Motorlu bir aracın karayollarında işletilmesi sırasında, bir kimsenin zarara uğramasına neden olunması durumunda, o aracı işletenin üçüncü kişilere karşı olan sorumluluğunu belli sınırlar içinde karşılamayı amaçlayan ve yasaca yapılması zorunlu kılınan sorumluluk sigortası türüne Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası, ya da kısa adıyla Trafik Sigortası denilmektedir.1

Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası, KTK m.91 maddesi ve bu maddenin yollama yaptığı KTK m.85 ile tespit edileceği üzere, işletenin üçüncü kişilere verdiği zararların karşılaşmasını amaç edinen bir zarar sigortası türüdür.

KTK m.91’e göre sigorta kapsamına giren araçlar; kural olarak motorlu taşıt araçlarıdır. Bu kapsamda klasik motorlu taşıtların yanında iş makineleri ve traktörlerin KTK m.3 tanımlamalar eşliğinde trafik sigortası kapsamına girdiği ve mali sorumluluk sigortası yaptırılması zorunludur.

Bununla beraber insan ve yük taşımada kullanılan ve motorsuz taşıt olan römorklar, yarı römorklar ve azami yük ağırlığı 750 km geçmeyen hafif römorklar zorunlu sorumluluk sigortası kapsamında değerlendirmez ise de, bu tür araçların sebep olduğu zararlardan KTK m.102 gereğince çekicinin işleteni motorlu aracı işletenlerin sorumluluğuna ilişkin hükümlere göre sorumlu tutulacağı ve aynı maddenin ikinci fıkrası gereğince çekicinin sorumluluk sigortası çekiciyi işletenin, römorkun sebep olduğu zarardan dolayı sorumluluğunu da kapsadığı hüküm altına alınmıştır.

Trafik sigortasının uygulama alanı KTK m.2 gereğince karayollarıdır. Ancak aksine hüküm yoksa yine aynı maddenin devamı bentlerinde;

a) Karayolu dışındaki alanlardan kamuya açık olanlar ile park, bahçe, park yeri, garaj, yolcu ve eşya terminali, servis ve akaryakıt istasyonlarında karayolu taşıt trafiği için faydalanılan yerler ile,

b) Erişme kontrollü karayolunda ve para ödenerek yararlanılan karayollarının kamuya açık kesimlerinde ve belirli bir karayolunun bağlantısını sağlayan deniz, göl ve akarsular üzerinde kamu hizmeti gören araçların, karayolu araçlarına ayrılan kısımlarında da, bu Kanun hükümleri uygulanacağı belirtilmiştir.

Trafik sigortalarında sigortacının sorumluluğunun kapsamı, KTK m.91’in KTK m.85/1’e yaptığı yollama ile gösterilmiştir:

Madde 91 – (Değişik: 17/10/1996 – 4149/33 md.) İşletenlerin, bu Kanunun 85 inci maddesinin birinci fıkrasına göre olan sorumluluklarının karşılanmasını sağlamak üzere mali sorumluluk sigortası yaptırmaları zorunludur.

Madde 85 – (Değişik birinci fıkra: 17/10/1996-4199/28 md.) Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar.

Yukarıdaki maddelerde açıklandığı üzere; sigortacının sorumluluğu, KTK m.99 ve KZMSSGŞ A.3’e göre kaza tarihi itibariyle geçerli zorunlu sigorta limitiyle sınırlı sorumlu olmak üzere, sigorta ettiren işletenlerin KTK m. 85/1’de gösterilen motorlu bir aracın işletilmesi neticesinde ortaya çıkan maddi zararlar ve kişinin ölmesi ya da yaralanması gibi bedensel zararlara ilişkin olacaktır.

Bu itibarla sigortacı, sigorta ettiren işletenin motorlu aracın işletilmesi nedeniyle üçüncü şahıslara verdiği zararlar dolayısıyla zarar görenin daha sonra açıklayacağımız üzere SGK’nın sorumluluğu kapsamı dışında kalan tedavi giderlerinden, ölüm ve bedensel zararlarla, araç hasarlarına ilişkin tazminat tutarlarını kaza tarihi itibariyle geçerli sigorta limitiyle sınırlı sorumlu olmak üzere ödemekle yükümlü olacaktır.

