Etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasında mağdurun rızası aranmamaktadır. Ancak fail, suçtan kaynaklı zararın tamamı yerine kısmen tazminini karşılıyorsa mağdurun rızası aranmaktadır.

Etkin pişmanlık cezayı azaltan veya ortadan kaldıran bir nedendir. Bazı durumlarda cezayı azalttığı gibi tamamen ortadan kaldırdığı durumlar da vardır.

Türk Ceza Kanunu Madde 93/1: Organ veya dokularını satan kişinin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik koşullar göz önünde bulundurularak hakkında verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi ceza vermekten de vazgeçilebilir.

ETKİN PİŞMANLIK ŞARTLARI

-Suçun tüm unsurlarının tamamlanmış olması gerekmektedir. Teşebbüs aşamasındaki bir suç için etkin pişmanlıktan söz edemeyiz ancak şartlar göz önünde tutularak gönüllü vazgeçmeden söz edilebilir. Gönüllü vazgeçme ile etkin pişmanlığı ayıran önemli fark suçun tamamlanmamış olmasıdır. 

Madde 36: Gönüllü Vazgeçme- (1) Fail, suçun icra hareketlerinden gönüllü vazgeçer veya kendi çabalarıyla suçun tamamlanmasını veya neticenin gerçekleşmesini önlerse, teşebbüsten dolayı cezalandırılmaz; fakat tamam olan kısım esasen bir suç oluşturduğu takdirde, sadece o suça ait ceza ile cezalandırılır.

-Fail kendi hür iradesi ile pişmanlık duymalıdır. Örneğin; bir suç işlendiğinde failin bir hısımı veya yakını suçtan pişmanlık duyup zararları gidermeye yönelik hareket ettiğinde fail etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanamamaktadır.

-Tamamlanmış suçun kanunda açıkça düzenlenmiş olması gerekmektedir. Ancak fail pişmanlığını sözlü olarak belirtmiş hatta pişmanlığını belli eden davranışlarda bulunmuş olsa dahi kanun hükmünde açık bir şekilde o suç tipi için etkin pişmanlık hükmü yok ise fail etkin pişmanlıktan kıyas yoluyla da olsa yararlanamamaktadır.

-Failin davranışları tamamlanmış suçtan duyduğu pişmanlığı anlatıyor olmalıdır.

-Failin etkin pişmanlıktan yararlanabilmesi için zararları aynen veya kısmen tazmin edip, suçun meydana getirmiş olduğu hasarları gidermeye yönelik davranışlar gösterebileceği gibi davanın aydınlatılmasında yetkili makama adaletin tecelli etmesi amacı ile yardımcı olması, var ise diğer faillerin tespit edilmesinde yardımcı olması durumunda da etkin pişmanlıktan yararlanabilmektedir.

ETKİN PİŞMANLIKTAN KİMLER YARARLANABİLİR?

Failin kendisi, suça azmettiren, suça yardım eden kişiler etkin pişmanlık hükümlerinden şahsi olarak yararlanabilmektedir. Mühim olan failin verdiği bilgi ile adaletin tecelli etmesi amacıyla suçun aydınlığa kavuşması ve mağdurun suçtan kaynaklı zararlarının tazminidir.

ETKİN PİŞMANLIK İNDİRİM ORANLARI

Türk Ceza Kanunu Madde 168 ;

(1)  Hırsızlık, mala zarar verme, güveni kötüye kullanma, dolandırıcılık, hileli iflâs, taksirli iflâs (…)  Suçları tamamlandıktan sonra ve fakat bu nedenle hakkında kovuşturma başlamadan önce, failin, azmettirenin veya yardım edenin bizzat pişmanlık göstererek mağdurun uğradığı zararı aynen geri verme veya tazmin suretiyle tamamen gidermesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisine kadarı indirilir

 (2) Etkin pişmanlığın kovuşturma başladıktan sonra ve fakat hüküm verilmezden önce gösterilmesi halinde, verilecek cezanın yarısına kadarı indirilir. 

(3) Yağma suçundan dolayı etkin pişmanlık gösteren kişiye verilecek cezanın, birinci fıkraya giren hallerde yarısına, ikinci fıkraya giren hallerde üçte birine kadarı indirilir.

