7242 Sayılı Kanun'la Cezaların İnfazında Yapılan Düzenlemeler

Giriş

7242 Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 15 Nisan 2020 Tarih ve 31100 Sayılı Resmi Gazete'de yayınlanmak suretiyle yürürlüğe girmiş, bu yasa kapsamında tahliye kararları verilmeye başlanmıştır.

Bu Yasa ile; 4675 sayılı İnfaz Hâkimliği Kanun, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu, 5402 sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanun, 3713 Terörle Mücadele Kanunu ve 6352 Yargı Hizmetlerinin Etkinleştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve Basın Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesi Hakkında Kanun olmak üzere toplam on ayrı kanunda değişiklik yapılmıştır.

7242 Sayılı Kanun ile yapılan değişiklikler genellikle cezaların infazı rejimini ilgilendirse de, bir kısım Kanunlarda yapılan değişiklikler cezaların infazı ile ilgili olmamasına rağmen bu yasa kapsamında küçük değişiklikler yapılmıştır. Bu Kanunla getirilen değişikler kısa aşağıdaki şekildedir.

I- 4675 sayılı İnfaz Hâkimliği Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler

İnfaz hâkimliği Kanunu’nun 1.maddesinde yapılan değişiklik ile, Kanunun kapsamı genişletilerek; Cumhuriyet savcısının ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin verdiği kararlara yönelik şikâyetleri inceleme ve karara bağlama, ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin hâkim veya mahkeme tarafından verilmesi gerekli kararları alma, işleri yapma görevi de infaz hâkimliklerine verilmiştir. (4675 sayılı Kanun 2., 7242 Sayılı Kanun 2.maddesi)

İnfaz Hâkimliği Kanunu’nda yapılan değişiklik ile, daha önceden yargı çevresinde ceza infaz kurumu ve tutukevi bulunan Ağır Ceza Merkezlerinde kurulu olan infaz hâkimliklerinin; her il merkezinde, iş durumuna göre belirlenen ilçelerde kurulmasına karar verilebilecektir. Yine bu maddedeki düzenleme ile, infaz hâkimlerinin diğer mahkemelerde ve işlerde görevlendirilmeleri yasaklanmıştır. (4675 sayılı Kanun 2., 7242 Sayılı Kanun 2.maddesi)

Eski Yasa’da infaz hâkimliğinin yetki alanı, kurulduğu yer ağır ceza veya asliye ceza mahkemesinin yargı çevresi ile sınırlı iken yeni değişiklikle infaz hâkimliğinin yetki sınırları hükmün infazına ilişkin işlemin yapıldığı yere göre belirlenecektir. Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde bulunan hükümlü ve tutuklular hakkında idarece yapılan işlemler veya bunlarla ilgili faaliyetlere ilişkin yapılan şikâyetler bakımından işlemin yapıldığı veya faaliyetin gerçekleştiği ceza infaz kurumunun bulunduğu yer infaz hâkimliği yetkili olacaktır. (4675 sayılı Kanun 2., 7242 Sayılı Kanun 2.maddesi)

Cumhuriyet savcısının ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin verdiği kararlara karşı yapılan şikayetleri inceleme ve Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin mahsup, ceza zamanaşımı ve hükümlünün ölümü hallerinde verilecek kararlar da dahil olmak üzere hâkim veya mahkeme tarafından verilmesi gerekli kararları almak ve işleri yapma görevi de infaz hakimliklerine verilerek görev alanları genişletilmiştir. (4675 sayılı Kanun 4., 7242 Sayılı Kanun 4.maddesi)

Cumhuriyet savcısı tarafından verilen ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin kararlar açısından da infaz Hâkimliği şikayetleri inceleme mercii olarak görevlendirilmiştir. (4675 sayılı Kanun 5., 7242 Sayılı Kanun 5.maddesi)

4675 sayılı İnfaz Hâkimliği Kanun’da yapılan değişiklikler, 01.09.2020 tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir.

II- 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler

Kasten yaralama suçuna; “Canavarca hisle” suçun işlenmesi, suçun nitelikli hali olarak yasaya eklenmiş, verilecek cezanın ise bir kat artırılacağı hususu düzenlenmiştir.(5237 sayılı Kanun 86/3., 7242 Sayılı Kanun 11.maddesi)

Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçunda; Kasten yaralama sonucunda vücutta kemik kırılmasına neden olunmuş ve ölüm meydana gelmişse daha önceden 16 olan cezanın üst sınırı 18 yıla çıkartılmıştır. (5237 sayılı Kanun 87/3., 7242 Sayılı Kanun 12.maddesi)

Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçunda da cezalar artırılarak alt sınır 4, üst sınır ise 8 yıl olarak belirlenmiş, yine örgüte üye olanlar için cezanın alt sınırı 2, üst sınırı da 4 yıla çıkartılmıştır. (5237 sayılı Kanun 220., 7242 Sayılı Kanun 13.maddesi)

