Araç Değer Kaybı ve Araç Mahrumiyet Bedeli Nedir ve Nasıl Talep Edilir?

Trafik kazaları, sadece maddi hasara neden olmakla kalmaz, aynı zamanda aracın pazar değerinde de bir düşüşe yol açar. Yargıtay, araç değer kaybını, "aracın olay tarihindeki hasar değeriyle hasarı giderildikten sonra (tamir edilmiş hâli ile) edeceği değer arasındaki fark" olarak tanımlar. Bu tanım, Yargıtay 17. Hukuk Dairesi'nin 2016/5661 sayılı kararında yer almaktadır. Araç, en iyi şekilde onarılmış olsa dahi, kaza geçirdiği kayıtlarda görüneceğinden ikinci el piyasa değeri azalır. Bu değer kaybı, hukuki düzeyde bir tazminat hakkı doğurmaktadır.

Araç Değer Kaybı Nedir?

Araç değer kaybı, kaza sonucu hasar alan bir aracın tamir edilmiş olmasına rağmen ikinci el piyasasında yaşadığı değer kaybını ifade eder. Yargı kararlarına göre, aracın piyasa değeri, hasarsız hâli ile kaza geçirdikten sonra onarılmış hâli arasındaki fark baz alınarak hesaplanmaktadır. Diğer taraftan şu hususta çok açıktır ki; kaza geçiren ve onarılan bir araç, ne kadar iyi tamir edilirse edilsin, ikinci el satışında kaza geçmişi ve TRAMER kayıtları nedeniyle değer kaybına uğrar. Yargıtay 4. Hukuk Dairesi'nin 2002/4512 sayılı kararında, "Tamamen onarılmış olsa bile kazaya uğrayan araba, tahribatın izlerini taşıyacağından, onarıldıktan sonra rayiç değerinin olaydan önceki rayiç değerinden az olacağının kabulü gerekir" ifadesiyle bu durum vurgulanmıştır.

Araç Değer Kaybı Nasıl Hesaplanır?

Değer kaybının hesaplanmasında aracın markası, modeli, yaşı, kilometresi, hasarın niteliği ve niceliği gibi faktörler dikkate alınır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 2021/771 sayılı kararında belirtildiği üzere, "Değer kaybı; aracın hasarsız hâliyle ve kaza tarihi itibariyle serbest piyasadaki ikinci el piyasa rayiç değeri ile aracın hasarı onarıldıktan sonraki hâline göre serbest piyasadaki ikinci el piyasa değeri arasındaki farkın tespit edilmesiyle bulunur."

Ayrıca, Yargıtay 17. Hukuk Dairesi'nin 2017/10599 sayılı kararında, "Araçta meydana gelen değer kaybının; aracın serbest piyasa koşullarına göre kaza tarihi itibariyle hasarsız hâlde ikinci el rayiç değeri ile aracın yaşı, özellikleri, hasar miktarı ve hasarlı kısımların özelliği dikkate alınarak kazadan sonraki onarılmış hâlinin rayiç değeri tespit edilip bu iki miktar arasındaki azalmaya göre hesaplanması gerekir" denilmektedir.

Özetle araç değer kaybı hesaplanırken;

1.    Aracın marka ve modeli,

2.    Kazanın oluş tarihi ve aracın yaşı,

3.    Aracın kilometresi,

4.    Hasar gören bölgenin niteliği,

5.    Daha önce yaşadığı kazalar gibi faktörler dikkate alınır. Teknik bilirkişi incelemesi ile aracın hasarsız piyasa değeri ve kazadan sonraki değeri arasındaki fark belirlenerek tazminat talep edilir.

Araç Değer Kaybı Tazminatı Nasıl Talep Edilir?

Araç değer kaybı tazminatı talep etmek için belli şartların yerine getirilmesi gerekir:

Kusur Durumu: Kaza yapan kişinin tam kusurlu olmaması gerekir. Yani kusurun tamamen veya büyük oranda karşı tarafın olması gerekir.

Aracın Pert Olmaması: Pert kayıtlı bir aracın değer kaybı tazminatı talep edilmez.

