SERİ MUHAKEME USULÜ BASİT YARGILAMA USULÜ KAMU DAVASININ AÇILMASININ ERTELENMESİ

AÇIKLAMA

Günümüzde yargı açısından en önemli sorunlardan biri de yargının gittikçe ağırlaşan iş yüküdür. Bizim ceza yargılama hukuku sistemimizde basit suçlarla ağır ve karmaşık suçların yargılaması aynı hukuki sürece ve işlemlere tabi olarak yürütülmekteydi. Bunun sonucunda da yargılama süreci uzayabilmekteydi.

Yasa koyucu bu sorunu çözmek amacıyla ‘Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi’ (KDAE), ‘Seri Muhakeme Usulü’ (SMU) ve ‘Basit Yargılama Usulü’ (BYU) gibi kurumları hayata geçirmiştir.

7188 sayılı “Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile 5271 sayılı CMK’nın  250, 251 ve 252 maddelerinde değişiklikler yapılarak “seri yargılama usulü” ve “basit yargılama usulü” kurumları uygulamaya geçirilmiştir.

Yasa koyucu, suçun niteliği ve cezasının ağırlığına veya geleneksel yargılama usullerinin kullanılmasında hukukî ve sosyal bir yarar bulunup bulunmadığına bakılmaksızın, bütün ceza davalarının mahkemeye taşınmasının adil ve hakkaniyetli olmadığını düşünerek seri yargılama usulünü hüküm altına almıştır.

Yasa koyucu, ayrıca belirli bir ceza miktarına kadar olan suçlar açısından kovuşturma aşamasında duruşma açmaksızın dosya üzerinden yargılamanın tamamlanabilmesi için basit yargılama usulü adı ile tanımlanan yeni bir yargılama usulünü 7188 sayılı Kanun ile Kabul Etmiştir.

Ayrıca çok basit suçların hemen yargılama makamının önüne götürülmesini engellemek ve soruşturma aşamasında bir tür filtre görevi üstlenebilecek Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kurumu sisteme dâhil edilmiş ve uygulamasının kapsamı genişletilmiştir.
Yukarıda belirtilen üç kurum arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Başka bir söylemle bu üç kurum birbirleriyle bağlantılı bir şekilde çalışmaktadır.

Bu çalışmada KDAE, SMU ve BYU kurumları inceleme konusu yapılmıştır. Kurumların sahip oldukları özellikler, uygulanma esasları ve birbirleriyle olan ilişkileri tüm ayrıntıları ile inceleme konusu yapılmıştır.
Çalışmanın son bölümünde sunulan, özellikle SMU ve BYU uygulamalarına ait form, tutanak ve karar örnekleri uygulamanın ne şekilde gerçekleştirildiğini göstermektedir.  Ayrıca TCK’de yer alan suçlarla ilgili hangi kurumların uygulanabileceğine ilişkin tabloya çalışmanın son bölümünde yer verilmiştir.