Tefecilik suçunda cezanın üst sınırı 6 yıla, para cezası açısından alt sınırı da en az beşyüz güne kadar adli para cezası olarak belirlenmiştir.(5237 sayılı Kanun 241., 7242 Sayılı Kanun 14.maddesi)

III- 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler

Adlî kontrol hükümlerinde değişiklik yapılarak; Maruz kaldığı ağır bir hastalık veya engellilik nedeniyle ceza infaz kurumu koşullarında hayatını yalnız idame ettiremediği 5275 Sayılı Kanunun 16/3. Kapsamında kalan şüpheli ile gebe olan veya doğurduğu tarihten itibaren altı ay geçmemiş bulunan kadın şüphelinin tutuklanması yerine adlî kontrol altına alınmasına karar verilebileceği hususu düzenlenmiştir.

Hakkında mahkûmiyet hükmü verilmiş ve bu hükümle ilgili olarak istinaf veya temyiz kanun yoluna başvurulmuş olunması hâlinde, UYAP kayıtlarını incelemek suretiyle hükmü veren ilk derece mahkemesi de adli kontrol kararı verebilecektir. (5271 sayılı Kanun 109/4., 7242 Sayılı Kanun 15.maddesi)

Adlî kontrol hükümlerine uymayanlar hakkında, hapis cezasının süresi ne olursa olsun, yetkili yargı mercii hemen tutuklama kararı verebileceği, dosyası istinaf veya temyiz aşamasında olanlarla ilgili, UYAP kayıtlarını incelemek suretiyle hükmü veren ilk derece mahkemesinin de tutuklama kararı verebileceği hususu düzenlenmiştir. (5271 sayılı Kanun 112., 7242 Sayılı Kanun 16.maddesi)

Kanunlarda kesin olduğu yazılı bulunan hükümler tekerrüre esas alınamayacaktır. (5271 sayılı Kanun 272., 7242 Sayılı Kanun 17.maddesi)

IV- 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’da Yapılan Değişiklikler

1- Belli Bir Miktarın Altında Ceza Alanlar Doğrudan Açık Ceza İnfaz Kurumuna Alınacaklardır

Terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan mahkûm olanlar ile ikinci defa mükerrir olanlar ve koşullu salıverilme kararının geri alınması nedeniyle cezası aynen infaz edilenler hariç olmak üzere, kasıtlı suçlardan toplam üç yıl veya daha az hapis cezasına mahkûm olanlar, Taksirli suçlardan toplam beş yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olanlar, Adlî para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilenler, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu gereğince tazyik hapsine tabi tutulanların verilen cezalar doğrudan açık ceza infaz kurumlarında yerine getirilecektir. (5275 sayılı Kanun 14., 7242 Sayılı Kanun 18.maddesi)

2- Açık Ceza İnfaz Kurumuna Ayrılmada İnfaz Hakimliği Onayı Getirilmiştir

Toplam on yıl ve daha fazla hapis cezasına mahkûm olanlar ile terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, kasten öldürme suçları, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar ve uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarından mahkûm olanların kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna ayrılmalarına ilişkin idare ve gözlem kurulu kararları, infaz hâkiminin onayından sonra uygulanacaktır. Daha önceden yasada olmayan bir düzenleme ile, açık ceza infaz kurumuna ayrılabilmek için ayrıca infaz hâkimliğinin onayı şart koşulmuştur.

Açık ceza infaz kurumunda bulunan hükümlülerden firar edenler ve başka bir fiilden dolayı haklarında tutuklama kararı verilenler, idare ve gözlem kurulu kararı ve infaz hâkiminin onayıyla, kapalı ceza infaz kurumlarına gönderileceklerdir. (5275 sayılı Kanun 14., 7242 Sayılı Kanun 18.maddesi)

3- Gebe ve Bebekli Annelerin Cezalarının İnfazı Geri Bırakılacaktır

Gebe olan veya doğurduğu tarihten itibaren bir yıl altı ay geçmemiş bulunan kadınlar hakkında hapis cezasının infazı, geri bırakılacaktır. (5275 sayılı Kanun 16/4., 7242 Sayılı Kanun 19.maddesi)

4- Hükümlünün Eş ve Çocuklarının Sürekli Hastalık ve Malullüğü Cezanın Geri Bırakılması Sebebi Olarak Yasaya Eklenmiştir.

Hükümlünün eş veya çocuklarının sürekli hastalık veya malullükleri nedeniyle bakıma muhtaç olmaları durumunda da Cumhuriyet Başsavcılığınca bir yılı geçmeyen sürelerle hapis cezasının infazına ara verilebilecektir. 6 aylık olan geri bırakılma süresi en fazla bir yıla çıkartılmıştır. (5275 sayılı Kanun 17/4, 7242 Sayılı Kanun 20.maddesi)

Hükümlünün yakalanabilmesi amacıyla gerektiğinde konutta, işyerinde ve kamuya açık olmayan kapalı alanlarda arama yapılabilmesine sulh ceza hâkimi tarafından verilebilecektir. (5275 sayılı Kanun 19, 7242 Sayılı Kanun 21.maddesi)

5- Açık Ceza İnfaz Kurumlarında Bulunan Hükümlülerin Kamu Kurumunda Çalışma Şartları İyileştirilmiştir.

