FAHRİ TRAFİK MÜFETTİŞİ NEDİR?

Fahri trafik müfettişleri, trafikteki kuralların ihlallerin tespiti ve ilgili birimlere bildirmekle görevli gönüllülerdir. Resmi bir unvan ya da maaş almadan görev yapan müfettişler, trafik düzeninin devamlılığına yardımcı olur ve trafik kazalarının önlenmesinde önemli bir rol oynar. Fahri trafik müfettişleri, tespit ettikleri ihlalleri resmi kanallara bildirirler.

Fahri trafik müfettişleri vasıtasıyla, trafikte oluşabilecek can ve mal kayıplarının en aza indirgenmesi ve önlenmesi amaçlanmaktadır. Fahri trafik müfettişleri tüm sürücülerin trafik kurallarına kendisine verilen görevler çerçevesinde uyup uymadığını denetlemektedir.

FAHRİ TRAFİK MÜFETTİŞİ OLMAK İÇİN ARANAN ŞARTLAR NELERDİR?

Toplum tarafından sıklıkla merak edilen husus fahri trafik müfettişlerinin kim olduğu ve nasıl fahri trafik müfettişi olunduğu sorularıdır. Aşağıda belirteceğimiz üzere söz konusu şartların sağlanması halinde Fahri trafik müfettişi olunabilir. 01.05.1997 tarih ve 22976 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan fahri trafik müfettişliği görev ve çalışma yönetmeliği 5. Maddesine göre Fahri Trafik Müfettişi olacakların aşağıdaki şartları taşımaları gerekmektedir;

- Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak,

- En az kırk yaşında olmak,

- Yüksekokul mezunu olmak,

- En az on yıllık sürücü belgesi sahibi olmak,

- Hakkında 2918 sayılı Kanunun 48 inci maddesine göre işlem yapılmamış olması veya düzenlendiği tarihten itibaren herhangi bir nedenle sürücü belgesinin geçici olarak geri alınmamış/iptal edilmemiş olması,

- Kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak,

- Taksirli suçlar ve aşağıda sayılan suçlar dışında tecil edilmiş hükümler hariç olmak üzere, ağır hapis veya 6 aydan fazla hapis veyahut affa uğramış olsalar bile devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlara, zimmet, ihtiras, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolaylı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçtan veya istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç, kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma suçlarından dolayı hükümlü bulunmamaktır.

Söz konusu şartları taşıyan bireyler gerekli evraklar ile birlikte ikametinin bulunduğu il valiliğine müracaat ederek Fahri trafik müfettişi için başvuru işlemlerini tamamlayabilir.

FAHRİ TRAFİK MÜFETTİŞİNİN GÖREVLERİ NELERDİR?

Yukarıda ki şartları taşıyan Fahri trafik müfettişleri yalnızca ilgili yönetmelikle belirlenen görevleri yapabilirler, bu görevlerin dışına çıkamazlar. Bu görevlere baktığımızda ise;

- Tespit ettikleri kural ihlallerine ilişkin olarak; fiziki ortamda düzenledikleri tutanakları herhangi bir trafik ekip veya kuruluşuna elden, elektronik ortamda düzenledikleri tutanakları Emniyet Genel Müdürlüğüne elektronik sistem üzerinden bir hafta içerisinde teslim ederler.

- Trafik güvenliği ile ilgili görüş ve önerileri bildirebilirler.

- Yer ve zamanla sınırlı olmayıp, ülkenin her yerinde görevli sayılırlar.

- Görevlerini yürütürken, adil ve tarafsız olmak zorundadırlar.

- Araç durduramaz, sürücülerle muhatap olamaz, belge veya evrak kontrolü yapamazlar.

- Müfettişlerin hangi trafik kural ihlalleri hakkında tutanak düzenleyebilecekleri Emniyet Genel Müdürlüğünce belirlenir.

Bu görevler yönetmelikle belirlenmiş olup Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. Kendilerine verilen eğitimlerde de bu görevler ilgili kamu kurumları tarafından özenle anlatılmaktadır.

FAHRİ TRAFİK MÜFETTİŞİ TARAFINDAN HANGİ İHLALLER TUTANAK ALTINA ALINABİLİR?