İÇİNDEKİLER
Önsöz
Kısaltmalar
İçindekiler

I. CEZA MUHAKEMESİNDE SERİ MUHAKEME USULÜ
1. Giriş
2. Seri Muhakemenin Amaçları
Önem Seviyesi Düşük Suçlarda Hızlı Yargılama Yapılması Amacı
Kısa Sürede Orantılı ve Etkili Çözüm Getirme Amacı
Yargılama Süresinin Kısaltılması ve Basitleştirilmesi Amacı
Önem Derecesi Yüksek Suçlara Daha Fazla Kaynak, Emek ve Zaman Ayırma Amacı
3. Seri Muhakeme Usulünün Hukuki Niteliği
4. Anayasa ve Yargılama İlkeleri Çerçevesinde Seri Muhakeme Usulünün Değerlendirilmesi
4.1. Anayasal Hükümler Açısından
5. Seri Muhakeme Usulünün Uygulanma Özellikleri
SMU Uygulama Özellikleri Tablosu
6. Yönetmelik Hükümleri
6.1. Yönetmeliğin Kapsamı
6.2. Dayanak
6.3. Tanımlar
7. Seri Muhakeme Usulünde Gözetilmesi Gereken Temel İlkeler
7.1. Önödeme ve Uzlaştırma
7.2. Seri Muhakeme Usulünün Uygulanması Zorunluluğu
7.2.1. Soruşturma Aşamasının Sonunda Uygulanması Zorunluluğu
7.2.1.1. Soruşturma Aşamasının Sonu Kavramı
7.2.2. Etkin Soruşturma Yürütme Zorunluluğu
7.2.2.1. AİHS ve AİHM Kararları
7.2.2.2. Etkin Soruşturmanın Koşulları
7.2.2.3. Soruşturma Aşamasında Etkinliğin Sağlanabilmesi Bağlamında Yapılabilecek Soruşturma İşlemleri
7.2.2.3.1. Olayla İlgili Araştırma İşlemlerine Başlama
7.2.2.3.2. Şüphelinin Lehine ve Aleyhine Olan Delillerin Toplanması
7.2.2.3.3. Soruşturmanın Gizlilikle Yürütülmesi
7.2.2.3.4. İfadesi Alınacak Öznelerin Sıfatlarının Tespiti ve İfadelerinin Alınması
7.2.2.3.5. Şikâyetin Açıklattırılması ve Tespiti
7.2.2.3.6. Suç Tipine Göre Detaylı ve Somut Eylemi Açık Bir Şekilde Belirleyecek Şekilde İfade Alınması Zorunluluğu
7.2.2.3.7. Müştekinin Şüpheli Haline Gelmesi
7.2.2.3.8. Şüphelinin Soruşturma Sürecinde Yeniden İfadesinin Alınması İhtiyacı
7.2.2.3.9. Şüphelinin Gözaltına Alınması Halinde İşlemlerin Yerine Getirilmesi
7.2.2.3.10. Arama Kararı Verilmesi Gereken Haller
7.2.2.3.11. Çocukların Yetişkinlerle Birlikte Suç İşlemeleri
7.2.2.3.12. Cinsel İstismar Suçlarında Soruşturma İşlemleri
7.2.2.3.13. Yeteri Kadar Büro Kurulmak Suretiyle Soruşturmaların Etkinliğinin Sağlanması
7.2.2.3.14. Kollukla İşbirliği ve İletişim
7.2.2.3.15. Bilişim Yoluyla İşlenen Suçlarda Delillerin Toplanması
7.2.2.3.16. Çok Taraflı Suçlar
7.2.2.3.17. İfadelerde İsmi Geçen Kişilerin Dinlenilmesi
7.2.2.3.18. Vücut İzi Tespit Edilmesi
7.2.2.3.19. Kriminal Rapor Alınması Gereken Haller
7.2.2.3.20. Müştekinin İletişim Tespitine Rıza Gösterip Göstermediği Hususunun Sorulması Zorunluluğu