Açık ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler, geceleyin de ilgili kurumda barındırılmak suretiyle, ceza infaz kurumu görevlilerinin denetiminde, kamu kurum ve kuruluşlarının iş alanlarında çalıştırılabilirler. Bu süre infaz edilecek süreye ilave edilecektir. (5275 sayılı Kanun 30, 7242 Sayılı Kanun 22.maddesi)

6- Hükümlülerin Kurum Dışı Eylemleri de Disiplin Cezası Kapsamına Alınmıştır

Hükümlünün duruşma, sağlık, eğitim ve çalışma gibi nedenlerle geçici olarak kurum dışında bulunduğu sıradaki kusurlu davranışları da disiplin cezası ile cezalandırılacaktır. (5275 sayılı Kanun 37, 7242 Sayılı Kanun 23.maddesi)

7- Haberleşme Hakkı Usule Aykırı Kullanıldığında, Haberleşme veya İletişim Araçlarından Yoksun Bırakma Veya Kısıtlama Cezası Verilebilecektir

Kurum idaresine bildirilen telefon numarası aracılığıyla ya da teknik müdahale ile başka bir hatta yönlendirme yapmak suretiyle görüşme hakkı olmayan kişilerle görüşen kişiler, haberleşme veya iletişim araçlarından yoksun bırakılma veya kısıtlama cezası ile cezalandırılabileceklerdir. (5275 sayılı Kanun 42, 7242 Sayılı Kanun 24.maddesi)

8- Alkol Bulundurma Hücreye Koyma Cezasını Gerektirecektir

İnfaz Kurumuna alkol sokan, bulunduran veya kullanan kişi hücre hapis cezası ile cezalandırılacaktır. (5275 sayılı Kanun 44, 7242 Sayılı Kanun 25.maddesi)

9- Bazı Şartlarda Çocuk Mahkumun, Açık Görüş Hakkı Kaldırılabilecektir

Çocuk mahkum açısından; idareye ait olup kendisine verilmemiş bulunan yatak, battaniye, karyola ve dolap gibi eşyayı zapt etmek veya satmak ya da maddi menfaat karşılığı diğer çocuklara kullandırmak ve Kurumda güvenlik amacıyla oluşturulan teknik, mekanik veya elektronik cihaz ya da sistemleri kasten etkisiz veya çalışamaz hale getirmek yahut amacı dışında kullanmak eylemi, iznin ertelenmesi veya ziyaretlerin kapalı şekilde yaptırılması şeklinde disiplin cezasını gerektirecektir. (5275 sayılı Kanun 46, 7242 Sayılı Kanun 26.maddesi)

10- Disiplin Soruşturması Sürelerinde Bir Kısım Değişikler Yapılmıştır

Disiplin soruşturması sürelerinde bir kısım değişikler yapılarak, disiplin soruşturmasının 15 gün içinde tamamlanacağı, firari açısında ise bu sürenin firar eden kişinin yakalandığı tarihin öğrenilmesiyle başlayacağı ve disiplin cezasının infaz usulü ile ilgili bir kısım hususlar düzenlenmiştir. (5275 sayılı Kanun 47.48, 7242 Sayılı Kanun 27. 28. maddesi)

11- Çocuk Mahkumların Ödüllendirilmesi Hususunda Düzenleme Yapılmıştır

İyi hal sebebiyle ödüllendirme müessesesinde bir kısım düzenlemeler yapılarak; 3-24 saat süre ile aile görüş yapılabilecekler arasına; “ya da ana veya babasıyla birlikte kardeşiyle” görüşebileceği şeklinde iyileştirme yapılarak ailecek görüşme imkanı tanınmış, ayrıca, Çocuk hükümlüler için kurum bünyesinde gerçekleştirilen tören veya anma günü ya da doğum günlerinde çocukların ailelerinin de etkinliklere katılması sağlanabileceği, Çocuk hükümlünün yanında kalacağı bir yakınının olmaması nedeniyle kullanamadığı özel izinler yerine kurum idaresinin uygun gördüğü gün kadar eğitimevinin bulunduğu il sınırları içinde gündüzleri iznini geçirmesi ve gece eğitimevinde kalması imkanı verilebileceği, Çocuk eğitimevinde kalan hükümlünün hafta sonunda bir gün, kurum idaresinin uygun gördüğü süre kadar, kurum dışına çıkmasına izin verilebileceği, Çocuk eğitimevinde kalan hükümlü, kamu kurum ve kuruluşlarının gençlik kampı veya gençlik merkezi gibi imkanlarından yararlandırılabileceği hususu düzenlenmiştir. (5275 sayılı Kanun 51, 7242 Sayılı Kanun 29. maddesi)