 (4) Kısmen geri verme veya tazmin halinde etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için, ayrıca mağdurun rızası aranır.

(5) (Ek: 2/7 /2012 – 6352/ 84 Md.)  Karşılıksız yararlanma suçunda, fail, azmettiren veya yardım edenin pişmanlık göstererek mağdurun, kamunun veya özel hukuk tüzel kişisinin uğradığı zararı, soruşturma tamamlanmadan önce tamamen tazmin etmesi halinde kamu davası açılmaz; zararın hüküm verilinceye kadar tamamen tazmin edilmesi halinde ise, verilecek ceza üçte birine kadar indirilir. Ancak kişi, bu fıkra hükmünden iki defadan fazla yararlanamaz.

Hırsızlık (141-142), mala zarar verme (151), hileli iflas (161), güveni kötüye kullanma (155), dolandırıcılık (157-158) suçlarında suçun tüm unsurları işlendikten sonra fakat suç sebebi ile kovuşturma aşamasına geçilmeden önce fail, azmettiren veya yardım edenler pişmanlık duyarak mağdurun zararlarını tazmin veya aynen geri verme yönünde hareket ediyorsa verilecek ceza üçte ikisi kadar indirilir. Etkin pişmanlık kovuşturma başladıktan sonra ancak hüküm verilmeden önce gösterilirse ceza yarısı kadar inmektedir. Örneğin; mala zarar verme suçu işlemiş bir kişi mahkeme başlamadan önce pişmanlık duyup suçun aydınlatılmasına yardımcı olursa ve zararın tazmini veya aynen geri verilmesini gerçekleştirirse verilecek ceza üç yıl ise fail etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanır ve ceza üçte ikisi kadar indirilir. Kovuşturma aşaması başlamış ancak hüküm verilmemiş ise faile, azmettirene veya yardım edene verilecek olan ceza üç yıl ise ikide biri oranında indirilir.

Yağma suçunda ise durum daha farklıdır. Kovuşturma aşaması başlamadan etkin pişmanlık gösteren kişinin cezası yarısı kadar indirilir. Yağma suçu işleyen kişi kovuşturma başladıktan sonra ancak hüküm verilmeden önce etkin pişmanlık gösterirse verilecek cezanın üçte biri kadarı indirilmektedir. Örneğin; basit yağma suçunun tüm unsurlarını yerine getirip suçu tamamlayan kişi kovuşturma aşaması başlamadan etkin pişmanlık gösterirse verilecek ceza on yıl ise yarısı kadar indirilmektedir ve ceza beş yıla düşmektedir. Ancak suç tamamlanmış ve kovuşturma aşaması başlamış hüküm verilmemiş ise ceza üçte biri kadar indirilmektedir.

Suçu işleyen zararın tamamı yerine kısmen tazminini gerçekleştiriyorsa mağdurun rızası aranmaktadır.

YARGITAY 6. CEZA DAİRESİ 2021/4642 E., 2021/20611 K.

Mahalli mahkemece verilen hüküm temyiz edilmekle dosya incelenerek, gereği düşünüldü:
Suça sürüklenen çocuğun suç tarihinde müştekinin elinde bulunan çantasını çaldıktan bir süre sonra yakalandığında görevli kolluk personeline mağdura ait çantayı attığı yeri göstermiş ve çanta içerisindeki cüzdanla ile birlikte mağdura iade edilmiş ise de cüzdanın içerisinde yer alan 80 TL tutarındaki paranın ele geçmemiş olması karşısında iadenin kısmi nitelikte olduğu gözetilerek müştekiye kısmi iade nedeniyle suça sürüklenen çocuk hakkında etkin pişmanlık hükmünün uygulanmasına rızası bulunup bulunmadığı sorulmadan suça sürüklenen çocuk hakkında 168. maddenin uygulanması hususu karşı temyiz bulunmadığından bozma nedeni yapılmamış, hüküm kurulurken TCK ' nın 168/1. maddesinin TCK 'nın  31/3. maddesinden önce uygulanması suretiyle TCK' nın  61. maddesindeki sıralamaya aykırı uygulama yapılması, sonuç ceza değişmediğinden bozma nedeni yapılmamıştır.