7.2.2.3.21. Yaralamaya İlişkin Raporların Alınması Zorunluluğu
7.2.2.3.22. Siber Suçlar
7.2.2.3.23. Soruşturma Akıbetinin Sorulması/Evrakın Akıbetini Sorma    
7.2.2.3.24. Nezarethanelerin Denetimi
7.2.2.3.25. Kolluktan Gelen Evrakın Eksik Olması
7.2.2.3.26. Soruşturma İşlemleri Sırasında Tereddütler Yaşanması
7.2.2.4. Etkin Soruşturma Yükümlülüğü ile ilgili Yargıtay Uygulaması
7.2.2.4.1. Müştekinin Bildirdiği Firmaya Yazılan Yazı Cevabının Beklenmemesi
7.2.2.4.2. Müştekinin Bildirdiği Maillerden Gönderici Tespiti Yoluna Gidilmemesi
7.2.2.4.3. Müştekilere Yönelik Hakaret Teşkil Eden Yazıların Olduğu Bildirilen Dosyaların Getirtilip İçeriklerinin İncelenmemesi
7.2.3. SMU Uygulamasında ‘Yeterli Şüphe’ Kavramı
7.2.3.1. Soruşturma Aşaması Kavramı
7.2.3.2. SMU Uygulamasında Şüphe Kavramının Rolü
7.2.3.2.1. Sorun
7.2.3.2.2. İddia Makamı
7.2.3.2.3. Kamu Davası Açılması Açısından Öngörülen Sistemler
7.2.3.2.3.1. Mecburilik Sistemi
7.2.3.2.3.2. Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Kararlar ve Mecburilik İlkesi
7.2.3.2.3.3. Takdirilik (Maslahata Uygunluk) Sistemi
7.2.3.2.4. Şüphenin Dereceleri
7.2.3.2.4.1. Basit Şüphe
7.2.3.2.4.2. Makul Şüphe
7.2.3.2.4.3. Yeterli Şüphe
7.2.3.2.4.4. Kuvvetli Şüphe
7.2.3.2.4.5. Şüphe Kavramının Değişkenliğinin Örneksel Anlatımı
7.2.3.2.5. İddianame Düzenlemek İçin Yeterli Şüphe Yeterlidir
7.2.3.2.6. Lekelenmeme Hakkı
7.2.3.3. Sonuç Değerlendirme
7.3. SMU ve Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Uygulamaları Arasındaki İlişki
7.4. Kabul Şartı
7.5. Hüküm Kuruluncaya Kadar Vazgeçilebilme İmkânı
7.6. Tercüman Bulundurulacak Haller
7.7. Şüphelinin Yurt Dışında Olması veya Şüpheliye Tebligat Yapılamaması Hali
7.8. Zorla Getirme Kararı Verme ve Yakalama Emri Düzenlenme Yasağı
7.9. Şüphelinin Seri Muhakeme Usulünü Kabul Ettiğine İlişkin Beyanları ile Bu Usulün Uygulanmasına Dair Diğer Belgelerin Delil Olarak Kullanılamayacağı Haller
7.10. Güvenlik Tedbirlerine İlişkin Hükümlerin Uygulanmasının Mümkün Olması
7.11. İddianamenin İadesi Koşulu
7.12. İddianamenin Düzenlenmesinden Önceki Her Aşamada Şüphelinin Bu Usulün Uygulanmasından Yararlanabilmesi İmkanı
8. Seri Muhakeme Usulünün Uygulanabileceği Suçlar
8.1. Türk Ceza Kanununda Yer Alan Suçlar
8.2. Özel Ceza Yasalarında Yer Alan Suçlar
9. Seri Muhakeme Usulünün Uygulanmayacağı Hâller
9.1. Yaş Küçüklüğü ve Akıl Hastalığı ile Sağır ve Dilsizlik Halleri
9.2. Suçun İştirak Hâlinde İşlenmesi
9.3. İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Sirayet
