Fethi Kabir Nedir?
Kelime anlamı olarak ilintilediğimizde kabir kelimesi Mezar ve gömüt ile eş anlamlı olup ölü kimsenin defnedildiği yer manasındadır. Fetih ise açma, yol gösterme, galibiyet ve zafere ulaştırma manasında kullanılmaktadır. Hukuki anlamda fethi kabir, defnedilen naaşın hukuki saikler sebebiyle defnedilen yerden usulüne uygun bir şekilde açılması ve çıkartılması işlemine verilen addır.
FETHİ KABİR HANGİ DURUMLARDA HANGİ MAKAM TARAFINDAN YAPTIRILABİLİR ?
Fethi kabir ülkemizde genellikle ceza dosyalarında tatbik edilen bir kurumdur. Örneğin öldürülme şüphesi olan bir kimsenin otopsi işlemi yapılmaksızın defnedilmiş olması, mütefevvanın gömüldükten sonra soruşturma veya kovuşturma aşamasında elde edilen yeni bulguların cinayet şüphesini ortaya çıkarmış olması, naaşın suç teşkil eden bir yabancı cisimle gömülmüş olma şüphesi, öldürülen kimsenin cesedinin fail tarafından gizlice gömülmüş olması gibi durumlarda fethi kabir yapılabilmektedir.
5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) Otopsi başlıklı 87. Maddesi’nin 4. Ve 5. Fıkraları fethi kabiri kapsamaktadır. Şöyle ki:
CMK m 87/4: “Gömülmüş bulunan bir ceset, incelenmesi veya otopsi yapılması için mezardan çıkarılabilir. Bu husustaki karar, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından verilir. Mezardan çıkarma kararı, araştırmanın amacını tehlikeye düşürmeyecekse ve ulaşılması da zor değilse ölünün bir yakınına derhâl bildirilir.”
Buradan da anlaşılacağı üzere ceza dosyalarında fethi kabir kararı soruşturma evresinde savcılık makamınca verilirken kovuşturma evresinde ilgili hakim tarafından verilebilmektedir. Kanun maddesinin gerekçesinden de anlaşılacağı üzere soruşturma aşamasında savcılık kovuşturma aşamasında ise hakim tarafından mezardan cesedin çıkarılması kararı ilke olarak ölünün bir yakınına hemen bildirilecektir; ancak bildirme, araştırmanın amacını tehlikeye düşürecekse, örneğin cesedin yok edilmesi olasılığı varsa veya yakınına ulaşılması zor ise, gerçekleştirilmeyecektir.
CMK m 87/45 “Yukarıdaki fıkralarda sözü edilen işlemler yapılırken, cesedin görüntüleri kayda alınır. “
Kanun maddesinden ve gerekçesinden de anlaşılacağı üzere fethi kabir işlemleri yapılırken olanaklar ölçüsünde cesedin fotoğrafı da ilgililerce çekilecektir.
Özel hukuku ilgilendiren hususlarda da fethi kabir işlemi yapılabilir. Örneğin anne-babalık davalarında gerekli testlerin yapılabilmesi için DNA örneğinin temin edilmesi gerektiğinde, defnedilmiş kimsenin kimliği konusunda şüphe olması, halk sağlığı ile ilgili nedenler (epidemik bir hastalık sonucunda ölmüş olduğundan şüphelenilmesi), meslek hastalığı, sigorta, tıbbi malpraktis, (ölen kimse hakkında yanlış tedavi veya hatalı ameliyat sonucunda vefat ettiği iddiaları) miras bırakanın mirasçılarının anlaşılabilmesi için ikame edilmiş davalarda fethi kabir tatbik edilmektedir.
Fethi Kabir İşlemlerinin Süresi Ne kadardır?
Feth-i kabir işleminde belirli bir süre bulunmamaktadır. Fethi kabir işleminin aşamaları defnedilen yerin konumu, durumu, cesedin durumu, inceleme yapacak uzmanların sayısı, hava durumu gibi birçok faktöre bağlı olarak değişebilir. Bu itibarla fethi kabir işlemi için kati süre verilmemekle birlikte işlemin genelde birkaç saat sürdüğü söylenebilir.
Fethi Kabir İşlemlerine Kimler Katılabilir?
Fethi kabir işlemi belirli hukuki kurallara tabiidir. Yalnızca yetkili kişiler katılım sağlayabilir. İşbu kişiler şunlardır:
- Müracaat ve nöbet birimlerine gelen şikâyet ve ihbarlarda dış nöbetçi Cumhuriyet savcıları tarafından, soruşturma aşamasında yapılmasına karar verilmişse soruşturmayı yürüten Cumhuriyet savcısı tarafından, talimat yolu ile gelmiş ise talimat büro nöbetçi Cumhuriyet savcısı, kovuşturma aşamasında yerine getirilirse dosya hakimi tarafından yerine getirilecektir.
- Adli tıp uzmanı
- Adli kolluk
- Ölünün yakınları (Araştırmanın amacını tehlikeye düşürmeyecekse ve ulaşılması da zor değilse ölünün bir yakınına bildirilecek olup zorunlu değildir.)
- Tanık
- Mağdurun vekili
Feth-i Kabir Kararının Talep Edilirken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nedir?
Ceza muhakemesinde amacı gerçekleri ortaya çıkarmak olduğu için feth-i kabir kararı soruşturma aşamasında savcılık tarafından karar verilebilir. Hukuk davalarında ise dosyanın muhtevasına göre talebe bağlılık ilkesi gereğince tarafların talebi üzerine değerlendirilmektedir. Talepte bulunurken, feth-i kabir işleminin dava konusu hadiseyle ilgili gereklilik sebebi, bu işlemin sonucunda muhtemel elde edilecek delilleri ve bu delillerin dava konusu olayın ispatlanmasına nasıl yardımcı olabileceğini gerekçeleriyle birlikte belirtmek gereklidir.
Av. Muhammet Buğra ÖZGE