12- Cezaevi Nakil şartlarında Değişiklik Yapılmıştır

Hükümlülerin kendi istekleri ile bulundukları kurumdan başka kurumlara nakledilebilmeleri hususundaki; “Koşullu salıverilmelerine beş aydan az süre kalmamış olması” şartı; “Ceza infaz kurumlarında bulunulması gereken sürenin üç aydan fazla olması,” şeklinde değiştirilmiştir. (5275 sayılı Kanun 54, 7242 Sayılı Kanun 30. maddesi)

13- Kütüphaneden Faydalanma İmkanı Genişletilmiştir

“Ayrıca, hükümlüler kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı kütüphanelerde bulunan ve 62 nci maddedeki şartları taşıyan yayınlardan yararlandırılabilir.” Şeklindeki ilave düzenleme ile kütüphaneden yararlanma imkanları genişletilmiştir. (5275 sayılı Kanun 61, 7242 Sayılı Kanun 31. maddesi)

14- Süreli Veya Süresiz Yayınlardan Yararlanma Hakkı Kısıtlanmıştır

Yeni eklenen düzenleme ile; Kurum disiplinini bozan, hükümlülerin iyileştirilmesi amacına ulaşmayı zorlaştıran haber, yazı, fotoğraf ve yorumları kapsayan hiçbir yayının hükümlüye verilmeyeceği hususu eklenmiş, yine “Basın İlân Kurumu aracılığıyla resmî ilan ve reklam yayınlama hakkı bulunmayan gazeteler, ceza infaz kurumuna kabul edilmez. Ancak ilan ve reklamın geçici süreyle kesilmesi hâli, bu hükmün dışındadır. Yabancı dilde yayımlanmış gazete ve dergilerin ceza infaz kurumuna kabul edilmesinde Adalet Bakanlığı yetkilidir.” Şeklindeki düzenleme ile haber kaynaklarına erişim kısıtlanmıştır. (5275 sayılı Kanun 62, 7242 Sayılı Kanun 32. maddesi)

15- Haberleşme Hakkının Kullandırılması Hususunda İyileştirme Yapılmıştır

Hükümlülerin, kuruma ait telefon ve faks cihazından derhâl yararlandırılması sebepleri arasında “salgın hastalık” da eklenmiştir. (5275 sayılı Kanun 66, 7242 Sayılı Kanun 33.maddesi)

16- Hükümlülerin Dışarıdan Gönderilen Hediyeyi Kabul Etme Hakkı Kapsamı Genişletilmiştir

Çocuk ve altmış beş yaşını tamamlamış hükümlüler ile beraberinde çocuğu bulunan kadın hükümlüler, idare ve gözlem kurulu tarafından alınacak karar doğrultusunda belirtilen zaman dilimi dışında da hediye kabul edebilecekleri hususu düzenlenmiştir. (5275 sayılı Kanun 69, 7242 Sayılı Kanun 34. maddesi)

17- Hükümlülerin Değerlendirilmesi, Koşullu Salıverme Ve İyi Hâlin Belirlenmesi Konusunda Köklü Değişiklikler Yapılmış, Hükümlülerin İyi Hallilik Değerlendirmesi İnfazın Tüm Aşamalarında Ve 6 Ayda Bir Yapılacağı Hususu Düzenlenmiştir

Hükümlüler, iyi halli olup olmadıklarının, durumlarındaki iyileşmelerin değerlendirilmesi için, idare ve gözlem kurulu tarafından en geç altı ayda bir değerlendirmeye tabi tutulacakları, bu değerlendirmelerde; hükümlülerin katıldığı iyileştirme ve eğitim-öğretim programları ile spor ve sosyal faaliyetler, kültür ve sanat programları, aldığı sertifikalar, kitap okuma alışkanlığı, diğer hükümlü ve tutuklular ile ceza infaz kurumu görevlileri ve dışarıyla olan ilişkileri, işlediği suçtan dolayı duyduğu pişmanlığı, ceza infaz kurumu kuralları ile kurum bünyesindeki çalışma kurallarına uyumu ve aldığı disiplin cezalarının dikkate alınacağı hususu düzenlenmiştir.

Bir kısım suçları işleyenler ve toplam on yıl ve daha fazla hapis cezasına mahkum olanların koşullu salıverilmeye ilişkin değerlendirmelerde idare ve gözlem kuruluna Cumhuriyet başsavcısı veya belirleyeceği bir Cumhuriyet savcının başkanlık edeceği, ayrıca, idare ve gözlem kuruluna Cumhuriyet başsavcısı tarafından belirlenen bir izleme kurulu üyesi ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı il veya ilçe müdürlükleri tarafından belirlenen birer uzman kişinin de katılacağı hususu düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye tabi tutulan suç türleri ve suçlular ise; terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, kasten öldürme suçları, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar ve uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarından mahkûm olanlardır.