10. Seri Muhakeme Usulünün Uygulanması
10.1. Delillerin Toplanması Aşaması
10.2. Bilgilendirme Aşaması
10.2.1. Bilgilendirmenin Kapsamı Sorunu
10.2.2. Soruşturmanın Gizliliği Sorunu
10.2.3. SMU Uygulaması Sırasında Savunmaya Yönelik İtirazların Dikkate Alınması Zorunluluğu
10.2.4. Süre Verilmesi Zorunluluğu
10.3. Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar Verilmesi Gereken Haller
10.4. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesine Karar Verilmediği Haller
11. Seri Muhakeme Usulüne Davet
11.1. Şüphelinin Davete İcabet Etmemesi, Şüpheliye Ulaşılamaması ve Şüphelinin Yurt Dışında Bulunması Halleri
12. Seri Muhakeme Usulünün Teklifi
12.1. Teklif Öncesi Bilgilendirme
12.2. Seri Muhakeme Usulünün Uygulanmasının Şüpheliye Teklif Edilmesi
12.3. Teklifin Müdafi Huzurunda Yapılması ve Şüphelinin Teklifi Değerlendirmesi İçin Süre Verilmesi
12.4. Şüphelinin Mazereti Olmaksızın Gelmemesi veya Teklifi Kabul Etmemesi
13. Yaptırımın Belirlenmesi
13.1. Temel Cezadan Yarı Oranında İndirim Yapılarak Yaptırımın Belirlenmesi
13.2. Cumhuriyet Savcısının Yaptırımı Belirlemesi
13.3. HAGB Hükümlerinin Uygulanabilme İmkânı
13.4. Cumhuriyet Savcısı Tarafından Tespit Edilen Cezanın Seçenek Yaptırımlara Çevrilebilmesi veya Ertelenebilmesi
13.5. Seri Muhakeme Usulü Kabul Tutanağının Düzenlenmesi
13.6. Teklifin Kabulü Halinde Aynı Gün Mahkemeye Yönlendirme
13.7. Şüphelinin Teklifi Reddetmesi
13.8. Teklifin SEGBİS veya İstinabe Yoluyla Yapılabilmesi
13.9. Seri Muhakeme Usulüne İlişkin İşlemlerin SEGBİS Yöntemiyle Yapılması
13.10. Seri Muhakeme Usulüne İlişkin İşlemlerin İstinabe Yöntemiyle Yapılması
14. Müdafiin Görevlendirilmesi
15. Talepname
15.1. Seri Muhakeme Usulünün Uygulanmasının Yazılı Olarak Görevli Mahkemeden Talep Edilmesi
15.2. Talepnamede Bulunması Gereken Hususlar
16. Talepnamenin İncelenmesi
16.1. Talepnamenin Eksik ve Hatalı Olması Halinde Cumhuriyet Başsavcılığına Geri Gönderilmesi
16.2. Eksik ve Hatalı Hususların Giderilmesi
16.3. Atılı Suçun Kapsam Dışı Olması veya Şüphelinin Usulün Uygulanmasını Kabul Etmemesi Hali
16.4. Eylemin Seri Muhakeme Usulü Kapsamında Olmaması
16.5. Şüphelinin Mazeretsiz Olarak Mahkemeye Gelmemesi
17. Mahkemenin Hüküm Kurması
17.1. Eylemin Seri Muhakeme Usulü Kapsamında Olması
18. İtiraz
18.1. Mahkeme Hükmünün İtiraz Yasa Yoluna Tabi Olması
18.2. Yürürlük Tarihi
18.3. Kovuşturma Evresine Geçilmiş, Hükme Bağlanmış veya Kesinleşmiş Dosyalar Açısından Uygulama
19. Sonuç

