Tüketici hukuku kapsamında, satın alınan malın ayıplı olması durumunda tüketicinin sahip olduğu seçimlik haklardan biri de ayıpsız misli ile değişim talebidir.
1. Tüketicinin Seçimlik Hakları
TKHK’nın 11. maddesi, tüketicinin ayıplı mal karşısında sahip olduğu hakları açıkça düzenlemektedir:
MADDE 11 – (1) Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici aşağıdaki haklardan birini kullanabilir:
a) Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
b) Satılanı alıkoyarak ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
c) Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, tüm masrafları satıcıya ait olmak üzere ücretsiz onarım talep etme,
ç) İmkân olması hâlinde, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme.
Bu bağlamda, ayıpsız misli ile değişim hakkı, tüketicinin mağduriyet yaşamadan malın işlevselliğini koruyarak yeni bir ürünle yoluna devam etmesini sağlamaktadır. Ancak TKHK m.11/3 uyarınca, ücretsiz onarım veya değişim satıcı açısından orantısız bir yük doğuruyorsa, tüketici sözleşmeden dönme veya ayıp oranında indirim talep etme haklarını kullanabilir.
2. Değişim Talebinin Yerine Getirilme Süresi
Tüketici, ayıpsız misli ile değişim talebinde bulunduğunda, bu talebin karşılanması için belirli yasal süreler öngörülmüştür:
- Taşınır mallarda: 30 iş günü
- Taşınmaz mallarda: 60 iş günü
Satıcı, kanunda belirtilen bu süreleri aşarsa, tüketici diğer seçimlik haklarını kullanabilir. Ayrıca, gecikmeden doğan zararlarının tazmini için Tüketici Hakem Heyeti veya Tüketici Mahkemesi nezdinde hukuki yollara başvurabilir.
3. Değişim Masrafları ve Satıcının Yükümlülükleri
TKHK kapsamında, ayıpsız misli ile değişim hakkının tüketiciye ek bir mali yük getirmemesi esastır. Bu doğrultuda:
✔ Tüketiciden herhangi bir ek ücret talep edilemez.
✔ Nakliye ve değişim sürecine ilişkin tüm giderler satıcı tarafından karşılanmalıdır.
✔ Tüketiciye, ayıpsız ve eksiksiz yeni bir ürün teslim edilmelidir.
Satıcı tarafından, değişim sürecinde tüketiciye ek maliyet yüklenmesi hukuka aykırı olup, bu tür uygulamalar tüketici tarafından ilgili kurumlara şikâyet edilebilir.
4. Sonuç
Ayıplı malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi hakkı, tüketicinin temel yasal güvencelerinden biridir ve bu hakkın hızlı ve etkin bir şekilde yerine getirilmesi gerekmektedir. Yargıtay içtihatları, değişim sürecinin geciktirilemeyeceğini, satıcının bu konuda keyfi bir tutum sergileyemeyeceğini ve değişim masraflarının tamamen satıcı tarafından karşılanması gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır.
Tüketiciler, değişim taleplerinin yerine getirilmemesi hâlinde hukuki yollara başvurarak haklarını arayabilir ve mağduriyetlerini giderebilirler.
Av. Furkan ÖZBEK
