Mobbing, işyerinde çalışan bir kişinin, iş yerindeki yöneticisi veya diğer çalışanlar tarafından psikolojik tacize uğraması durumudur. Mobbing, iş yerindeki huzuru bozan, çalışanın motivasyonunu düşüren ve psikolojik olarak zarar veren bir davranış biçimidir. Bu tür davranışlar, çalışanların iş yerinde daha verimli olmasını engelleyebilir ve hatta kişisel sağlık sorunlarına yol açabilir. Mobbing, hem işyerindeki ilişkileri zedeler hem de çalışanı ruhsal olarak tüketebilir. Mobbing mağduru olan bir işçi, bu tür davranışlara karşı haklarını kullanma hakkına sahiptir. Bu haklardan biri de haklı fesih hakkıdır. Bu makalede, işyerinde yöneticisi tarafından uğranılan mobbing nedeniyle işçinin haklı fesih hakkı detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
MOBBİNG NEDİR?
Mobbing, işyerinde bir veya birden fazla kişinin, belirli bir çalışana karşı sistematik olarak gerçekleştirdiği, psikolojik baskı, aşağılayıcı davranışlar, dışlama, küçümseme veya psikolojik taciz türündeki davranışlardır. Mobbing, çoğunlukla işyerindeki üstler, yöneticiler ya da diğer çalışanlar tarafından uygulanır. Mobbing, yalnızca çalışanın psikolojisini etkilemekle kalmaz, aynı zamanda fiziksel sağlığı üzerinde de olumsuz etkiler yapabilir.
Mobbing’in belirtileri şunlar olabilir:
- Sürekli eleştiriler ve aşağılamalar,
- Görev ve sorumlulukların kasıtlı olarak eksik ya da yanlış verilmesi,
- Çalışanın dışlanması, yalnız bırakılması,
- İş yerinde zorlayıcı ve gereksiz stres yaratan uygulamalar,
- Sosyal ortamda küçük düşürülme veya dedikoduların yayılması.
Mobbing, çalışanı psikolojik olarak yıpratarak, iş yerindeki verimliliği olumsuz etkileyebilir. Uzun vadede, mobbing mağdurları depresyon, anksiyete gibi psikolojik hastalıklarla karşılaşabilir ve bu durum çalışanın fiziksel sağlığını da etkileyebilir.
MOBBİNG'İN HUKUKİ BOYUTU
Türk iş hukuku, çalışanların işyerindeki haklarını korumak için bir dizi yasal düzenleme getirmiştir. Mobbing, işçinin kişilik haklarına zarar veren, ona psikolojik baskı uygulayan bir davranış türü olduğundan, işçinin işyerindeki bu tür saldırılara karşı korunması gerekmektedir.
Türk Medeni Kanunu'na ve Türk İş Kanunu'na göre, işveren, işyerinde çalışanların sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmasını sağlamak zorundadır. İşveren, mobbing gibi taciz edici ve olumsuz davranışları engellemekle yükümlüdür. İşyerinde mobbing uygulandığında, işçi bu davranışlara karşı haklı fesih hakkına sahiptir.
HAKLI FESİH HAKKI
Haklı fesih hakkı, işçiye, işverenin ve/veya işyerindeki yöneticilerin, işçiye yönelik mobbing uygulamaları veya işyerinde sağlıksız, zorlayıcı bir çalışma ortamı yaratması durumunda, iş sözleşmesini derhal feshetme hakkı tanır. Yani, işçi, mobbing gibi haksız ve işyerine zarar veren davranışlarla karşılaştığında, herhangi bir ihbar süresi beklemeksizin iş sözleşmesini feshedebilir.
Türk İş Kanunu'nda, işçinin haklı fesih hakkı 24. maddede düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, işçi, aşağıdaki durumlardan birinin gerçekleşmesi halinde haklı olarak iş sözleşmesini feshedebilir:
- İşyerinde işçinin sağlığına zarar verecek şekilde olumsuz bir ortamın varlığı,
- İşçiye karşı mobbing uygulanması,
- İşçinin kişilik haklarının ihlali.
Mobbing, işçiye karşı uygulanan psikolojik taciz veya baskı anlamına geldiğinden, işçinin ruhsal sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratır. Bu nedenle, mobbing nedeniyle işçinin iş sözleşmesini haklı bir şekilde feshetmesi mümkündür.
MOBBİNG NEDENİYLE HAKLI FESİH HAKKININ KULLANILMASI
İşçinin, mobbing nedeniyle haklı fesih hakkını kullanabilmesi için, öncelikle işyerinde mobbing uygulandığını ve bunun işçinin sağlığını ve ruhsal durumunu olumsuz etkilediğini kanıtlaması gerekmektedir. İşçi, mobbing iddialarını somut delillerle ispatlamak zorundadır. Bu deliller arasında şunlar yer alabilir:
- Tanık ifadeleri: İşyerindeki diğer çalışanlar, işçinin mobbing mağduru olduğunu gözlemlemişse, tanıklık yaparak işçinin iddialarını destekleyebilir.
- Doktor raporları: Mobbing nedeniyle işçinin ruhsal veya fiziksel sağlığı bozulmuşsa, psikiyatrist veya genel pratisyen tarafından düzenlenen raporlar delil olarak kullanılabilir.
- Yazılı belgeler: Mobbing davranışlarına yönelik yazılı uyarılar, e-postalar veya yazışmalar da delil olabilir.
- İşyerinde yaşanan olayları belgeleyen günlükler veya raporlar.
İşçinin bu delilleri sunması durumunda, işveren, mobbingin gerçekleşmediğini veya işçiye mobbing uygulamadığını ispat etmek zorundadır. Eğer işveren mobbing uyguladığına dair delil sunamazsa, işçi haklı fesih hakkını kullanabilir.
MOBBİNG SONRASI HAKLAR
İşçinin, işyerinde mobbing nedeniyle haklı olarak iş sözleşmesini feshetmesi durumunda, işçiye bazı haklar tanınır:
- Kıdem tazminatı: Mobbing nedeniyle haklı fesih durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı süreye bağlı olarak hesaplanır.
- İhbar tazminatı: İhbar süresi uygulanmaksızın iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda, işçi ihbar tazminatı alabilir. Ancak, bu tazminatın ödenmesi için işçinin, işyerinde haklı bir fesih sebebinin varlığını kanıtlaması gerekmektedir.
- Maddi ve manevi tazminat: İşçi, mobbing nedeniyle uğradığı zararlar için maddi ve manevi tazminat talep edebilir. Mobbing, işçinin ruhsal sağlığını bozmuşsa, bu zararın tazmin edilmesi gerekebilir.
SONUÇ
Mobbing, işyerinde işçinin ruhsal ve fiziksel sağlığını tehdit eden, iş yerindeki verimliliği düşüren ciddi bir sorundur. İşçi, işyerinde mobbing uygulandığını tespit ettiğinde, Türk İş Kanunu’na göre haklı fesih hakkını kullanabilir. Bu durumda, işçi iş sözleşmesini derhal feshedebilir ve haklarını koruyabilir. Ancak, mobbing mağduru olan işçi, haklı fesih hakkını kullanmadan önce, mobbingin varlığını somut delillerle ispatlamak zorundadır. İşyerlerinde mobbingin önlenmesi için işverenlerin gerekli önlemleri alması ve çalışanları psikolojik tacizden koruması gerekmektedir. Bu tür olumsuz davranışların ortadan kaldırılması, işyerindeki çalışma koşullarının daha sağlıklı ve güvenli hale gelmesini sağlayacaktır.
Av. Halime ÖRNEK