Fahri trafik müfettişlerinin görevleri yönetmelikte belirlendiği gibi yazabileceği cezalar da yönetmelikte belirlenmiştir. Bu belirleme yapılmasının en önemli nedeni keyfiliğin önüne geçmek ve emniyet görevlilerinin iş yükünü hafifletmektir.

S.N

KANUN MADDESİ

FAHRİ TRAFİK MÜFETTİŞLERİNİN TRAFİK KURAL İHLALİ

TESPİT TUTANAĞI DÜZENLEYEBİLECEĞİ KANUN MADDELERİ

1

46/2-b

Aksine bir işaret bulunmadıkça, şerit değiştirmeden önce gireceği şeritte, sürülen araçların emniyetle geçişini beklememek

2

46/2-c

Aksine bir işaret bulunmadıkça, trafiği aksatacak veya tehlikeye düşürecek şekilde şerit değiştirmek

3

46/2-d

Aksine bir işaret bulunmadıkça, gidişe ayrılan en soldaki şeridi sürekli olarak işgal etmek

4

46/2-e

Aksine bir işaret bulunmadıkça sürücülerin; iki veya daha fazla şeritli yollarda motosiklet, otomobil, kamyonet, panelvan, minibüs ve otobüs dışındaki araçları kullanırken, geçme ve dönme dışında en sağ şeridi izlememeleri

5

46/2-f

Aksine bir işaret bulunmadıkça sürücülerin; trafik kazası, arıza halleri, acil yardım, kurtarma, kar mücadelesi, kaza incelemesi, genel güvenlik ve

asayişin sağlanması gibi durumlar dışında emniyet şeritlerini ve banketleri kullanmaları

6

46/2-g

Aksine bir işaret bulunmadıkça sürücülerin; trafiği aksatacak veya tehlikeye sokacak şekilde ardı ardına birden fazla şerit değiştirmeleri

7

46/2-h

Aksine bir işaret bulunmadıkça tek yönlü karayollarında araçların ters istikamette sürülmesi

8

47/1-b

Kırmızı ışık kuralına uymamak

9

47/1-c

Trafik işaret levhaları, cihazları ve yer işaretlemeleri ile belirtilen veya gösterilen hususlara uymamak

10

53/1-a

Sağa dönüş kurallarına riayet etmemek

11

53/1-b

Sola dönüş kurallarına riayet etmemek

12

53/1-c

Dönel kavşaklarda dönüş kurallarına riayet etmemek

13

53/1-d

Dönel kavşaklarda geriye dönüş kurallarına riayet etmemek

14

54/1-a

Öndeki aracı geçerken geçme kurallarına riayet etmemek

15

54/1-b

Geçmenin yasak olduğu yerlerde önündeki aracı geçmek

16

55/1-a

Geçilmek istenen araç sürücüsünün; duyulur veya görülür bir geçiş işareti alınca, trafiğin iki yönlü kullanıldığı karayollarında taşıt yolunun sağ

kenarından gitmemesi, dörtten fazla şeritli veya bölünmüş karayollarında bulunduğu şeridi izlememesi ve hızını artırması

17

55/1-c

Geçilmek istenen araç sürücüsünün; geçiş üstünlüğü bulunan bir aracın duyulur veya görülür işaretini alınca, bu aracın kolayca ilerlemesini sağlamak

için taşıt yolu üzerinde yer açmaması, gerektiğinde durmaması

18

55/2

54/1 maddede yazılı durumlar dışında, geçiş yapmak isteyenlere yol vermemek, geçilmekte iken bir başka aracı geçmeye veya sola dönmeye kalkışmak

19

56/1-a

Şerit izleme ve değiştirme kurallarına uymamak

20

56/1-b

İki yönlü trafiğin kullanıldığı taşıt yollarında karşı yönden gelen araçların geçişini zorlaştıran bir durum varsa; sürücülerin geçişi kolaylaştırmak

için aracını sağ kenara yanaştırmaması, gerektiğinde sağa yanaşıp durmaması, dağlık ve dik yokuşlu karayollarında karşılaşma halinde; çıkan

araç için geçiş güç veya mümkün değilse, güvenli geçişi sağlamak üzere, inen aracın, varsa önceden sığınma cebine girmemesi, sığınma cebi

yoksa sağ kenara yanaşıp durmaması, gerektiği hallerde geri gitmemesi

21

56/1-c

Önlerinde giden araçları yönetmelikte belirtilen güvenli ve yeterli bir mesafeden izlememek (Yakın takip)

