Asım EKREN

Cumhuriyet Savcısı

KONU

TBMM’ye sunulan ve 5651 sayılı Kanun’da da değişiklik öngören 29.05.2025 tarihli, kişilik haklarını ihlal ettiği iddia edilen internet yayınlarına yönelik kanun teklifinin içeriği ile mevcut uygulamaya olası yansımaları.

AMAÇ

Gerek ifade (basın yayın özgürlüğü) gerekse de kişilik hakkının korunması ile bu iki “olmazsa olmaz” hak arasında bulunması gereken dengenin sağlanması açısından önemli olan düzenlemeye dair içeriğin ele alınması, mevcut uygulamaya olası etkileri, daha hızlı ve etkin uygulama açılarından değerlendirilmesi ve olası tartışılmalara katkı arz etmektir.

ÖZET

Mevcut (Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen) düzenleme kısaca belirtilmiştir. Kanun teklifinin içeriği ele alınmıştır. Teklifin yasalaşması halinde mevcut uygulamaya olası yansıması belirtilmiştir. İfade özgürlüğü ile kişilik hakları arasındaki denge ile uygulamanın hızlı ve etkili olmasının temini bakımından olası sorun ve öneriler gösterilmiştir.

AÇIKLAMA

A) Ne Olmuştu?

(Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı):

Anayasa Mahkemesi (AYM), 11 Ekim 2023 tarihinde internet hukuku ile ilgili son derece önemli bir iptal kararı vermiştir.[1] Karar, 10 Ekim 2024 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kararın hayata yansıması olarak toplumu, başka bir deyişle kişi veya özel-resmi kurumları, internet-sosyal medyayı, internet gazeteciliğini ve sulh ceza hakimlikleri başta olmak üzere yargı makamlarını etkilemiştir. Kararla;

1- Önemli bazı suçlara dair yeterli şüphe sebebi olan hallerde Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Başkanı’nın idari koruma tedbiri olarak verebildiği internet içeriğinin çıkarılması ve erişimin engellenmesi yetkisine ilişkin madde kısmen,

2- Kişilik haklarını ihlal ettiği iddia edilen hallerde ilgililerin talebi üzerine sulh ceza hâkimliklerinin adli koruma tedbiri olarak verebildikleri içeriğin çıkarılması ve erişimin engellenmesi yetkisine dair maddenin tamamı,

iptal edilmiştir.

Daha çok kanun yolu mercilerinin hukuki denetim kapsamında yapabilecekleri gerekçelerin gösterildiği, başka bir deyişle yerindelik denetiminin de ön plana çıktığını ifade ettiğimiz AYM iptal kararının içeriği, gerekçesi, olası sonuçları ile ilgili ayrıntılı açıklama ve değerlendirme, ilgili kitabımız ve makalemizde yer aldığı için ayrıca tekrar etmemek adına burada yazılmamıştır.[2]

B) Teklif Kanunlaşıncaya Kadar Ne Yapılabilir?

İptal kararı sonrasında yasal düzenleme yapılmaması üzerine oluşan yasal boşluk karşısında internet yoluyla kişilik hakları ihlal edilen kişi ya da kurumların, TBMM tarafından yeni bir yasal düzenleme yapılıncaya kadar nasıl bir hukuki yol izleyebilecekleriyle ilgili hukuki değerlendirme yayınlanan makalemizde yer aldığı için ayrıca tekrar etmemek adına burada yazılmamıştır.[3] Mevcut kanun teklifi yasalaşıncaya kadar hali hazırdaki yasal düzenlemeler dikkate alınarak başvuru yapılabileceği ve kararlar verilebileceğini söylemek mümkündür.

C) İptal Edilen Maddeler ve Uygulama Özeti:

1) İsmen sayılan suç unsurlarını içeren internet yayını ile ilgili olarak 5651 sayılı Kanun’un içeriğin çıkarılması ve erişimin engellenmesi kararları ile yerine getirilmesine dair 8. Maddesinin;

-AYM iptal öncesi ve sonrası 4. fıkrası: İçeriği birinci fıkrada belirtilen suçları oluşturan yayınlara ilişkin olarak içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı re’sen Başkan tarafından verilir. Bu karar, ilgili içerik ve yer sağlayıcılar ile erişim sağlayıcısına bildirilerek gereğinin yerine getirilmesi istenir. (İptal sonucu altı çizili ibare fıkradan çıkarılmıştır.)

-AYM iptal öncesi ve sonrası 11. fıkrası: İdarî tedbir olarak verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının yerine getirilmemesi halinde, Başkan tarafından ilgili içerik, yer ve erişim sağlayıcısına idarî para cezası verilir. İdarî para cezasının verildiği andan itibaren yirmi dört saat içinde erişim sağlayıcı tarafından kararın yerine getirilmemesi halinde Kurum tarafından yetkilendirmenin iptaline karar verilebilir. (İptal sonucu altı çizili ibare fıkradan çıkarılmıştır.)

