Karşılıksız Çek Keşide Etme Suçu ve Yöneticinin İstifası

Çek Nedir? Karşılıksız Çek Ne Anlama Gelir?

Çek, 6102 s. Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) 780. Maddesi ile 823. Maddeleri arasında düzenlenmiştir. 5941 s. Çek Kanunu’nda ise düzenlenen çeklerin içeriğine, kullanılmalarına ve çek hamillerinin korunmasına ilişkin hükümler bulunmaktadır.

Çek, tüm anlatımlardan önce bir ödeme aracı olarak kullanılmakta ve kullanıldığı alanlarda da hayatı kolaylaştırmaktadır. Çekin tarihçesi her ne kadar ilk çağlara kadar dayanmaktaysa da uluslararası boyuttaki önemi 19. Yüzyıl ile kavranabilmiştir. 1931 yılında düzenlenen Cenevre Konferansı ile çekin uluslararası boyutta önemi konusunda anlaşmaya varılmıştır.

6102 s. TTK uyarınca düzenlenen çek hükümleri kapsamında çek, içeriğinde aynı kanunun 780. Maddesinde belirlenen şartları ihtiva eden bir kambiyo senedidir. İşbu hüküm çerçevesinde aranan zorunlu unsurlar ise,

Metninde çek kelimesini veya yabancı bir dilde keşide edilmişse, düzenlendiği dilde bulunan ve çek anlamını taşıyan sözcüğü,

Bir bedelin kayıtsız ve şartsız ödeneceğine ilişkin havaleyi,

Çek bedelini ödeyecek gerçek kişinin adını veya tüzel kişinin tam unvanını,

Çekin ödeme yerini,

Çekin düzenlenme yeri ve tarihini ve,

Çeki düzenleyen kişinin imzasını ihtiva etmesidir.

TTK uyarınca işbu yasal şartları ihtiva eden kambiyo senetlerinin çek hükmünde olduğu ve çekin düzenlenmesi ve kullanılmasına ilişkin her türlü hukuki ve cezai hükümlere tabii olduğu kabul edilmektedir.

Yasal hükümler çerçevesinde her ne kadar “emre yazılı çek” ve “nama yazılı çek/emre yazılı olmayan çek” olmak üzere ikiye ayrılsa da, günümüzde devam eden ticari hayatta banka çekleri, teyitli çek, seyahat çekleri gibi pek çok çek türü bulunmaktadır. Ancak, ülkemiz şartlarında bunlardan en çok tercih edileni emre yazılı çek olmaktadır. Zira, işbu çek türünün devredilebilirliği açısından sunduğu kolaylık bunu mümkün kılmaktadır. Emre yazılı çek sayesinde, çekin hamili yani çeki zilyetliğinde bulunduran yetkili hamil, çeki ciro ederek ve zilyetliğini devrederek söz konusu devir işlemini gerçekleştirebilir ve böylece devredeceği kişiye gerekli ödemeleri kolayca yapabilir.

Çekte ödeme, çekin ibrazı ile mümkündür. Çek üzerindeki bedelin hamile ödenmesi için ciro zinciri çerçevesinde hamilin yetkili hamil olması ve çekin yukarıda da belirlenen yasal şartları ihtiva etmesi gerekli ve yeterlidir. Bu durumun haricinde çek üzerinde ibraz ile ödemeyi etkisiz kılacak herhangi bir hüküm var ise, bulunan bu hükümler geçersiz sayılacaktır.

Karşılıksız çek ise, yetkili hamil tarafından tahsil edilmek üzere bankaya ibraz edilmesine karşılık çekin bağlı bulunduğu hesapta, çek üzerinde yazılı tutarda ödemeyi mümkün kılan bakiyenin bulunmaması hali, ezcümle çekin herhangi bir karşılığının bulunmaması halinde çekin sahip olacağı hukuki niteliktir.

Çek keşide eden her kişi, kendisi veya tüzel kişiliği tarafından düzenlenen her çek için, çek bedelinin tahsilini mümkün kılan miktarda parayı çek hesabında bulundurmakla yükümlüdür. Aksi halde, ilgili çeke karşılıksızdır işlemi uygulanması nedeniyle karşılıksız çek sebebi ile hukuki ve cezai yaptırımlara maruz kalabilir.