22

56/1-e

Taşıt yolunun dar olduğu yerlerde aksini gösteren bir trafik işareti yoksa motorsuz araçları kullananların motorlu araçlara, otomobil, minibüs,

kamyonet, otobüs, kamyon, arazi taşıtı, lastik tekerlekli traktör, iş makinelerini kullananların, yazılış sırasına göre kendisinden öncekilere geçiş

kolaylığı sağlamamaları

23

57/1-a

Kavşaklara yaklaşırken kavşaktaki şartlara uyacak şekilde yavaşlamamak, geçiş hakkı olan araçlara ilk geçiş hakkını vermemek

24

57/1-b

Trafik kolluğu veya ışıklı trafik işaret cihazları veya trafik işaret levhası bulunmayan kavşaklarda;
1.Bütün sürücülerin geçiş üstünlüğüne sahip olan araçlara,

2.Bütün sürücülerin doğru geçmekte olan tramvaylara,

3.Doğru geçen tramvay hattı bulunan karayoluna çıkan sürücülerin bu yoldan gelen araçlara,

4. Bölünmüş yola çıkan sürücülerin bu yoldan geçen araçlara,

5. Tali yoldan ana yola çıkan sürücülerin ana yoldan gelen araçlara,

6. Dönel kavşağa gelen sürücülerin dönel kavşak içindeki araçlara,

7. Bir iz veya mülkten çıkan sürücülerin,

karayolundan gelen araçlara ilk geçiş hakkını vermemesi

25

57/1-c

Kavşak kollarının trafik yoğunluğu bakımından farklı oldukları işaretlerle belirlenmemiş kavşaklarda; motorsuz araç sürücülerinin motorlu

araçlara, motorlu araçlardan soldaki aracın, sağdan gelen araca geçiş hakkını vermemesi

26

57/1-d

Işıklı trafik işaretleri izin verse bile trafik akımı; kendisini kavşak içinde durmaya zorlayacak veya diğer doğrultudaki trafiğin geçişine engel

olacak hallerde kavşağa girmek

27

57/1-e

Kavşaklarda gereksiz olarak duraklamak, yavaşlamak, taşıttan inmek

28

57/1-f

Aksine bir işaret olmadıkça, bütün kavşaklarda araçların ray üzerinde hareket eden taşıtlara ilk geçiş hakkını vermemesi

29

58

İndirme-bindirme sırasında sürücülerin; aksine bir işaret bulunmadıkça araçlarını gidiş yönlerine göre yolun en sağ kenarında durdurmaması,

yolcularının iniş ve binişlerini sağ taraftan yaptırmaması

30

61/1-o

Taşıt yolu üzerinde engellilerin araçları için ayrılmış park yerlerinde park etmek

31

64/1-a/1

Yerleşim birimleri dışındaki karayollarında geceleri seyrederken, yeterince aydınlatılmamış tünellere girerken, benzeri yer ve hallerde

(karşılaşmalar ve öndeki aracı izleme halleri dışında) uzağı gösteren ışıkları yakmamak

32

64/1-a/2

Geceleri, yerleşim birimleri dışında ve içinde karayollarındaki karşılaşmalarda, bir aracı takip ederken, bir aracı geçerken yan yana

gelinceye kadar, gündüzleri ise görüşü azaltan sisli, yağışlı ve benzeri havalarda yakını gösteren ışıkların yakılmaması

33

64/1-b/1

Gece sis ışıklarını; sisli, karlı ve sağanak yağmurlu havalar dışında diğer farlarla birlikte yakmak

34

64/1-b/2

Dönüş ışıklarını geç anlamında kullanmak

35

64/1-b/3

Gece karşılaşmalarda ışıkları söndürmek

36

64/1-b/4

Öndeki aracı geçerken, uyarı için çok kısa süre dışında uzağı gösteren ışıkları yakmak

