Kripto Paraların Ülkemizdeki Hukuki Durumu

Kripto Para Nedir?

Kriptoloji şifre bilimidir. Kripto para ise dijital ortamlara özgü, şifrelenmiş sanal paraya denir. Kripto paralar 3. kişinin, bir merkezin ya da bir kurumun varlığı ve onamına gerek olmadan ve taraflar arasında gerçekleşen(peer to peer) bir sisteme sahip olmanın sonucu olarak herhangi bir ülkenin merkez bankasına bağlı olarak üretilmez, ülkelerin siyasi ya da ekonomik ortamından etkilenmez. Değiştirilemez ve silinemez. Reel para karşılığı alınabileceği gibi kriptolojik şifrelerin çözümlenmesi ve blok üretilmesi yoluyla da elde edilebilir. Bu ikinci yönteme madencilik denir. Borsa vasıtasıyla kripto paraların nakite dönüştürülmesi de mümkündür.

Bitcoin Nedir?

Bitcoin ilk kripto para birimidir. Sayısı 21 milyon adetle sınırlıdır. Bu sebeple arz-talep dengesine göre birim fiyatı belirlenir. Yani reel paraların değişkenliklerini belirleyen olgulardan ayrıdır. Fakat her para biriminin de bitcoin gibi sınırlı üretilmek zorunda olmadığını belirtelim. Bitcoinden sonra Ethereum(ETH), Tether(USDT) gibi farklı kripto paralar ortaya çıkmıştır. Bunlara altcoin denir. Bitcoin ve diğer altcoinler blockchain teknolojisiyle uygulama bulur. Blockchain teknolojisinin ne olduğunu anlamak kripto paraların işleyiş yöntemini çözümleme açısından önemlidir.

Blockchain Nedir?

Türkçe karşılığı blokzincir olan blockchain teknolojisi en genel ifadeyle, merkezi bir sunucunun veya güvenilir bir otoritenin kaldırılmasına olanak sağlayarak, merkezi güvenin internet ortamında dağıtılmasına denir.[i] Diğer teknolojilerde bilgisayar programları veri tabanıyla faaliyet gösterir ve merkezidir. Merkezde çıkan bir problem tüm verileri tehlikeye düşürür örneğin çalınabilir ya da silinebilir. Oysa blok zincir veri tabanlarını sistemdeki bilgisayarlarda aynı anda tutarak merkeziyetçiliğin sebep olduğu bu riskleri taşımaz. Ağdaki tüm bilgisayarların aynı anda kapanması veya arıza vermesi hemen hemen söz konusu olamayacağı için bu sistemi kapatmak da mümkün olmamaktadır. Yapılan her bir işlemin blokzincir ağında şifrelenmiş karşılığı vardır ve bu işlemler blokları doldurduğunda yeni bir blok oluşur. Bu bloklar birbirine hash koduyla(bir algoritma) bağlıdır ve her yeni blok kendisinden önceki blokların kodlarını bünyesinde taşır. Hash koduna bağlanan tüm bu bloklarla nihayetinde blok zincirini meydana gelir. Bu sayede daha güvenli ve şeffaf bir hizmet oluşur.

Blokzincir teknolojisinin kullanım alanı kripto paralarla sınırlı değildir. Hisse senetleri ve borsalar, e-noter, elektronik seçim uygulamaları, bulut bilişim, akıllı sözleşmeler gibi birçok uygulamada söz konusu olabilir.

Kripto Paraların Hukuki Durumu

Dijital paraların asrın gereklerine en önemlisi de hızına yetişmekte başarılı olduğu aşikârdır. Üstelik sanal paraları kabul eden şirketlerin sayısı oldukça fazladır ve hatta İsviçre’de bitcoin ile vergi ödemeleri bazı kentlerde mümkün hale gelmiştir. Ülkemiz de benzer gelişmelere kayıtsız kalmamakla birlikte Konya Büyükşehir Belediye Başkanı belediyeye ait bir kripto para çıkarma konusunda çalışmaların bulunduğunu açıklamıştır.

Türkiye’de kripto paraların yasal durumu ise belirsizdir. Mevcut düzenlemelerde kripto paranın tanımı yer almamaktadır. Fakat 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu m.198’de paraya eşit sayılan değerler belirtilmiştir. Şu durumda kripto paralar ilgili maddeye göre para değildir:

Madde 198- (1) Devlet tarafından ihraç edilip de hamiline yazılı bonolar, hisse senetleri, tahviller ve kuponlar, yetkili kurumlar tarafından çıkarılmış olup da kanunen tedavül eden senetler, tahviller ve evrak ile milli ziynet altınları, para hükmündedir

Peki kripto para bir elektronik para mıdır?

Ödeme Ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemlerinin Faaliyetleri Hakkında Kanun’un 3. Maddesinin ç bendinde elektronik para şu şekilde tanımlanmıştır:

“Elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, bu Kanunda tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değeri ifade eder.“

Kripto paralar hakkında yapılan ilk resmi açıklamada kripto paraların elektronik para olarak değerlendirilemeyeceği BDDK tarafından belirtilmiştir:

“Herhangi bir resmi ya da özel kuruluş tarafından ihraç edilmeyen ve karşılığı için güvence verilmeyen bir sanal para birimi olarak bilinen Bitcoin, mevcut yapısı ve işleyişi itibarıyla Kanun kapsamında elektronik para olarak değerlendirilmemekte, bu nedenle de söz konusu Kanun çerçevesinde gözetim ve denetimi mümkün görülmemektedir.’’