II. BASİT YARGILAMA USULÜ
20. Genel Açıklamalar
21. Basit Yargılama Usulünün Uygulanacağı Suçlar
21.1. Asliye Ceza Mahkemesine Kamu Davası Açılması ve İddianamenin Kabulü Şartı
21.2. Basit Yargılama Usulünün Uygulanmasına Karar Verilmesi Halinde Yapılacak İşlemler
21.2.1. Beyan ve Savunma İçin Verilen Süre Dolduktan Sonra Yapılacak İşlemler
21.2.2. Mahkûmiyet Kararı Verilmesi Halinde Cezanın ¼ Oranında İndirilme Zorunluluğu
21.2.3. Hapis Cezasının Seçenek Yaptırımlara Çevrilmesi, Ertelenmesi ve HAGB Kurumu
21.2.4. Hükümde Yasa Yolunun Bildirilmesi
21.2.5. Gerekli Görülmesi Halinde Genel Hükümler Uyarınca Yargılamaya Devam Edilebilmesi
22. Basit Yargılama Usulünün Uygulanamayacağı Haller
22.1. Basit Yargılama Yöntemine Tabi Bir Suçun Bu Kapsama Girmeyen Bir Suç ile Birlikte İşlenmesi
23. Basit Yargılama Usulünde İtiraz
23.1. İtiraz Edilmemesi ve Hükmün Kesinleşmesi
23.2. İtiraz Üzerine Yapılacak İşlemler
23.3. Taraflar Gelmese Bile Duruşma Yapılması ve Yokluklarında Hüküm Verilebilmesi
23.4. İtirazdan Vazgeçilmesinin Sonuçları
23.5. Mahkemenin İtiraz Öncesi Verdiği Hükümle Bağlı Olmaması
23.6. İtirazın Sanık Dışındaki Kişiler Tarafından Yapılmasının Sonuçları
23.7. İtiraz Üzerine Verilen Kararın Sanık Lehine Olması ve Diğer Sanıklara Sirayeti
23.8. İtiraz Üzerine Verilen Hükme Karşı Kanun Yoluna Başvurulabilmesi
23.9. İtirazın Süresi İçinde Yapılmaması veya Başvuru Hakkı Olmayan Kişinin Başvurması
23.10. İtiraz Merciinin İşin Esasına Girmeksizin Bildirilen Sebepler Yönünden İnceleme Yapması
23.11. Yürürlük Tarihi
23.12. 1.1.2020 Tarihi İtibarıyla Kovuşturma Evresine Geçilmiş, Hükme Bağlanmış veya Kesinleşmiş Dosyalar Açısından BYU Kurallarının Uygulanması
24. Sonuç