Sigorta Şirketine Başvuru: Değer kaybı talebi için ilk olarak kusurlu tarafın sigorta şirketine başvurulmalıdır. Sigorta şirketi, talebe 15 gün içinde yanıt vermek zorundadır.

Sigorta Tahkim Komisyonu: Sigorta şirketi ödeme yapmaz ya da yetersiz bir tazminat teklif ederse, Sigorta Tahkim Komisyonu'na başvuru yapılabilir.

Dava Açma: Sigorta şirketiyle anlaşma sağlanamazsa, arabuluculuk yoluna gidilerek ya da doğrudan mahkemeye başvurularak tazminat talep edilebilir.

Bu şartlar sağlandığında, öncelikle kazada kusurlu olan aracın zorunlu trafik sigortasına başvuru yapılmalıdır. Sigorta şirketi başvuruya 15 gün içinde yanıt vermezse veya verilen yanıt talebi karşılamazsa, Sigorta Tahkim Komisyonu'na başvurulabilir. Komisyonun kararlarına itiraz ve icra süreçleri, uyuşmazlık tutarına göre değişiklik göstermektedir. Şunu da ifade etmek isterim 2021 yılında yapılan düzenlemeyle, araç değer kaybı tazminatı talep edebilmek için daha önce uygulanan 165.000 km sınırı kaldırılmıştır. Artık her kilometredeki araç için değer kaybı talep edilebilir.

Araç Mahrumiyet Bedeli Nedir ve Nasıl Talep Edilir?

Araç mahrumiyet bedeli, kaza sonrası aracını kullanamayan kişinin mağduriyetini gidermek için talep edilen tazminattır. Aracın tamir süresi boyunca kullanılamamasından doğan ekonomik kayıp, araç mahrumiyet bedeli olarak talep edilebilir.

Araç Mahrumiyet Bedeli Talep Etme Şartları:

Kaza nedeniyle aracın kullanılamaz durumda olması gerekir.

Tamirat süresi boyunca mağduriyet yaşanmalıdır.

Kaza kusur oranının karşı tarafta olması gerekmektedir.

Araç sahibinin tamir süresi boyunca alternatif bir araç kiralaması gerekmez; mahrumiyet bedeli, kullanım dışı kalan aracın günlük kira bedeli üzerinden hesaplanabilir.

Araç Mahrumiyet Bedeli Nasıl Talep Edilir?

Türk Borçlar Kanunu m.49’a göre; kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Bu hükümdenden çıkarılacak sonuçla, araç mahrumiyet bedelinden kusurlu aracın trafik kazası anındaki sürücüsü ile araç sahibi müteselsilen sorumlu olacaktır. Kusurlu aracın sigorta şirketi veya kasko şirketinden araç mahrumiyet bedeline ilişkin para istenemeyecektir. Dava açarak, kusurlu araç sahibinden ve sigorta şirketinden araç mahrumiyet bedeli tazminat olarak talep edilebilir.

Zamanaşımı Süresi

6098 sayılı Borçlar Kanunu’na göre;

Zararın ve tazminat yükümlüsünün öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıldır.

Sonuç

Araç değer kaybı ve araç mahrumiyet bedeli, kazaya karışan taraflar için önemli bir maliyet oluşturabilir. Hukuki yollardan bu kayıpların telafi edilmesi mümkün olup, sigorta şirketlerine yapılacak başvurular ve dava süreci iyi bir şekilde yönetilmelidir. Hak kaybına uğramamak için, zamanaşımı süreleri dikkatle takip edilmeli ve gereği halinde hukuk yolları kullanılmalıdır.

Av. Adem ARAS

Kaynakça

Yargıtay Kararları

a.    Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, 2016/5661 E.

b.    Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, 2002/4512 E.

c.    Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2021/771 E.

d.    Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, 2017/10599 E.

Mevzuat

a.    6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu

b.    2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu

Resmî Kaynaklar

a.    Sigorta Tahkim Komisyonu Kararları

b.    Karar Arama Sistemi, Yargıtay Başkanlığı (https://karararama.yargitay.gov.tr)