Dosya ve duruşma tutanakları içeriğine, toplanıp karar yerinde incelenerek tartışılan hukuken geçerli ve elverişli kanıtlara, gerekçeye ve hakimin takdirine göre suça sürüklenen çocuk müdafinin  temyiz itirazı yerinde görülmemiş olduğundan reddiyle, eleştiri dışında, usul ve kanuna uygun bulunan hükmün tebliğ nameye uygun olarak ONANMASINA, 29.12.2021 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

ETKİN PİŞMANLIĞIN UYGULANACAĞI SUÇ TİPLERİ NELERDİR?

PARADA SAHTECİLİK SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK (197)

Kamu düzenine karşı işlenen suçlar kapsamında düzenlenmiştir.

Suçun tanımı TCK madde 197/1 kapsamında yapılmaktadır. Memlekette veya yabancı ülkelerde kanunen tedavülde bulunan parayı, sahte olarak üreten, ülkeye sokan, nakleden, muhafaza eden veya tedavüle koyan kişi, iki yıldan on iki yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Her suç tipine aynı oranda indirim söz konusu olamaz. Parada sahtecilik suçu için TCK madde 201 kapsamında etkin pişmanlık hükümleri düzenlenmiştir. (1) Sahte olarak para veya kıymetli damga üreten,  ülkeye sokan, nakleden, muhafaza eden veya kabul eden kişi, bu para veya kıymetli damgaları tedavüle koymadan ve resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, diğer suç ortaklarını ve sahte  olarak üretilen para veya kıymetli damgaların üretildiği veya saklandığı yerleri merciine haber verirse, verilen bilginin suç ortaklarının yakalanmasını ve sahte olarak üretilen para veya kıymetli damgaların ele geçirilmesini sağlaması halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz.(2) Sahte para veya kıymetli damga üretiminde kullanılan alet ve malzemeyi izinsiz olarak üreten, ülkeye sokan, satan, devreden, satın alan, kabul eden ve muhafaza eden   kişi resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, diğer suçluları ve malzemenin üretildiği veya saklandığı yerleri ilgili makamlara haber verirse, verilen bilginin suç ortaklarının yakalanmasını ve bu malzemenin sağlaması halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz. Kanun maddesinden de anlayacağımız üzere etkin pişmanlık her zaman cezayı azaltan bir sebep olmamakla birlikte kanunda öngörüldüğünde cezayı ortadan kaldıran da bir sebeptir. Bu maddede kanunun asıl amacı suçun aydınlatılması ve kamuya zarar verilmemesidir.

KİŞİYİ HÜRRİYETİNDEN YOKSUN BIRAKMA SUÇU (109)

Bir kimseyi hukuka aykırı olarak bir yere gitmek veya bir yerde kalmak hürriyetinden yoksun bırakan kişiye, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir. (2)  Kişi, fiili işlemek için veya işlediği sırada cebir, tehdit veya hile kullanırsa, iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. (3)  Bu suçun; a) Silahla, b) Birden fazla kişi tarafından birlikte, c)  Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle, d) Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle, e) Üstsoy,  altsoy veya eşe ya da boşandığı eşe karşı, 41 f) Çocuğa ya da beden veya ruh bakımından kendini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı, İşlenmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek  ceza bir kat artırılır. (4) Bu suçun mağdurun ekonomik bakımdan önemli bir kaybına neden olması halinde, ayrıca bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. (5) Suçun cinsel amaçla işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek cezalar yarı oranında artırılır. (6) Bu suçun işlenmesi amacıyla veya sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır. Kişiyi hürriyetinden yoksu bırakma suçu için etkin pişmanlık hükümleri TCK madde 110 kapsamında düzenlenmiştir. Kişiyi hürriyetinden yoksun bırakan kişi, TCK madde 109 kapsamında tanımlanan suçu işleyen kişi soruşturma aşaması başlamadan önce gerçekten pişman olup mağdura bir zararı dokunmazsa ve güvenli bir yerde serbest bırakıp etkin pişmanlığını gösteren davranışlarda bulunursa ceza üçte ikisi kadar indirilir.

ÇEVRENİN TAKSİRLE KİRLETİLMESİ SUÇU (182)

Suçun tanımı şu şekildedir TCK madde 182 kapsamında düzenlenmiştir. Suça ilişkin etkin pişmanlık hükmü ise TCK madde 184/5 kapsamında düzenlenmiştir.