Sonuç olarak kripto paraların Türk hukukundaki niteliği hala belirsizdir. Dolayısıyla vergilendirilmesi açısından da aynı belirsizlik mevcuttur. Gelir Vergisi Kanunu m.2 uyarınca gelire giren kazanç ve iratlar belirtilmiş olup kripto paraların ancak “diğer kazanç ve iratlar” olarak değerlendirilebileceği mümkün gözükmektedir. Fakat aynı kanunun 37. maddesine göre “Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazanç sayılmaktadır” şeklinde bir hüküm bulunmaktadır. Bu durumda kripto para ticareti ticari amaçlarla ve süreklilik arz edecek şekilde yapılırsa elde edilen kazanç vergiye tabi olabilir. Öte yandan Gelir Vergisi Kanunu’nun 80. maddesinin 1. fıkrası hangi mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançların “Değer Artış Kazancı” olarak sınıflandırılacağını açıklamıştır. Kripto para bu düzenlemede yer almamaktadır. KDV açısında ise aracı kurumlar, yatırımcıların yapmış olduğu alım-satım işlemlerinde komisyon ücretine KDV tutarını yansıtmaktadır. Ülkemiz dışındaki uygulamalara bakılırsa:

Avrupa Adalet Divanı 2015 yılında bitcoinin bir para birimi olduğuna dolayısıyla bir emtia olmadığına ve bitcoin alım satımının KDV’ye tabi olmadığına karar vermiştir.[iii]

Kanada da ise kripto para birimlerinin yasalara göre altın, gümüş gibi emtia olduğunu açıklanmıştır. Kripto paralar ticari kazanç ya da bir değer artış kazancı şeklinde vergilendirilmeye tabi tutulmaktadır.

İngiltere’de ise döviz olarak değerlendirilmekle beraber döviz açısından belirlenen kurallar, bitcoin açısından da geçerlidir.

Sonuç olarak vergilerin ancak kanunla düzenlenebilirliği ilkesi göz önünde tutulduğunda ülkemiz açısından mevcut durumda belirsizlik hâkimdir. Fakat bu belirsizliğin giderileceğine dair sinyaller de söz konusudur. Eylül ayında Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan 2021-2023 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Program’da[i] şu ifadeye yer verilmektedir:

“Dijital olarak alınıp satılabilen ve transfer edilebilen, dijital bir değeri temsil eden sanal varlıklar kullanılarak yapılan işlemlerin vergilendirilmesine yönelik çalışmalar sürdürülecek, bu varlıkların suçun finansmanında kullanılmasının önlenmesine yönelik bir takip mekanizması tesis edilecektir.”

Kripto Para Alım-Satımı Yasal mı?

TCK m.2 ye göre “Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz.” Kripto paraların alım satımına dair kanunda bir suç düzenlenmediğine göre kripto para alım satımı yasaldır. Aynı sebeple kripto para madenciliği de yasaldır. Fakat kripto paralarla işlenebilen suçları bu durumlarla karıştırmamak gerekir. Zira kripto para aracılığıyla dolandırıcılık yapmak, kara para aklama gibi işlemler elbette suç teşkil eder.

“Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama“

Madde 282- Alt sınırı altı ay veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini, yurt dışına çıkaran veya bunların gayrimeşru kaynağını gizlemek veya meşru bir yolla elde edildiği konusunda kanaat uyandırmak maksadıyla, çeşitli işlemlere tâbi tutan kişi, üç yıldan yedi yıla kadar hapis ve yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.”

Kripto paraların özellikle kara para aklama amacıyla kullanılması bazı devletler açısından kripto paranın yasaklanmasına bile sebep olmuştur. Örneğin Bangladeş kripto para birimini kullananların kara para aklamaya dair kanunları gereğince hapis cezası öngörüleceğini açıklamıştır.

Stj. Av. Meriç KURT

-------

[i] https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/09/20200929M1-1.pdf

[ii] https://blokzincir.bilgem.tubitak.gov.tr/blok-zincir.html (Erişim Tarihi 28.11.2020)

[iii] http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?docid=170305&doclang=EN

Kripto Paraların Ülkemizdeki Hukuki Durumu

İMAR BARIŞI 2024 - YAPI KAYIT BELGESİ HAKKINDAKİ TEKLİFİN HUKUKİ DEĞERLENDİRİLMESİ

İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESHEDEN TARAFIN BİLDİRİM SÜRELERİNE UYMAKSIZIN İŞ SÖZLEŞMESİNİ SONA ERDİRMESİ AKABİNDE MEYDANA GELEN HUKUKİ NETİCELER

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı İtirazında Tebliğname ile Bağlı mıdır?

Kamu İhale Sözleşmesinin İdare Tarafından İmzalanmaması Halinde Uğranılan Zararın Tazmini İstenebilir mi?

BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİ SONA ERDİREN HALLER VE SONA ERMENİN HUKUKİ SONUÇLARI

Fiziki Takibin Hukuka Uygunluk Şartları

Hukuk Devleti Sosyal Teorisi (Social Theory of The Rule of Law)

Kolluk Elkoyulan Araçları Kullanabilir mi?

Yargı Kararlarıyla Muris Muvazaasının İspatı Ve Unsurları

EV SAHİPLERİ İÇİN TAHLİYE TAAHHÜTNAMESİ NEDİR? NEDEN ÖNEMLİDİR?