Yine bu düzenlemeye göre; açık ceza infaz kurumuna ayırmaya, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezanın infazına ve koşullu salıverilmeye ilişkin olarak tutum ve davranışları olumsuz değerlendirilen hükümlülerin yeniden değerlendirilmeye tâbi tutulma süreleri bir yılı geçmeyecek şekilde olmalıdır. (5275 sayılı Kanun 89, 7242 Sayılı Kanun 36.maddesi)

18- Mazeret ve Özel İzin Hakkının Kullanılması Şartlarında Lehe Değişiklikler Yapılmıştır

Hükümlülük süresinin 1/5’ini iyi hâlle geçirmiş olanlara hükümlünün isteği üzerine mazeret izni verilmesi hususu on da biri şeklinde hükümlüler lehine yeniden düzenlenmiştir. (5275 sayılı Kanun 94, 7242 Sayılı Kanun 38.maddesi)

Özel izin verilebilecek istisnai durumlara “Hastalık veya doğal afet” gibi zorunlu hâller de dahil edilmiştir. (5275 sayılı Kanun 95, 7242 Sayılı Kanun 39.maddesi)

Salgın hastalık, doğal afet, savaş veya seferberlik durumunlar “İzinden dönmeme, geç dönme” için meşru mazeret olarak sayılacaktır. Ayrıca izinden dönmeyen veya iki günden fazla bir süre geçtikten sonra dönen hükümlüler ile firar eden hükümlülere bir daha özel izin verilmeyeceği hususu düzenlenmiştir. (5275 sayılı Kanun 97, 7242 Sayılı Kanun 40.maddesi)

Şartlı tahliye şartlarının belirlenebilmesi için başka başka kesinleşmiş hükümlerin infaz hâkimliğince toplanacağı, Adli para cezasından çevrilen ve ceza infaz kurumunda infaz edilme aşamasına gelen hapis cezaların da toplama kararına dahil edileceği ve bu kararı almaya yetkili olan infaz hakimliği ile ilgili hususlar düzenlenmiştir. (5275 sayılı Kanun 98, 7242 Sayılı Kanun 41.maddesi)

19- Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanarak Cezanın İnfazı Konusunda Lehe Bir Kısım Değişiklikler Yapılmıştır

Denetimli serbestlik hükümlerinin uygulanmasında çocuklar ve yetişkinler için süre açısından olan farklılık ortadan kaldırılarak; ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitimevinde bulunan ve koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalan iyi halli hükümlülerin talebi halinde, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına karar verilebileceği hususu düzenlenmiştir.

Hükümlü hakkında denetimli serbestlik tedbiri uygulanmaya başlandıktan sonra işlediği iddia olunan ve cezasının alt sınırı bir yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suçtan dolayı kamu davası açılmış olması hâlinde, denetimli serbestlik müdürlüğünün talebi üzerine infaz hâkimi tarafından, hükümlünün açık ceza infaz kurumuna gönderilmesine karar verilebileceği, kovuşturma sonucunda beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, davanın reddi veya düşme kararı verilmesi hâlinde, hükümlünün cezasının infazına denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak devam olunmasına infaz hâkimi tarafından karar verileceği hususları düzenlenmiştir. (5275 sayılı Kanun 105/A, 7242 Sayılı Kanun 46. maddesi) Denetimli serbestlik uygulamasındaki mevcut 1 yıllık maktu uygulama aynen muhafaza edilmektedir. Denetimli serbestlik uygulamasına ilişkin geçici düzenlemeler yapılmıştır.

İnfaz yasasında yine denetimli serbestlik hükümlerinde değişiklik yapılarak; Denetimli serbestlik şartlarının genel anlamda uygulanmasının yanında infaz hâkimi ayrıca, iki yılı geçmemek üzere denetim süresi içinde hükümlünün denetimli serbestlik müdürlüğünce belirlenecek yükümlülüklere tabi tutulmasına karar verebilecektir. İnfaz hakimi tarafından verilebilecek ek tedbirler ise örnek olarak; Belirli bir bölgede denetim ve gözetim altında bulundurma, Belirlenen yer veya bölgelere gitmeme, Belirlenen programlara katılma, yükümlülüklerinden bir veya birden fazlasına tabi tutulabilecektir. Denetimli serbestlik müdürlüğü hükümlünün risk ve ihtiyaçlarını dikkate alarak yükümlülükleri değiştirebilir. (5275 sayılı Kanun 107, 7242 Sayılı Kanun 48.maddesi)

20- Koşullu Salıverilme Şartlarında Lehe Bir Kısım Değişiklikler Yapılmıştır

Eski, düzenlemeye göre; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar yirmidört yılını, diğer süreli hapis cezalarına mahkûm edilmiş olanlar cezalarının 2/3’ünü infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirken, yeni düzenleme ile; 2/3 oranı, ½ şeklinde değiştirilerek, bir kısım suçlardan mahkum olan hükümlüler lehine büyük bir değişiklik yapılmıştır.