Kişinin, ruhsatsız ya da ruhsata aykırı olarak yaptığı veya yaptırdığı binayı imar planına ve ruhsatına uygun hale getirmesi halinde, bir ve ikinci fıkra hükümleri gereğince kamu davası açılmaz, açılmış olan kamu davası düşer, mahkum olunan ceza bütün sonuçlarıyla ortadan kalkar. Bu suç tipinde de etkin pişmanlık cezayı azaltan değil ortadan kaldıran bir sebep olarak düzenlenmiştir.

SUÇ İŞLEMEK AMACIYLA ÖRGÜT KURMA SUÇU (220)

Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu topluma karşı suçlar kapsamında yer almaktadır. Örgüt kuran kişiler örgütü suç işlemek amacıyla kanunun koruduğu norma aykırı davranmak amacıyla kurmaktaysa bu suç kapsamında değerlendirilecektir. Örgüt kurmak için belirli bir kişi sayısı gerektiğinden dolayı bu suç tipi çok failli suçlar içindedir. Faillerden sadece birinin etkin pişmanlık amacıyla hareket etmesi etkin pişmanlığın şahsi bir cezasızlık sebebi olduğundan dolayı diğer faillerin cezası üzerinde bir değişiklik yaratmayacaktır. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçunun etkin pişmanlık hükmü TCK madde 201 kapsamında düzenlenmektedir. (1) Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu nedeniyle soruşturmaya başlanmadan ve örgütün amacı doğrultusunda suç işlenmeden önce, örgütü dağıtan veya verdiği bilgilerle örgütün dağılmasını sağlayan kurucu veya yöneticiler hakkında cezaya hükmolunmaz. (2) Örgüt üyesinin, örgütün faaliyeti çerçevesinde herhangi bir suçun işlenişine iştirak etmeksizin, gönüllü olarak örgütten ayrıldığını ilgili makamlara bildirmesi halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz. (3) Örgütün faaliyeti çerçevesinde herhangi bir suçun işlenişine iştirak etmeden yakalanan örgüt üyesinin, pişmanlık duyarak örgütün dağılmasını veya mensuplarının yakalanmasını sağlamaya elverişli bilgi vermesi halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz.

ZİMMET SUÇU (247)

Zimmet suçunun tanımı TCK madde 247 kapsamında yapılmıştır. (1) Görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi, beş yıldan on iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır. (3) Zimmet suçunun, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilebilir. Zimmet suçu için özel düzenlemeler vardır. Zimmet suçundan dolayı etkin pişmanlık hükümleri kanunun 248. Maddesinde düzenlenmektedir. TCK 247/2 zimmet suçunun nitelikli halidir. Kamu görevlisi görevi dolayısıyla kullandığı mala zilyettir. Failin kanunun248. Maddesinden yararlanabilmesi için etkin pişmanlığın şartlarını yerine getirmiş olması zararı tazmin etmiş olması ve malın iadesi gerekmektedir. Fail soruşturma başlamadan önce zimmetine geçirdiği malı aynen iade etmiş ve verdiği zararın tamamını tazmin etmiş ise verilecek cezanın üçte ikisi indirilir. Örneğin; bir kamu görevlisi zimmet suçunu işleyip etkin pişmanlık şartlarını soruşturma başlamadan önce yeri getirirse on iki yıl ceza verilecekse cezasından sekiz yıl indirilir.

RÜŞVET SUÇU (252)