Kısmen iptale konu ilgili madde içeriği özetle şöyle idi:

i- İnternet ortamında, maddede yazılı olan suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe sebebi bulunması halinde adli veya idari tedbir kararıyla yayın içeriğinin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verilebilir. Bu karar mümkün oldukça internet sitesinin tümüne yönelik olarak verilmez. Ancak, teknik bir nedenle ilgili bölüme engelleme yapılamadığında sitenin tümüne yönelik erişimin engellenmesi kararı verilebilir.

ii- Adli koruma tedbiri mahiyetindeki kararı kural olarak hakim veya mahkeme, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cumhuriyet savcısı verebilir. Cumhuriyet savcısı, kararını 24 saat içinde hâkim onayına sunar. En geç 24 saat içinde hakim kararı onaylamaz ise bu karar derhal kaldırılır. İlgili mevzuatı çerçevesinde şans oyunu tertip etme hak ve yetkisine sahip kurumlar ile bu hak ve yetkinin devredildiği kurum, kuruluş ve özel hukuk tüzel kişileri, kendi görev alanına giren suçların internet ortamında işlendiğini tespit etmeleri hâlinde, bu yayınlarla ilgili olarak erişimin engellenmesi kararı alabilirler. Alınan kararlar, gereği yapılmak üzere BTK’ya gönderilir.

iii- Belirtilen suçlara ilişkin yayın nedeniyle BTK Başkanı da doğrudan idari tedbir mahiyetinde karar verebilir. Yayın yapan kişilerin tespiti halinde, BTK Başkanı tarafından, ilgili Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması zorunluluğu getirilmiştir.

iv- İlgili içerik, yer ve erişim sağlayıcısından bildirimden itibaren derhal ve en geç 4 saat içinde verilen kararın gereğinin yerine getirilmesi istenir.

v- Her suç için değil ancak maddede yazılı olan suçlarla ilgili karar verilebilir. Bu suçlar ismen yazıldığı için yorumla başka suçları dahil etmek mümkün değildir. Maddede yazılı suçlar şunlardır: İntihara yönlendirme, çocukların cinsel istismarı, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma, sağlık için tehlikeli madde temini, müstehcenlik, fuhuş, kumar oynanması için yer ve imkân sağlama, Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunda yer alan suçlar, Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanunda yer alan suçlar, Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’nun 27/1,2. maddesinde yer alan suçlar.

vi- Soruşturma veya kovuşturma sonucunda kovuşturmaya yer olmadığına dair karar veya beraat kararı verilmesi ya da ilgililerce yayından çıkarılması halinde karar kendiliğinden hükümsüz kalır. Bu kararların bir örneği BTK’ya gönderilir.

vii- Adli koruma tedbiri kararını yerine getirmeyen ilgili içerik, yer veya erişim sağlayıcılarının sorumlularına adli para cezası verilir. İdari tedbir kararını yerine getirmeyen ilgili içerik, yer ve erişim sağlayıcısına ise BTK başkanı tarafından idarî para cezası verilir. İdarî para cezasının verildiğinden itibaren 24 saat içinde erişim sağlayıcı tarafından karar yerine getirilmezse BTK tarafından yetkilendirme ruhsatının iptaline karar verilebilir.

Yukarıda özetlenen 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesi, yayın içeriğinin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesine dair BTK Başkanının iptal edilen idari kararı dışında yürürlüktedir.

2) Kişilik hakkını ihlal eden internet yayını ile ilgili olarak 5651 sayılı Kanun’un içeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesine dair 9. maddesi ise tamamen iptal edilmiştir. İptale konu ilgili madde içeriği özetle şöyledir:

i- İnternet yayını yoluyla kişilik hakkının hukuka aykırı olarak ihlal edildiğini iddia eden kişiler ile kurum ve kuruluşlar, ilk önce içerik sağlayıcısına, buna ulaşamamaları hâlinde yer sağlayıcısına veya sosyal ağ sağlayıcısına ya da doğrudan oturdukları-istemde bulundukları yer sulh ceza hakimliğine başvurarak içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verilmesini isteyebilirler.

>> YAZININ DEVAMI İÇİN TIKLAYINIZ

Cumhuriyet Savcısı Asım EKREN

Asım EKREN

Cumhuriyet Savcısı

Kaynakça:

1. Hukuka Aykırı Yayınlara Karşı Başvuru Usul ve Esasları, Adalet Yayınevi, 2024

2. Haberlere Karşı Yasal Haklar, 3.Baskı, Aristo Yayınevi, 2020,

3. Türkiye'de İnternet-Sosyal Medya Hukuku, Filiz Kitabevi, 2021

4. Basılı, Görsel, İşitsel ve Sosyal Medyada Düzeltme ve Cevap, Seçkin Yayınevi, 2021

5. Spor Basın Yayın İnternet, Karar-Talep-Yazışma Örnekleri, Filiz Kitabevi, 2021

6. Yalan Haber Dezenformasyon-Sansür Yasası, İfade-Basın Özgürlüğü, Filiz.K, 2023

----------

[1] AYM, 11.10.2023, 2020/76 esas, 2023/172 karar

[2] Ayrıntılı bilgi: İnternet, Gazete, Televizyondaki Hukuka Aykırı Yayınlara Karşı Başvuru Usul ve Esasları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2024, s.341 vd; https://www.hukukihaber.net Kişi, Kurum, Yargı ve Gazetecileri Etkileyen İnternet Yayınlarına Yönelik Anayasa Mahkemesi Kararı

[3] Ayrıntılı bilgi: https://www.hukukihaber.net Ne Yapmalı Anayasa Mahkemesi Kararına Karşı

[4] Örneğin, 19.CD, 17.02.2021, E.2020/6868, K.2021/1703:… Kişilik haklarının ihlal edilip edilmediğine dair 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesinde düzenlenen çekişmesiz yargıya başvuru aşamasında, Sulh Ceza Hâkimliklerince araştırılması gereken hususlar; sırf başvuruya konu ifadeden hareketle, ilk bakışta kişilik haklarını ihlal eden ifadelerin kullanılıp kullanılmadığı ve kişilik haklarının ihlal edildiği kabul edilebilirse, bu kez de ihlalde başkalarının “ifade ve basın özgürlüğü” gibi bir hukuka uygunluk sebebinin bulunup bulunmadığının ortaya konulmasıdır.

>> YAZININ DEVAMI İÇİN TIKLAYINIZ