Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışma Hakkı

Yeni Yayımlanan Yönetmeliğe Göre Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışma Hakkı
10.02.2016 tarihli ve 29620 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 6663 sayılı Kanun ile 4857 sayılı İş Kanununun 13 ve 74 üncü maddelerinde önemli değişiklikler yapılarak kadın işçilere  doğum sonrası  ücretsiz izin  ve kısmı  süreli çalışma hakkı tanınmıştı.
Kanunda yapılan bu değişiklik sonrasında ise kısmi süreli çalışma hakkının işverenden hangi usullerle ve nasıl talep edileceğine ilişkin bir takım sorular gündeme gelmişti.  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın bugün itibariyle (08.11.2016) Resmi Gazete’ de yayımlanan Analık İzni Veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkındaki Yönetmeliği ile mevcut sorular açıklığa kavuşturulmuştur.
Bilindiği üzere kadın işçinin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz olmak üzere toplam on altı haftalık; çoğul gebeliklerde ise doğumdan önceki çalıştırılamayacak olan süreye iki hafta daha eklenmek üzere toplamda on sekiz haftalık analık izin hakkı bulunmaktadır (4857 m.74/1). Kadın işçinin erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanılamayan süreler doğum sonrasındaki sürelere eklenecektir. Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü halinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler baba tarafından da kullanılabilmektedir. Söz konusu izin üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen işçiye de aileye fiilen çocuğun tesliminden itibaren tanınmıştır.
Analık izninin bitiminden sonra, talep edilmesi halinde çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve de çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçiye birinci doğumunda 60 gün, ikinci doğumunda 120 gün ve sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilebilmektedir. Çoğul gebelik halinde ise bu sürelere 30’ar gün daha ilave edilmektedir.
Yukarıda yer alan izinler dışında bir de analık izninin bitiminden itibaren kadın işçinin altı aya kadar ücretsiz izin talep etme hakkı bulunmaktadır. Bu izin üç yaşını doldurmamış olan çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen işçiye de tanınmıştır. 
Tüm bu izinlerden ari olarak kadın işçilere;
-Doğumdan önce sekiz doğumdan ve sonra sekiz toplam on altı haftalık analık izninin,
-Haftalık çalışma süresinin yarısı kadar kullandığı ücretsiz izninin veya
-Altı aya kadar ücretsiz izin kullanımlarının bitiminden itibaren çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar herhangi bir zamanda kısmi süreli çalışma talebinde bulunulabilme hakkı getirilmiştir.
Kimler kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir?
Çocuğunun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar olan süre boyunca çalışan eşlerden biri talep edebilecektir. Ebeveynlerden birinin çalışmaması halinde, çalışan eş, kısmi süreli çalışma talebinde bulunamayacaktır. Eşlerden birinin çalışıyor olması koşulu yalnızca başvuru sırasında aranmaktadır. Başvurudan sonra çalışma ilişkisinin sona erdirilmesi halinde kısmi süreli çalışma hakkı aynen devam olunacaktır (Yön. m.10/2).
Eşlerden birinin mutlaka çalışıyor olması koşuluna yönetmelik de üç istisna getirilmiştir bu haller kısaca;
1.Ebeveynelerden birinin sürekli bakım ve tedavi gerektiren hastalığı,
2.Çocuğun velayetine sahip eşin talebi,
3.Üç yaşını doldurmamış çocuğun münferiden evlat edinilmesidir. Bu üç sebepten dolayı ebeveynlerden biri çalışmıyor olsa dahi diğer çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilecektir.
Kısmi süreli çalışma talebi nasıl yapılacaktır?
Bu haktan faydalanmak isteyen çalışan, kısmi süreli çalışmaya başlamak istediği tarih ile çalışma saatlerinin başlama ve bitişine ilişkin hususlarını da belirterek yazılı bir şekilde en az bir ay önceden işverene başvurmalıdır. İşçi başvurusuna eşinin çalışıyor olduğuna dair ilgili belgeyi de eklemek zorundadır.
Usulüne uygun olarak yapılan talebe, işveren de bildirim tarihinden itibaren en geç bir ay içerisinde yazılı olarak cevap verecektir. İşverenin cevap vermemesi halinde, talep işçinin dilekçesinde belirtilen tarihte veya bu tarihi takip eden ilk iş gününde geçerlilik kazanacaktır (Yön. m.11/1,2,3). Ancak yönetmeliğin 12. Maddesinde sayılan işlerde çalışan kişiler için işverenin uygun bulması koşulu getirilmiştir. Buna göre;
a) Özel sağlık kuruluşlarında ilgili mevzuat uyarınca mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde,
b) Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde,
c) Nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde ve
ç) İş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde çalışan işçiler ancak ve ancak işverenin uygun bulması halinde kısmi süreli çalışma yapabilecektir. Bu işçilerin sendika üyelikleri varsa eğer toplu iş sözleşmeleriyle işverenin uygun bulma şartını kaldıracak şekilde bir hüküm getirilmesi mümkündür.
 
Av. Karsu KÜÇÜK