Sigorta Tahkim Komisyonu’nun Karar 2024/313147, 28.6.2024 Tarihli Kararı’nda;

‘‘Bununla birlikte Resmi Gazetede yayınlanan Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasında Tarife Uygulama Esasları Hakkında Yönetmelikte yapılan değişiklikle Motorlu Araç İşletenleri İçin Uygulanacak Asgari Sigorta Teminatları tablosunda araç başına maddi hasar limitinin 100.000 TL ile sınırlı olduğu görülmüştür. Somut uyuşmazlık konusu dosyada kaza tarihi 22/12/2022 olduğu dikkate alındığında araç başına maddi kaza teminat limiti 100.000 TL’dir. Zorunlu trafik sigortası limitli bir sorumluluk sigortası olarak teminat limitiyle sorumlu olup, söz konusu teminat limitleri sigorta şirketinin azami sorumluluğunu göstermektedir. 2918 sayılı Karayolu Trafik Kanunun ile motorlu araç işletmesinden kaynaklanan hukuki sorumluluk riski Zorunlu Trafik Sigortası ile güvence altına alınmıştır. Söz konusu sigorta kapsamında ilgili sigorta şirketlerinin sorumluluğu, anılan Kanun uyarınca ilgili Bakanlık Makamınca her yıl için belirlenen limitler ile sınırlıdır. Söz konusu limitlerde esas alınması gereken tutarlar ise kaza tarihinde geçerli olan teminat tutarlarıdır.

Bu nedenle kaza tarihi itibariyle davalı sigorta şirketinin ödediği tutar trafik sigortası limitini doldurduğundan ve başvuran tarafından anılan sigortadan talepte bulunulduğundan başvuranın değer kaybı tazminat talebinin reddedilmesine karar verilmiştir.’’ demekle kaza tarihinde geçerli olan teminat tutarları kapsamında sigortacının ödeme yükümlülüğünün bulunduğu, bu limiti aşan taleplerin kabul edilmeyeceği ifade edilmiştir.

Zarar görenlerin sigortacıya açacakları davada esas alınması gereken limit miktarının tespitini Mahkeme resen yapmak zorundadır.2

Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları ‘‘Kapsama Giren Teminat Türleri’’ bölümünde de gösterildiği üzere; maddi zararlar, sağlık giderleri, sakatlık ve ölüm nedeniyle doğan zararlar sigorta teminatı kapsamındadır. Bahse konu genel şartların sağlık giderleri teminatı türünde, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun değişen 98 inci maddesi hükmü gereğince, sigorta şirketlerinin sorumluluğunun sona erdiği ve sağlık giderlerinde sorumluluğun SGK’ya devredildiği ifade edilmektedir.

Madde 98 – (Değişik: 13/2/2011-6111/59 md.) Trafik kazaları sebebiyle üniversitelere bağlı hastaneler ve diğer bütün resmî ve özel sağlık kurum ve kuruluşlarının sundukları sağlık hizmet bedelleri, kazazedenin sosyal güvencesi olup olmadığına bakılmaksızın genel sağlık sigortalısı sayılanlar için belirlenen sağlık hizmeti geri ödeme usul ve esasları çerçevesinde Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanır. (Ek cümle: 4/4/2015-6645/60 md.) Ancak, Sosyal Güvenlik Kurumu, bu kapsama girenler yönünden genel sağlık sigortalısı sayılanlar için belirlenen sağlık hizmetlerine ilave sağlık hizmetlerini belirler, protez ve ortezler için farklı birim fiyatı tespit eder. Bu sağlık hizmetleri sağlık uygulama tebliğindeki istisnai sağlık hizmetleri kapsamına dâhil edilmez.