Diğer taraftan ise bu genel kuraldan faydalanamayacak olan bir kısım suç türleri istisna tutulmuştur.

Bunlar ise; Türk Ceza Kanununun;

a) Kasten öldürme suçlarından (madde 81, 82 ve 83) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

b) Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan (madde 87, fıkra iki, bent d) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

c) İşkence suçundan (madde 94 ve 95) ve eziyet suçundan (madde 96) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

d) Cinsel saldırı (madde 102, ikinci fıkra hariç), reşit olmayanla cinsel ilişki (madde 104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç) ve cinsel taciz (madde 105) suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

e) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan (madde 102, 103, 104 ve 105) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,

f) Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

g) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,

h) Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından (madde 326 ilâ 339) süreli hapis cezasına mahkûm olanlardır.

Bu şarta tabi olanlar, cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.

Ayrıca, suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olan çocuklar ile 1/1/1983 tarihli ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar hakkında koşullu salıverilme oranı üçte iki olarak uygulanacaktır. İstisna tutulan bu suç türleri açısından koşullu salıverilme şartlarında her hangi bir değişiklik yapılmadığında, ya da istisna tutulduğundan eski düzenleme aynı şekilde geçerliliğini koruyacaktır. (5275 sayılı Kanun 107, 7242 Sayılı Kanun 48.maddesi)

Süreli hapis cezaları bakımından düzenlenen koşullu salıverilme oranı, 3713 sayılı Kanun kapsamına giren suçlar açısından, dörtte üç olarak uygulanmaya devam edecektir. Terör suçları açısından koşullu salıverilme şartlarında herhangi bir iyileştirme söz konusu değildir. (3713 sayılı Kanun 17, 7242 Sayılı Kanun 65.maddesi)

21- Koşullu Salıverilen Yeniden Suç İşlerse Cezasını 2 Katı Çekecektir

Koşullu salıverilen kişi yükümlülüğünü ihlal ederse sonraki işlediği her bir suç için verilen cezanın 2 katı süre ile cezası infaz edilecektir. (5275 sayılı Kanun 107, 7242 Sayılı Kanun 48.maddesi)

22- Mükerrirlerin Denetimli Serbestlik Hükümlerinde Değişiklik Yapılmıştır

Mükerrirlere ve bazı suç faillerine özgü infaz rejimi ve denetimli serbestlik tedbiri Tekerrür hâlinde işlenen suçtan dolayı mahkûm olunan; Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuziki yılının, Süreli hapis cezasının üçte ikisinin, (Eski oran ¾ idi) İnfaz kurumunda iyi hâlli olarak çekilmesi durumunda, koşullu salıverilmeden yararlanılabilecektir. Ancak, koşullu salıverilme oranı üçte ikiden fazla olan suçlar bakımından (Terör suçları gibi) tabi oldukları koşullu salıverilme oranı uygulanacaktır.

Türk Ceza Kanununun 102 nci maddesinin ikinci fıkrasında tanımlanan cinsel saldırı suçundan, 103 üncü maddesinde tanımlanan çocukların cinsel istismarı suçundan, 104 üncü maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrasında tanımlanan reşit olmayanla cinsel ilişki suçundan, 188 inci maddesinde tanımlanan uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan dolayı hapis cezasına mahkûm olan mükerrirler hakkında süreli hapis cezaları bakımından koşullu salıverilme oranı, dörtte üç olarak uygulanacaktır. Bu durumda olanların aleyhine bir düzenleme yapılmıştır. (5275 sayılı Kanun 108, 7242 Sayılı Kanun 49.maddesi)

23- Özel İnfaz Usullerinin Kapsamı Genişletilmiştir

Eski düzenlemede altı ay veya daha az süreli hapis cezaları ile ilgili olarak uygulanan özel infaz usullerinin kapsamı genişletilerek, hükümlünün talebi üzerine kasten işlenen suçlarda toplam bir yıl altı ay, taksirle öldürme suçu hariç olmak üzere taksirle işlenen suçlarda ise toplam üç yıl veya daha az süreli hapis cezalarının özel infaz usulü ile infaz edilebileceği hususu kabul edilmiştir.