37

64/1-b/6

Sadece park lambaları ile seyretmek

38

66

1. Motorlu bisiklet ve motosikletleri yayaların kullanmasına ayrılmış yerlerde sürmek,

2. Motorlu bisiklet ve motosiklet ile diğer araçlar izlenirken, geçilirken, manevra

yapılırken; karayolunu kullananların hareketini zorlaştırıcı, tehlike doğurucu davranışlarda bulunmak,

3- İzin alınarak yapılan gösteriler dışında, motorlu bisiklet ve motosiklet üzerinde akrobatik hareketler yapmak,

4. Motorlu bisiklet ve motosikleti başka bir araca bağlanarak, asılıp tutunarak sürmek,

5. Motorlu bisikleti manevra dışında tek elle sürmek,

6. Motosikleti devamlı iki elle sürmemek,

7- Motorlu bisiklet ve motosikletlerde sürücü arkasında yeterli bir oturma yeri olmadıkça başka kişileri bindirmek,

7. 8- Motorlu bisiklet ve sepetsiz motosikletlerde sürücü arkasında yeterli oturma yeri olsa bile bir kişiden fazlasını taşımak,

39

67/1-a

Park yapmış taşıtlar arasından çıkarken, duraklarken veya park yaparken taşıt yolunun sağına veya soluna yanaşırken, sağa veya sola dönerken, karayolunu kullananlar için tehlike doğurabilecek ve bunların hareketlerini zorlaştıracak şekilde davranmak

40

67/1-b

Yönetmelikte belirtilen şartlar dışında geriye dönmek veya geriye gitmek, izin verilen hallerde bu manevraları yaparken karayolunu kullananlar için tehlike veya engel yaratmak

41

67/1-c

Dönüşlerde veya şerit değiştirmelerde niyetini dönüş işaret ışıkları veya kol işareti ile açıkça ve yeterli şekilde belirtmemek, işaretlere manevra süresince devam etmemek ve biter bitmez sona erdirmemek

42

67/1-d

Herhangi bir zorunluluk olmaksızın, karayollarında dönüş kuralları dışında bilerek ve isteyerek aracın el freninin çekilmesi suretiyle veya başka yöntemlerle aracın ani olarak yönünün değiştirilmesi veya kendi etrafında döndürülmesi

43

72

Ses, müzik, görüntü ve haberleşme cihazlarını kamunun rahat ve huzurunu bozacak şekilde kullanmak

44

73/a

Karayollarında kamunun rahat ve huzurunu bozacak veya kişilere zarar verecek şekilde; su, çamur ve benzerlerini sıçratmak, kişileri korkutmak/şaşırtmak, özel amaçlarla keyfi ya da kasıtlı davranışlarda bulunarak yaya veya araç trafiğinin seyir emniyetini ihlal etmek suretiyle tedbirsiz ve saygısız davranışlarda bulunarak araç sürmek

45

73/b

Araçlardan bir şey atmak veya dökmek

46

73/c

Sürücülerin, seyir halinde cep veya araç telefonu ya da benzer haberleşme cihazlarını ele alarak kullanması,

47

74/a

Görevli bir kişi veya ışıklı trafik işareti bulunmayan ancak trafik işareti veya levhalarıyla belirlenmiş kavşak giriş ve çıkışlarına yaklaşırken yavaşlamamak varsa buralardan geçen veya geçmek üzere bulunan yayalara durarak ilk geçiş hakkını vermemek

48

74/b

Görevli bir kişi veya ışıklı trafik işareti bulunmayan ancak trafik işareti veya levhalarıyla belirlenmiş yaya veya okul geçitlerine yaklaşırken yavaşlamamak, varsa buralardan geçen veya geçmek üzere bulunan yayalara durarak ilk geçiş hakkını vermemek

49

75

Okul taşıtlarının “DUR” işaretini yaktıklarında diğer araçların durmaması;

“DUR” işaretinin öğrencilerin binmeleri/inmeleri veya Yönetmelikte belirtilen haller dışında yakılması, okul taşıtlarının Karayolları Trafik Yönetmeliği ve Okul Servis Araçları Yönetmeliğinde belirtilen hususlara uymadan kullanılması