Karşılıksız Çek Düzenlenmesi ve Yasal Yaptırımlar

5941 s. Çek Kanunu’nun 5. Maddesi kapsamında karşılıksız çek keşide etme suçunun yaptırımları düzenlenmiştir. Şöyle ki, yasal ibraz süresi içerisinde çekle ilgili “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında hamilin şikayeti üzerine, 1500 güne kadar adli para cezasına hükmedilebilecektir. Bununla birlikte, keşideci veya sorumlu kişi hakkında çek düzenleme ve çek hesaba açma yasağına da hükmedebilir. Kişi hakkında eğer önceden mevcut çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına ilişkin hüküm bulunuyorsa bu yasaklamanın devamına da hükmedilebilir.

Tüzel Kişilik Dahilinde Karşılıksız Çek ve Sorumluluk

Karşılıksız çek suçu kapsamında çekle ilgili karşılıksızdır işlemine sebebiyet veren kişi bir gerçek kişi olabileceği gibi, bir tüzel kişilik de olabilecektir. Bu kapsamda yukarıda anılan 5941 s. Çek Kanunu’nun 5. Maddesi kapsamında hakkında hüküm tesis edilecek kişi çek hesabı sahibi olacağına göre tüzel kişiliğin çek hesabı sahibi olması durumunda çekle ilgili karşılıksızdır işlemine sebebiyet veren kişi ve sorumluluğu nasıl tespit edilecektir?

5941 s. Çek Kanunu’nun 5/II. Maddesi kapsamında, çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması halinde, söz konusu tüzel kişiliğin mali iş ve işlemlerden sorumlu yönetim organı üyesi ya da böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organı üyesi kişi veya kişiler hakkında çekle ilgili karşılıksızdır işlemi yapılması sebebiyle hüküm kurulabilecektir.

Bilindiği üzere, tüzel kişiliğin kuruluş amacını gerçekleştirme kapsamında şirketin yönetimini idare eden daimi bir organ olarak yönetim organının tanımını yapmak mümkündür. Yönetim organı ticari şirketler olan anonim şirketlerde yönetim kurulu, limited şirketlerde ise, müdür veya müdürler kurulunun karşılığıdır.

Anonim şirketlerde ise, yönetim kurulunda yer alan kişi veya kişilere ilişkin görev dağılımı usulüne uygun olarak alınan “görev dağılımına ilişkin yönetim kurulu kararı” ile olabileceği ve işbu kararda da açıklanabileceği gibi, “yönetim kurulunun görev dağılımına ilişkin iç yönerge” ile de bu husus sağlanabilir.

Böylece, görev ve yetki sınırları belirlenen yönetim kurulu üyeleri aksine bir hüküm bulunmadıkça sadece görev, yetki ve temsil dağılımına ilişkin yönetim kurulu kararı veya iç yönerge hükümleri kapsamında sorumlu olacaklardır.

Anonim Şirket Yönetim Kurulu/Mali İşlerden Sorumlu Yönetim Kurulu Üyesinin Sorumluluğunun Zamansal Sınırı

Dolayısıyla anonim şirketin yönetim kurulu bünyesinde görev, yetki ve temsile ilişkin herhangi bir karar veya kabul edilmiş bir iç yönerge sayesinde sadece mali işlerden sorumlu/görevli yönetim kurulu üyesi karşılıksız çekle ilgili karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verme nedeniyle cezai ve hukuki yaptırımlara maruz kalabilecektir. Aksi halde, yukarıda anılan 5941 s. Çek Kanunu’nun 5/II. Maddesi uyarınca anonim şirket tarafından keşide edilen bir çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebep olan kişi olarak, şirketin yönetim kurulu üyelerinin tümünün sorumluluğu söz konusu olabilecek ve yönetim kurulu üyesi herkes karşılıksız çek suçu ile ilgili her türlü cezai ve hukuki yaptırımlara maruz kalabileceklerdir.

Ancak bununla birlikte mali işlemlerden sorumlu olsun veya olmasın yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu sadece görevde oldukları süre dahilinde yapılan işlemlerle sınırlı olduğu hususu izahtan varestedir.