Bu şartları taşıyan kişiler her hafta cuma günleri saat 19.00'da girmek ve pazar günleri aynı saatte çıkmak suretiyle hafta sonları ya da hafta sonları hariç, her gün saat 19.00'da girmek ve ertesi gün saat 07.00'de çıkmak suretiyle geceleri ceza infaz kurumlarında çekebileceklerdir. (5275 sayılı Kanun 110, 7242 Sayılı Kanun 50.maddesi)

24- Evden İnfaz Düzenlemesinin Kapsamı Genişletilmiştir

Cezası evde infaz edilebilecekler arasında çocuklarda dahil edilmiş, evde infaz edilebilecek süre kadın, çocuk ve 65 yaş üstü olanlar için 6 aydan bir yıla, yetmiş yaşını bitirmişler için bir yıldan 2 yıla, yetmişbeş yaşını bitirmişler için üç yıldan dört yıla çıkartılmıştır, (5275 sayılı Kanun 110, 7242 Sayılı Kanun 50.maddesi)

Terör suçları ile örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçlarından ya da örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlardan mahkum olanlar, Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan mahkum olanlar, Adlî para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilenler, koşullu salıverilme kararının geri alınması nedeniyle cezası aynen infaz edilenler hakkında özel infaz usullerine göre ve evden infaz düzenlemesi hükümleri uygulanmayacaktır. Bu kişiler son düzenleme ile kapsam dışı bırakılmışlardır. (5275 sayılı Kanun 110, 7242 Sayılı Kanun 50.maddesi)

25- Beş Yıl Ve Altı Ağır Hastaların Cezaları Konutunda İnfaz Edilebilecektir

Toplam beş yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkum olan veya adli para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilen hükümlülerden 5275 Sayılı Yasanın 16 ncı maddenin üçüncü fıkrasında belirlenen usule göre maruz kaldığı ağır bir hastalık veya engellilik nedeniyle ceza infaz kurumu koşullarında hayatını yalnız idame ettiremeyeceği tespit edilenlerin cezasının konutunda çektirilmesine infaz hakimi tarafından karar verilebilecektir.

26- Doğum Yapan Annelerin Üç Yıl Altı Cezaları Konutlarında İnfaz Edilebilecektir

Doğurduğu tarihten itibaren altı ay geçen ve toplam üç yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkum olan ya da adli para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilen hükümlü kadınların cezasının konutunda çektirilmesine infaz hâkimi tarafından karar verilebilecektir. (5275 sayılı Kanun 110, 7242 Sayılı Kanun 50.maddesi)

27- Denetimli Serbestlik Süresi, (Geçici bir Süre İçin) Üç Yıla Çıkartılmış, Anneler, Çocuk Hükümlüler, Yaşlılar Ve Hastalar İçin İyileştirmeler Yapılmıştır

5275 Sayılı İnfaz Yasasının 105/A. maddesindeki bir yıl olan denetimlik serbestlik süresi 30/3/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından 3 yıla çıkartılmıştır. TCK’nın 83. Ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu, (madde 87, fıkra iki, işkence suçu (madde 94 ve 95), eziyet suçu (madde 96) yeni düzenlemede kapsam dışına ilave olarak alınan suçlar arasındadır. Bu suçlar açısından eski düzenleme uygulanacaktır.

30/3/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından, Türk Ceza Kanununun kasten öldürme suçları (madde 81, 82 ve 83), cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (madde 102, 103, 104 ve 105), özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) ve İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar hariç olmak üzere;

Sıfır-altı yaş grubu çocuğu bulunan kadın hükümlüler ile yetmiş yaşını bitirmiş hükümlüler hakkında 105/A maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “iki yıl”lık süre, “dört yıl” olarak uygulanacaktır.

Maruz kaldığı ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatını yalnız idame ettiremeyen altmışbeş yaşını bitirmiş hükümlülerin koşullu salıverilmeleri için ceza infaz kurumlarında geçirmeleri gereken süreler, azami süre sınırına bakılmaksızın 105/A maddesinde düzenlenen denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infaz edilebilecektir. Bu durum raporla belgelendirilecektir.

30/3/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından, tabi olduğu infaz rejimine göre belirlenen koşullu salıverilme süresinin hesaplanmasında, hükümlünün onbeş yaşını dolduruncaya kadar ceza infaz kurumunda geçirdiği bir gün, üç gün; onsekiz yaşını dolduruncaya kadar ceza infaz kurumunda geçirdiği bir gün, iki gün olarak dikkate alınacaktır. (5275 sayılı Kanun Geçici 6. 7242 Sayılı Kanun 52.maddesi)

Denetimli serbestlik uygulamasına ilişkin geçici düzenleme ile 30/3/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından bir değişiklik yapılmış olup, 30/3/2020 sonra işlenen suçlar açısından eski hükümler geçerli olacaktır.

