Maddi hasarlı trafik kazasına karışan araçlarda değer kaybı oluşması kaçınılmaz bir gerçektir. Araç değer kaybı Yargıtay kararlarında da tanımlandığı üzere; "aracın kaza tarihindeki hasar görmemiş piyasa değeri ile onarılmış haldeki piyasa değeri arasındaki fark" olarak tanımlanmaktadır. Araç değer kaybından doğan tazminat hakkı Türk Borçlar Kanunu’nun haksız fiil hükümlerine dayanmaktadır. Kazada tam kusurlu olmayan her malik, araç değer kaybı tazminatını karşı araç işleteninden, sürücüsünden ve sigorta teminat limitleri dahilinde sigorta şirketinden talep edebilir. 2025 Yılı ZMMS teminat miktarı 300.000 Türk Lirasıdır.
Araç değer kaybı hesaplamasında, hasara uğrayan aracın marka, model ve üretim yılı, hasar geçmişi, değişen veya onarım gören parçaları, ikinci el piyasa değeri gibi etkenler dikkate alınır. Bu hususun teknik inceleme gerektirmesi nedeniyle bilirkişi raporu araç değer kaybı tazmini davalarında önemli rol oynamaktadır. Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemeleri, bilirkişi raporlarının keyfiliğe yer vermeyecek, objektif ve denetlenebilir kriterlere dayanması gerektiğini vurgulamaktadır. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi'nin 2016/14600 E. - 2019/6626 K. Sayılı kararında;
"Dairemizce değer kaybının belirlenmesi hususunda aracın kaza tarihindeki hasar görmemiş piyasa değeri ile onarılmış haldeki piyasa değeri arasındaki fark kriteri esas alınmaktadır. ... aracın modeli, yaşı, hasarın ağırlığı, boyanmış olan yerler ve hasarlı bölgelerin özelliği nazara alınıp, aracın kaza öncesi ikinci el piyasa rayiç değeri ile tamir edildikten sonraki ikinci el piyasa rayiç değeri arasındaki farkın değer kaybını göstereceği ilkesine göre değer kaybının tespiti için yeniden rapor alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir."
Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi 2021/1495 E. 2024/909K. Sayılı kararında raporun denetime elverişli olması için "serbest piyasa araştırması veya internet satış ilanı gibi somut verilere de dayanılmak suretiyle" hazırlanması gerektiğini vurgulayarak, soyut değerlendirmelerin yeterli olmadığını belirtmiştir.
Araç değer kaybı tazmini davası ikame etmek veya sigorta tahkim merkezinde başvuru yapabilmek için, öncelikle sigorta şirketine başvuru yapılması zorunludur. Başvuru yapıldıktan sonra sigorta şirketi 15 gün içerisinde cevap vermez yahut başvuru reddedilirse, dava yoluna gidilebilir. Sigorta şirketine başvuru yapılmaması halinde dava şartı yokluğundan dava reddedilecektir.
Uygulamada genellikle sigorta tahkim merkezinin uyuşmazlıkları daha kısa sürede çözülmesi ve daha az maliyetli olması sebebiyle tahkim yoluna başvuru yapılmaktadır. Sigorta tahkim yoluna başvurulabilmesi için, karşı yan sigorta şirketinin sigorta tahkim merkezi listesinde kayıtlı olması gerekmektedir.
Sigorta şirketi nezdinde adli yargı yolunda başvurularda; asliye ticaret mahkemesi görevli olup, yetkili mahkeme davalının yerleşim yeri veya Trafik kazasından kaynaklı maddi ve manevi tazminat davaları haksız fiilden doğan davalar olduğu için, trafik kazasının veya zararın meydana geldiği ve zarar görenin yani davacının yerleşim yerinde de açılabilir. KTK m. 110/2’ye göre, “Motorlu araç kazalarından dolayı hukuki sorumluluğa ilişkin davalar, sigortacının merkez veya şubesinin veya sigorta sözleşmesini yapan acentenin bulunduğu yer mahkemelerinden birinde açılabileceği gibi kazanın vuku bulduğu yer mahkemesinde de açılabilir.” Yine sigorta şirketine dava açmadan önce zorunlu arabuluculuk başvurusu yapılması gerekmektedir.
Kazaya karışan aracın işleteni ve sürücüsü müteselsil olarak sorumlu olup, bu kişilere yönelik ise asliye hukuk mahkemeleri görevlidir.
Araç değer kaybı bedelini tazmin edebilmenin şartları, meydana gelen kazada tam kusurlu olmamak, kaza sonucu aracın ağır hasar kayıtlı veya pert durumuna gelmemesi ile zamanaşımı süresi olan 2 yıl içerisinde başvuruda bulunmaktır.
Sigorta şirketlerinin teminat limitlerine, onarım bedeli ve değer kaybı bedeli dahil olup bu bedele işleyen faiz, vekalet ücreti ve yargılama giderleri limit ile sınırlı değildir. (Sakarya BAM 7. H.D 2023/967 E. 2024/1449 K. 24/10/2024 T. )
Değer Kaybı tazminatının yanında, araç mahrumiyet (ikame araç tazminatı) bedeli de kendi hükümleri çerçevesinde tazmin edilebilir. Fakat bu tazminat kalemi sigorta şirketinin teminatı kapsamında olmayıp, karşı yan araç işleteni veya sürücüsünden talep edilebilmektedir.
Av. Ali Anıl ÖZBAĞ