Suç TCK madde 252 kapsamında düzenlenmektedir. Suçtan kaynaklı etkin pişmanlık hükümleri TCK madde 254 kapsamında düzenlenmektedir.” Rüşvet suçu bir kamu görevlisiyle diğer herhangi bir kişi arasında gerçekleştirilen ve kamu görevlisinin görevine giren bir işin yapılması ya da yapılmaması karşılığında kişiyle yaptığı anlaşma çerçevesinde bir yarar sağlamasıdır.”(Prof. Dr. Durmuş Tezcan, Prof. .Dr. Mustafa Ruhan Erdem, Doç. Dr. R. Murat Önek Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku Kitabı)  TCK 254-  (1) Rüşvet alan kişinin, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, rüşvet konusu şeyi soruşturmaya yetkili makamlara aynen teslim etmesi halinde, hakkında rüşvet suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz. Rüşvet alma konusunda başkasıyla anlaşan kamu görevlisinin durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce durumu yetkili makamlara haber vermesi halinde de hakkında bu suçtan dolayı cezaya hükmolunmaz. (2) Rüşvet veren veya bu konuda kamu görevlisiyle anlaşmaya varan kişinin, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, pişmanlık duyarak durumdan yetkili makamları haberdar etmesi halinde, hakkında rüşvet suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz. (3) Rüşvet suçuna iştirak eden diğer kişilerin, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, pişmanlık duyarak durumdan yetkili makamları haberdar etmesi halinde, hakkında bu suçtan dolayı cezaya hükmolunmaz. (4) Bu madde hükümleri, yabancı kamu görevlilerine rüşvet veren kişilere uygulanmaz. Kanun metninden anlayacağımız üzere rüşvet suçundan dolayı etkin pişmanlıktan yararlanmak isteyen kişiler için de bir süre tanınmıştır. Rüşveti alan, rüşveti veren ve rüşvet suçuna iştirak edenler etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabilmektedir. Durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce kişilerin kendi özgür iradeleri ile resmi makamlara bildirdiği hallerde etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanılmaktadır.

ETKİN PİŞMANLIK VE GÖNÜLLÜ VAZGEÇME ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR?

Gönüllü vazgeçme TCK madde 36 kapsamında düzenlenmektedir. Gönüllü vazgeçmenin oluşması için tamamlanmış bir suç aranmamaktadır. Gönüllü vazgeçme ve etkin pişmanlığı ayıran en temel fark budur. Etkin pişmanlığın gerçekleşmesi için suçun tüm unsurlarının tamamlanmış olması gerekmektedir. Teşebbüs aşamasındaki bir suç için etkin pişmanlıktan söz edemeyiz ancak şartlar gerçekleşiyorsa gönüllü vazgeçmeden söz edilebilmektedir. Gönüllü vazgeçme teşebbüs aşamasında olduğundan dolayı suç oluşmamaktadır ve cezaya hükmolunmaz ancak etkin pişmanlık cezayı ortadan kaldırabilen şahsi bir cezasızlık sebebi olduğu gibi cezayı azalttığı durumlar da vardır. Suçu işlemekten vazgeçen kişi bunu gönüllü olarak yapmış olmalıdır zorunlu bir sebeple suçu işlemekten vazgeçen kişi için gönüllü vazgeçme hükümleri uygulanmaz. Örneğin; kişi hırsızlık yapacağı sırada polisin gelmesiyle birlikte suçu işlemekten vazgeçmektedir. Burada suç tamamlanmadığından dolayı etkin pişmanlıktan söz edemeyeceğimiz gibi vazgeçme kişinin kendi isteği dışında olduğu için gönüllü vazgeçmeden de söz edemeyiz. Gönüllü vazgeçme de etkin pişmanlık gibi şahsi bir sebeptir.

Av. Aysima KARİP 

Adilenur ÖZTÜRK 

Hukuk Fakültesi Öğrencisi

KAYNAKÇA:

PROF. DR. İLHAN ÜZÜLMEZ -PORF. DR. MAHMUT KOCA, TÜRK CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER, SEÇKİN YAYINCILIK

PROF. DR. DURMUŞ TEZCAN- PROF. DR. MUSTAFA RUHAN ERDEM- YRD. DOÇ. DR. R. MURAT ÖNOK, TEORİK VE PRATİK CEZA ÖZEL HUKUKU

TÜRK CEZA HUKUKUNDA ETKİN PİŞMANLIK, ARATIRMA GÖREVLİSİ ENSAR BAKİ

YASEMİN BABA, TÜRK CEZA KANUNUNDA ETKİN PİŞMANLIK

ARAŞTIRMA GÖREVLİSİ MEHMET GÖDEKLİ TÜRK CEZA ÖĞRETİSİ VE UYGULAMASINDA ETKİN PİŞMANLIK

HÜSEYİN EKER, MALA KARŞI İŞLENEN SUÇLARDA ETKİN PİŞMANLIK

CANER YENİDÜNYA- ZAFER İÇER SUÇ İŞLEMEK AMACIYLA ÖRGÜT KURMA SUÇU