III. KAMU DAVASININ AÇILMASININ ERTELENMESİ (KDAE)
25. Genel Açıklamalar
26. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesine Karar Verme Yetkisi
27. KDAE Kararının Verilebileceği Suçlar
27.1. Türk Ceza Kanununda Yer Alan Suçlar
27.2. Özel Ceza Yasalarında Yer Alan ve KDAEK Verilebilecek Suçlar
28. Erteleme Süresi (5 Yıl-Çocuklar İçin 3 Yıl)
29. Yeterli Şüphe Oluşturacak Delil Elde Edilememesi veya Kovuşturma Olanağı Bulunmaması Hali
30. KDAE Kararı Verilemeyecek Suçlara İlişkin Şartlar (Uzlaşma/Önödeme)
30.1. Uzlaşma ve KDAE Kurumu Arasındaki Bağlantı
30.2. Şüphelinin Edimini Def’aten Yerine Getirmesi Hali
30.3. Edimin Yerine Getirilmesinin İleri Tarihe Bırakılması Hali
30.4. Uzlaşmanın Gereklerinin Yerine Getirilmemesi Hali
30.5. Uzlaşmanın Sağlanması Hali
30.6. Uzlaşma Raporu veya Belgesinin İlam Niteliğinde Belge Sayılması
31. KDAE Kararı Verilebilmesinin Şartları
31.1. Hapis Cezasına Mahkûm Olmama Şartı
31.2. Şüphelinin Suç İşlemekten Çekineceği Yönünde Kanaatin Oluşması Şartı
31.3. Yarar Şartı
31.4. Zararın Giderilmesi Şartı
32. Erteleme Süresi İçinde Kasıtlı Bir Suç İşlenmemesi
33. Erteleme Süresi İçinde Kasıtlı Bir Suç İşlenmesi
34. Zamanaşımı Hükümlerinin Uygulanması
35. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesine İlişkin Kararların Takibi ve Kaydı
36. KDAE Kararlarına İlişkin Hükümlerin Uygulanamayacağı Suçlar
37. Sonuç
38. Örnek Formlar ve Kararlar
38.1. Soruşturma Aşaması
38.1.1. Seri Muhakeme Usulü Kollukta Bilgilendirme Formu
38.1.2. Cumhuriyet Savcısı Bilgilendirme Tutanağı
38.1.3. Bilgilendirme Mesajı
38.1.4. Telefonla Görüşme Tutanağı
38.1.5. Seri Muhakeme Usulü Daveti
38.1.6. Seri Muhakeme Usulü Teklif Formu
38.1.6.1. 1072 Sayılı Yasaya Muhalefet
38.1.6.2. 6136 Sayılı Kanunun 13/3.Maddesinde Yer Alan Suç
38.1.6.3. 6136 Sayılı Yasa'nın 15/1.Maddesi Kapsamındaki Suç
38.1.7. Seri Muhakeme Usulü Teklif ve Kabul Tutanağı Örnekleri
38.1.7.1. 1072 Sayılı Yasaya Muhalefet Suçu
38.1.7.2. 1072 Sayılı Yasaya Muhalefet Suçu (Kabul Etmeme)
38.1.7.3. 6136 Sayılı Yasanın 15/3 Yollamasıyla 15/1.Maddesinde Yer Alan Suç
38.1.7.4. 6136 Sayılı Kanunun 13/1.Maddesi Yer Alan Suç   (Tekerrürlü)
38.1.7.5. 6136 Sayılı Yasa'nın 13/3. Maddesi Kapsamındaki Suç
38.1.7.6. TCK'nın 203. Maddesi Kapsamındaki Mühür Bozma Suçu (HAGB)
38.1.7.7. TCK'nın 228/1.Maddesi Kapsamındaki Suç
38.1.7.8. TCK'nın 206/1.Maddesi Kapsamındaki Suç
38.1.7.9. TCK'nın 179/3.Maddesi Kapsamındaki Suç (1,87 Promil Alkol)
38.1.7.10. TCK'nın 179/3.Maddesi Kapsamındaki Suç (1,52 promil alkol)
38.1.7.11. TCK'nın 179/3.Maddesi Kapsamındaki Suç (1.06 Promil Alkol)
38.1.7.12. TCK'nın 179/3.Maddesi Kapsamındaki Suç (1,52 Promil Alkol) (Tekerrür)
38.1.7.13. TCK'nın 179/3.Maddesi Kapsamındaki Suç (1,87 Promil Alkol) (Tekerrür yok)
38.1.8. Şüphelinin Bilgilendirme Aşamasından Sonra Teklifi Açıkça Reddettiğine Dair Tutanak Örneği
38.1.9. Talepname Örnekleri
38.1.9.1. 6136 Sayılı Yasanın 13/1.Maddesi
38.1.9.2. 6136 Sayılı Yasanın 13/1. Maddesi (Tekerrürlü)
38.1.9.3. TCK'nın 179/3 Delaletiyle 179/2 Maddesi
38.1.9.4. TCK'nın 179/3 delaletiyle 179/2 Maddesi (Tekerrürlü) (Somut Olayda 1,21 Promil Alkol)
38.1.9.5. TCK'nın 179/3 Delaletiyle 179/2 Maddesi (Somut Olayda 2,07 Promil Alkol)
38.1.9.6. TCK'nın 179/3 Delaletiyle 179/2 Maddesi (Somut Olayda 2,27 Promil Alkol)
38.1.9.7. TCK'nın 179/3 Delaletiyle 179/2 Maddesi (Somut Olayda 2,56 Promil Alkol)
38.1.9.8. TCK'nın 179/3 Delaletiyle 179/2 Maddesi (Somut Olayda 4,25 Promil Alkol)
38.2. Mahkeme Karar Örnekleri (SMU)
38.2.1. 1072 Sayılı Kanuna Aykırılık (Hüküm Örnekleri)
38.2.1.1. Seri Muhakeme Usulu İnceleme Tutanağı
38.2.1.2. Gerekçeli Karar
38.2.2. Mühür Bozma Suçu
38.2.2.1. Seri Muhakeme Usulu İnceleme Tutanağı
38.2.2.2. Gerekçeli Karar
38.2.3. TCK'nın 179/3 Delaletiyle TCK 179/2 Maddesindeki Suç
38.2.3.1. Seri Muhakeme Usulü İnceleme Tutanağı
38.2.3.2. Gerekçeli Karar
38.2.4. 6136 Sayılı Kanuna Muhalefet
38.2.4.1. Seri Muhakeme Usulü İnceleme Tutanağı
38.2.4.2. Gerekçeli Karar
38.3. Basit yargılama usulü Mahkeme Karar Örnekleri
38.3.1. Tensip Zaptı
38.3.1.1. Alkol veya Uyuşturucu Maddenin Etkisi Altındayken Araç Kullanma
38.3.1.2. Hakaret Suçu
38.3.2. Gerekçeli Karar
38.3.2.1. Alkol veya Uyuşturucu Maddenin Etkisi Altındayken Araç Kullanma Suçu (Mahkumiyet)
38.3.2.2. İletişim Araçları Kullanılmak Suretiyle Hakaret (Beraat)

Ceza Muhakemesinde Seri Muhakeme Yönetmeliği
Türk Ceza Kanunu’nda Yer Alan Suçların Hangi Yargılama Usulüne Tabi Olduğuna Dair Karşılaştırma Tablosu
Kaynakça