Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi davaları, nüfus kütüklerinde yanlış veya eksik olan bilgilerin mahkeme kararıyla değiştirilmesi veya güncellenmesi için açılan davalardır. Bu davalara isim, soyisim, yaş değiştirme davaları, babalık davası, soybağının reddi davası, din değiştirmek için açılan davalar, sağ olduğu halde nüfus kaydında ölü gözükenin açacağı dava, ölü olduğu halde nüfus kaydında sağ gözüken için açılan dava, akrabalık bağının kurulmasına ilişkin davalar, gaiplik davası, cinsiyet düzeltme davaları örnek gösterilebilir.
Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi davalarında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise yerleşim yeri mahkemesidir. Yurtdışında yaşayan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları bu davayı; Türkiye’de yerleşim yeri varsa yerleşim yeri mahkemesinde, yoksa İstanbul, İzmir veya Ankara mahkemelerinde açabilirler.
Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi davalarında davalı taraf nüfus müdürlüğüdür. Ayrıca nüfus kaydında yapılmak istenen değişiklik başkalarının da durumunu etkiliyorsa o kişi veya kişilerin de davalı olarak gösterilmesi gerekmektedir. Bu kişiler dava dilekçesinde davalı olarak belirtilmemişse, mahkemece resen dahili davalı olarak dava dosyasına eklenecektir.
Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi davalarında ispat vasıtaları olarak; nüfus kaydını destekleyen belgeler, tanık beyanları, bilirkişi raporları gibi deliller kullanılabilir.
Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi davalarında zamanaşımı süresi yoktur. Ancak bu davalarda hak düşürücü süre söz konusu olabilir. Hak düşürücü süre; nüfus kaydındaki hatanın öğrenildiği tarihten itibaren bir yıl içinde dava açılması gerektiği anlamına gelir (Örn.: TMK m. 289).
Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi davalarından biri de akrabalık bağının kurulmasına ilişkindir. Ailenin fertleri, T.C. vatandaşlığına ayrı zamanlarda ve ayrı dosyalarla başvurmaları halinde, vatandaşlık başvuru dosyalarına aile birliğine veya medeni duruma ilişkin belge sunmuş olsalar da, nüfus kütüklerinde farklı hanelere kaydedilmektedirler. Bu sebeple aile fertleri arasında hukuki anlamda akrabalık bağı kurulmamış olmaktadır. İş bu sorun genellikle anne veya baba ile çocukları arasındaki akrabalık bağının kurulmamış olması şeklinde karşımıza çıkar.
Nüfus kayıtlarının düzeltilerek aile fertleri arasında akrabalık bağının kurulması Asliye Hukuk Mahkemesinde “Nüfus/Diğer Kayıtların Düzeltilmesi İstemli” dava açılması suretiyle mümkün olmaktadır. Davanın ilk duruşmada karara çıkması için dava dilekçesinin eksiksiz hazırlanması ve akrabalık bağını ispata yarayacak delillerin dava dilekçesi ekinde sunulmuş olunması gerekmektedir.
Bu tür davalarda talebi ispata yarayacak birincil delil, aile fertlerinin T.C. vatandaşlığını kazanmadan önceki, vatandaşı oldukları ülkeden alınacak apostilli, noter onaylı, tercüme edilmiş “aile birlik belgesi”dir. İş bu belge ilgili ülke konsolosluk ve büyükelçiliklerinden veya ilgili ülkenin yetkili kurumlarından temin edilebilmektedir. Alınan aile birlik belgesindeki aile fertlerinin isimleri ile, Türkiye’de nüfus arşivlerinde kayıtlı, vatandaş olmadan önceki isim ve soyisimleri ile aynı olması gerekmektedir. Uygulamada isim ve soyisimlerdeki harf uyumsuzlukları ile sıkça karşılaşılmaktadır.
Aile birlik belgesi temin edilememiş olması halinde mahkeme, bağ kurulması istenilen şahıslar arasındaki akrabalık bağının ispatı için, DNA raporuna ihtiyaç duyacaktır. Bu halde davanın bir veya iki duruşma daha uzama ihtimali bulunur.
DNA raporu Adli Tıpta ilgililerin test için kan vermeleri neticesinde hazırlanacaktır. Adli Tıp’tan gelecek DNA raporuna göre mahkeme, taraflar arasında akrabalık ilişkisi bulunmakta ise, nüfus kayıtlarının düzeltilerek taraflar arasında akrabalık bağının kurulmasına karar verecektir.
Akrabalık bağının kurulmasındaki diğer en önemli husus, akrabalık bağı anne, baba ve çocukları arasında kuruluyor ise, çocukların kimliklerinde belirtilmiş olan anne baba isimlerinin, gerçek anne babanın kimliğinde yazanlarla aynısı olması gerekmektedir. Zira bir harf eksikliği, yanlışlığı veya fazlalığı var ise, çocuklar dava dilekçesinde, nüfus kayıtlarında yer alan anne baba isminin de düzeltilmesini ayrıca talep etmeleri gerekmektedir.