28- Mahkumların Bir Kısmı İçin Disiplin Affı Getirilmiştir

Yasanın Geçici 9.maddesi ile, bir kısım suçlar istisna tutularak 30/3/2020 tarihinden önceki eylemler nedeniyle 5275 Sayılı İnfaz Kanunu’nun 39 ila 46 ncı maddeleri uyarınca verilen disiplin cezası ve tedbirleri, infaz edilmeleri kaydıyla 48 inci maddedeki süre ve karar şartı aranmaksızın idare ve gözlem kurulunca verilecek iyi hal kararı üzerine kaldırılacağı hususu düzenlenmiştir. (5275 sayılı Kanun Geçici 9. 7242 Sayılı Kanun 53.maddesi)

29- Açık Ceza İnfaz Kurumuna Hak kazananların Cezaları, Covid-19 Sebebiyle Belirli bir Süre Ertelenebilecektir

Covid-19 salgını sebebiyle, açık ceza infaz kurumlarında bulunanlar ile kapalı ceza infaz kurumunda bulunup da açık ceza infaz kurumlarına ayrılmaya hak kazanan hükümlüler, 5275 Sayılı Yasa’nın 105/A maddesi kapsamında denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezasının infazına karar verilen hükümlüler ve 106 ncı madde veya diğer kanunlar uyarınca denetimli serbestlik tedbirinden yararlanan hükümlüler, 31/5/2020 tarihine kadar izinli sayılacak, salgının devam etmesi halinde bu süre, Sağlık Bakanlığının önerisi üzerine Adalet Bakanlığı tarafından her defasında iki ayı geçmemek üzere üç kez uzatılabilecektir. (5275 sayılı Kanun Geçici 9. 7242 Sayılı Kanun 53.maddesi) Tutuklular için alınan her hangi bir tedbir söz konusu değildir. Bu durum da eşitlik ilkesine aykırılıktan dolayı yasada eleştirilen önemli bir husustur.

30- On Yıl Ve Daha Az Hapis Cezası Alanlar, Bir Kısım Suç Türleri Hariç Olmak Üzere, Kapalı İnfaz Kurumunda Kısa Bir Süre Kaldıktan Sonra Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Alınacaklardır

Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar, Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar ve örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar hariç olmak üzere, toplam hapis cezası on yıldan az olanlar bir ayını, on yıl ve daha fazla olanlar ise üç ayını kapalı ceza infaz kurumunda geçirmiş olan iyi halli hükümlülerden ilgili mevzuat uyarınca açık ceza infaz kurumlarına ayrılmalarına bir yıl veya daha az süre kalanlar, talepleri halinde açık ceza infaz kurumlarına gönderilebileceklerdir. (5275 sayılı Kanun Geçici 9. 7242 Sayılı Kanun 53.maddesi)

V- Diğer Kanunlarda Yapılan Değişiklikler

5402 sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda yapılan değişiklerle; yurtdışına çıkış yasağı gibi adli kontrole ilişkin bazı tedbirlerin takibine ilişkin şekli görevler, denetimli serbestlik müdürlüğünün görevleri arasından çıkartılmış, kaçakçılık suçlarında malın değerinin azlığı indirim nedeni olarak kabul edilmesi kabul edilerek ve kovuşturma evresi için de etkin pişmanlık imkanı getirilmiş, kaçakçılık suçlarında malın değerinin hafif veya pek hafif olması halinde cezadan oransal bir indirim yapılması kabul edilmiştir.

Sonuç

Bu yasal düzenlemeler; içerdiği istisnalar ve bu istisnaların belirlenmesinde suçların niteliği, ağırlığı gibi kriterlerin gözetilmemesi ve aranan diğer koşullar nedeniyle özel af niteliği ağır basan bir şekle dönüştüğü, cezanın ayrı bir infaz biçimi haline getirilen, temel sorunları örten, öteleyen ‘denetimli serbestlik yoluyla infaz’ üzerinden cezaevlerindeki nüfusu azaltmak yerine, bu soruna kalıcı çözümler bulunması gerektiği, kalıcı ve geçici hükümlere konulan istisnalar, ceza infaz kurumlarını normal seviyesine getirmekten uzak olduğu, aynı hukuki değeri koruyan ve haksızlık muhtevası itibarıyla birbirine yakın olan suçlardan dolayı farklı işleme tabi tutulmanın anayasadaki eşitlik ve hukuk devleti ilkeleri bakımından sorun oluşturacağı ve AYM tarafından iptal edilebileceği ihtimali bulunduğu, yapılan düzenlemede suçun mağdurunu tamamen göz ardı eden, suçun işlenmesi suretiyle oluşan haksızlığı gidermeyen, faille toplumun ve özellikle mağdurun barışmasını, suçlunun toplum nezdinde kaybetmiş bulunduğu güveni yeniden kazanmasını sağlamaya hizmet etmeyen bir düzenleme olduğu şeklindeki gerekçelerle eleştirilmiştir.[1]

Yasada birçok istisnanın yer alması, karmaşık bir düzenleme içermesi, akademisyenlerin haklı eleştirileri karşısında, yasanın, mahkemeler tarafından fiilen uygulanmaya başlamasından sonra da uygulama kaynaklı bir kısım sorunlar ortaya çıkabilecektir.

Av. İzettin DEMİR