Buna karşılık herhangi bir sebeple yönetim kurulu üyeliğinden ya da mali işlemlerden sorumlu yönetim kurulu üyesi görevinden ayrılmış olmasına rağmen bu durumun “bildirici” mahiyette de olsa ticaret sicil gazetesinde ilan edilmemesi ve söz konusu kişinin de ayrıldığı görevi ile ilgili anonim şirkette bağlantısı olduğu tespit edilirse, görev süresi dahline bakılmaksızın görev süresi dolduktan sonra yapılan iş ve işlemlerle ilgili olarak sorumluluğunun devam edeceği hususunun altı çizilmelidir.

Karşılıksız çek keşide eden yönetim kurulu üyesinin istifa etmesi sebebi ile sorumlu olup olmayacağı ile ilgili Yargıtay 19. Ceza Dairesi’nin 2019/33988 E., 2019/14958 K. Sayılı ve 03.12.2019 tarihli ilamında,

“5941 sayılı Kanun’un 5/1. maddesinde düzenlenen “çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verme” suçunun failinin; aynı Kanun’un 5/2. maddesinde yazılı olduğu üzere, çek karşılığını bankada bulundurmakla yükümlü olan tüzel kişinin mali işlerini yönetmekle görevlendirilen yönetim organı üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa bu sefer yönetim organını oluşturan tüm gerçek kişiler olacağı kuşkusuzdur.

Herhangi bir nedenle (sürenin dolması, istifa vb.) yönetim kurulu üyeliği ve dolayısıyla çekin karşılığını bankada bulundurma yetkisi, Kanunda yazılı usulüne uygun şekilde sona ermiş olan yönetim kurulu üyesinin, yönetim kurulundan ayrılması hususunun şirket yönetimi tarafından ticaret sicilinde tescil ve ilan edilmemiş olması halinde; şirketin yönetim kurulundan ayrıldıktan sonra karşılıksızdır işlemine tabi olan bir şirket çeki nedeniyle kural olarak cezai sorumluluğuna gidilemeyecektir.

Dolayısıyla, anonim şirket adına düzenlenen çekin karşılığının bankadaki çek hesabında bulundurmakla sorumlu olan yönetim kurulu üyelerinden herhangi birinin ya da iç yönerge veya yönetim kurulu kararı ile görevlendirilmiş mali işler sorumlu(larının)sun görevi herhangi bir şekilde (istifa, sürenin dolması gibi nedenlerle) sona ermiş ise, bu durumun ticaret sicil gazetesinde ilan edilip edilmemesine bakılmaksızın; mali işler sorumlusu veya yönetim kurulu üyesi olması nedeniyle karşılıksız çek suçu sebebi ile cezai sorumluluğu doğmayacaktır. Ancak nihayetinde ilgili yönetim kurulu üyesi, görevi sona ermesine rağmen görevine kayıt dışı olarak devam ediyor ya da ilgili şirket ile görev yönünden bağını sonlandırmamışsa cezai sorumluluğu doğacaktır.

Av. Eren Evren

Av. Murat Yalçın

Karşılıksız Çek Keşide Etme Suçu ve Yöneticinin İstifası

Kolluk Elkoyulan Araçları Kullanabilir mi?

Yargı Kararlarıyla Muris Muvazaasının İspatı Ve Unsurları

EV SAHİPLERİ İÇİN TAHLİYE TAAHHÜTNAMESİ NEDİR? NEDEN ÖNEMLİDİR?

ANONİM ORTAKLIĞIN HAKLI SEBEPLE FESHİ DAVASINDA (TTK M.531) USULİ BAKIMDAN ÖZELLİK ARZ EDEN BAZI HUSUSLAR

EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASI AMACIYLA EŞLER ARASINDA ALINABİLECEK HUKUKİ TEDBİRLER

EK TASFİYE VE TTK md.547 UYARINCA ŞİRKETİN GEÇİCİ OLARAK İHYASI

KİRACI HANGİ DURUMLARDA EVDEN ÇIKARILABİLİR?

TAHLİYE TAAHHÜTNAMESİNE DAYALI OLARAK KİRACININ TAŞINMAZDAN TAHLİYESİ

9. YARGI PAKETİ İÇİN ÖNERİLER

FARKLI SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARINA TABİ HİZMET SÜRESİ BİRLEŞTİRİLEN KAMU GÖREVLİSİNİN EMEKLİ İKRAMİYESİNE HAK KAZANMASI