KTK mad.98 gereğince, trafik kazaları sebebiyle üniversitelere bağlı hastaneler ve diğer bütün resmi ve özel sağlık kurum kuruluşlarının sundukları sağlık hizmet bedellerinin SGK tarafından karşılanacağı öngörülmüştür. Yukarıda açıklanan yasal düzenlemelere göre, 2918 Sayılı Kanunun 98.maddesi kapsamında kalan tedavi giderlerinin SGK’dan talep edilmesi, yasa kapsamı dışında kalan (yaralanan kişisinin iyileşmesi için yapılan muayene, ilaç, bakıcı gideri, ulaşım gibi) tedavi giderlerinden ise sigorta şirketinin sorumlunun devam ettiğine yönelik Yargıtay’ın istikrar arz eden pek çok kararı bulunmaktadır. (Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin Esas 2012/362, Karar 2013/578, 24.01.2013 Tarihli Kararı, Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin Esas 2012/7004, Karar 2013/288, 21.01.2013 Tarihli Kararı, Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin Esas 2015/11105, Karar 2015/10376, 8.10.2015 Tarihli Kararı)

Yargıtay Özel Dairesi, Sigorta Genel Şartlarında değişiklik yapılmasına karşın, önceki kararlarında değişiklik yapmamış; Yargıtay’ın uzun yıllara yayılan ‘‘tedavi giderlerinin kapsamına’’ ilişkin ilke kararlarına bağlı kalınarak, ‘‘Sağlık hizmet bedelleri (hastane masrafları) SGK tarafından ödenecek ise de, yasa kapsamı dışında kalan her türlü tedavi giderlerinden sigorta şirketlerinin sorumlu olacağı’’ biçimindeki kararların verilmesi sürdürmüştür.3

Bununla beraber; Yargıtay içtihatlarında sigorta şirketinin belgelendirilmemiş veya henüz belgelenmemiş sağlık giderlerinden de sorumlu olduğu vurgulanmaktadır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, Esas 2020/463 Karar 2022/586, 21.04.2022 Tarihli Kararı’nda;

‘‘Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2020/463 K. 2022/586 T. 21.04.2022:” Sigorta şirketi, motorlu aracın işletilmesinden kaynaklanan kaza nedeniyle zarar görenlerin tedavisi için ödenen giderleri zorunlu olarak teminat altına alır. Sigorta şirketinin, işleten ve sürücünün Kanun’dan ve sözleşmeden doğan bu yükümlülüğü, 6111 sayılı Kanun ile getirilen düzenleme ile sona erdirilmiş bulunmaktadır. 2918 sayılı KTK’nın 98. Maddesinde belirtilen tedavi giderleri yönünden sorumluluk dava dışı Sosyal Güvenlik Kurumuna geçmiştir. Bu durumda, 6111 sayılı Kanun gereği yasanın yayımlandığı tarihten önce ve sonra meydana gelen tüm trafik kazaları nedeni ile sunulan belgeli sağlık hizmet bedelleri Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanacaktır. Bu nedenle davacının dava konusu belgeli/faturalı sağlık giderlerinin tümünden Sosyal Güvenlik Kurumu, belgesiz/paramedikal giderlerden ise aracın işleteni, sürücüsü ve Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortacısı sorumludur.”

KTK m.95’e göre ise sigorta sözleşmesinden veya sigorta sözleşmesine ilişkin kanun hükümlerinden doğan ve tazminat yükümlülüğünün kaldırılması veya miktarının azaltılması sonucunu doğuran haller zarar görene karşı ileri sürülemeyecektir.

Zarar gören, KTK m.97’de belirtildiği üzere, meydana gelen zararlar için zorunlu mali sorumluluk sigortasında öngörülen sınırlar içinde sigortacıya doğrudan doğruya karşı talepte bulunabileceği gibi dava da açabilecektir. Uygulamada zararın türüne göre sigortacıya başvuru belgeleri değişmektedir.

Neticeten, sigortacı sigorta ettiren işletenin bir motorlu aracın işletilmesi sırasında, bir kimsenin ölümüne, yaralanmasına veya bir şeyin zarara uğramasına sebebiyet vermiş olmasından dolayı 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’na göre işletene düşen hukuki sorumluluğu, zorunlu sigorta limitlerine göre temin edecektir.

---------------

1Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası), Çelik Ahmet Çelik, s.1

2Trafik Sigortası Genel Şartlarına Göre Ölüm Dışındaki Bedensel Zararlardan Dolayı Talep Edilebilecek Teminatlar, s.6

3Bedensel Zararlar, Çelik Ahmet Çelik, s.261