50

76/1-a

Demiryolu geçitlerinde, ışıklı veya sesli işaretin vereceği "DUR" talimatına uymamak, taşıt yolu üzerine indirilmiş veya indirilmekte olan tam veya yarım bariyerler varken geçide girmek

51

76/1-b

Işıklı işaret ve bariyerle donatılmamış demiryolu geçitlerini geçmeden önce, durmamak, herhangi bir demiryolu aracının yaklaşmadığına emin olmadan geçmek

52

77/1-b

Gözleri görmeyen ve yönetmelikte gösterilen özel işaret ve benzerlerini taşıyan kişilerin, taşıt yolu üzerinde bulunmaları halinde, sürücülerin yavaşlamamaları ve gerekiyorsa durmamaları ve yardımcı olmamaları

53

77/1-c

Bir yetkili veya görevli yönetimindeki yürüyüş kolları arasından geçmek

54

78/1-a

Bulundurulma zorunluluğu olan araçlarda emniyet kemeri/çocuk bağlama sistemi kullanmamak

55

78/1-b

Motosiklet ve motorlu bisikletlerde sürücülerin koruma başlığını ve gözlüğünü kullanmaması

Fahri trafik müfettişleri yönetmelikte belirtilen bu maddelerin haricinde trafik cezası düzenleyemezler. Aksi halde düzenlenen bu cezanın hukuki geçerliliği olmayacaktır ve tarafın itiraz etmesi sonucunda Sulh Ceza Hâkimlikleri tarafından düzenlenen ceza iptal edilecektir.

DÜZENLENEN CEZALARA İLİŞKİN YARGI YOLLARI NELERDİR?

Fahri trafik müfettişleri tarafından düzenlenen trafik cezaları yukarıda da belirttiğimiz üzere emniyet genel müdürlüğüne iletilmektedir. Kurum tarafından da araç sahibi veya sürücüsüne elden, posta aracılığıyla ya da elektronik ortamda tebliğ edilmektedir.

İlgililer kendilerine tebliğ edilen bu cezalara ilişkin 15 gün içerisinde tutanakta yazan yetkili Sulh Ceza Hâkimliklerine itiraz edilebilir. Burada önemli olan tebligat sürelerinin ne zaman başlayacağıdır.

Posta yolu ile tebliğ edilen trafik cezasında süreler ertesi gün başlarken elektronik ortamda tebliğ (E-Tebliğ) edilen tebligatlarda durum biraz farklıdır. Şöyle ki E-Tebliğ olarak gönderilen tutanaklarda öngörülen bekleme süresi 5 gündür. 5 günün hesabında, elektronik tebligatın yapıldığı gün dikkate alınmaz.

Örnek verecek olursak;

- Posta ile gönderilen tebligatta; 01.06.2025 tarihinde gönderilen tebligatta 15 günlük son tarih 16.06.2025 tarihidir.

- E-Tebligat olarak gönderilen tebligatta ise; ; 01.06.2025 tarihinde gönderilen e-tebligatta 15 günlük son tarih 21.06.2025 tarihidir.

Süreler itiraz için çok önemlidir. İtirazın süresinde yapılmaması halinde işin esasına girilmeden usulden ret edilmektedir.

TRAFİK CEZASI ÖDENDİKTEN SONRA İTİRAZ EDİLEBİLİR Mİ?

İlgililer kendilerine tebliğ edilen trafik cezalarına karşı yasal süresi içerisinde itiraz edebilirler. Burada merak edilen husus ceza ödendikten sonra itiraz edilip edilemeyeceğidir. Açıklama yapmak gerekirse ilgililer cezayı ödedikten sonra da yasal itiraz süresi içerisinde itiraz edebilirler.

Yapacakları itirazda cezanın ödendiğine dair makbuzu koymaları ve ödedikleri tutarın da kendilerine iade edilmesini talep edebilirler. İtirazlarının Sulh Ceza Hâkimliklerince kabul edilmesi ve kesinleşmesi halinde ikametinin bağlı bulunduğu mal müdürlüklerine yazacakları dilekçeye karar evrağı, kesinleşme şerhini de ekleyerek ödemiş oldukları cezanın iadesini talep edebilirler.

Av. Anıl BALAÇ