerekli eğitimleri vermeli ve bu araçların hatalı kullanımının yaratacağı iş kazası, meslek hastalıkları gibi olası riskleri de ayrıntılı bir şekilde çalışana anlatmalıdır. Bunun yanı sıra çalışana sağlanan araç ve gereçlerin düzenli aralıklarla bakımı yapılmalı, bir arıza çıkması halinde çıkan arızalar konusunda çalışan derhal uyarılmalıdır.

Ancak belirtmek gerekir ki; bilgisayar üzerinden yapılan uzaktan çalışmanın yapıldığı yerdeki alt yapıdan ve elektrik sisteminden doğan arızalardan işveren sorumlu tutulmamalıdır. Aksi bir kabul işverenin etki alanının olmadığı bir konuda sorumluluğun sınırsız olarak genişletilmesine yol açacaktır.

Çalışan bakımından ise uzaktan çalışan işçi özen borcu gereğince kendisine tahsis edilen araç ve gereçleri sadece iş amaçlı kullanmalı, hem kendisinin hem kullandığı ekipmanın zarara uğramasına neden olacak davranışlardan kaçınmalıdır. Uzaktan çalışan işçinin aile üyelerinin veya üçüncü kişileri işveren tarafından sağlanan araç ve ekipmanları kesinlikle kullanmaması gerekmektedir. Uzaktan çalışan işçinin burada mümkünse ayrı bir odayı çalışma alanı olarak tahsis etmesi, mümkün değilse bir bölümü güvenli bir bölge olarak belirleyerek çalışmasını sürdürmesi çok daha sağlıklı olacaktır.

Av. Eren Evren

Av. Burçak Kandemir

Uzaktan Çalışma Sisteminde İş Sağlığı ve Güvenliği Kuralları

MECLİSTEKİ İMAR BARIŞI TEKLİFİNİN ŞARTLARI

ADLİ SİCİL VE ARŞİV KAYITLARININ TUTULMASI VE SİLİNMESİ

Sanık Lehine Yapılan Başsavcı İtirazının Geri Alınması

TIBBİ MÜDAHALELERDE AYDINLATILMIŞ / BİLGİLENDİRİLMİŞ ONAM

5651 Sayılı "İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun" Kapsamındaki Süjeler

Yeni Malikin Gereksinimi Sebebiyle Tahliye Davasında Kirayaverenin Seçimlik Hakları

Etki Ajanlığı Olarak Bilinen TCK m.339/A Taslağı

HUKUKİ BOYUTLARIYLA 2/B ARAZİSİ NEDİR?

BİLİRKİŞİ RAPORUNA İTİRAZ

Sahteliği Sabit Oluncaya Kadar Geçerli Olan Belge Nedir?