Ülkemizde ciddi mali büyüklüklere ulaşan laboratuvar hizmet alımı ihalelerinde, ihale dokümanlarını oluşturan idari şartnameler kapsamında idareler tarafından, ihale mevzuatına uygun şekilde çeşitli belge ve katalogların sunulması istenmektedir.

Nadir de olsa bazı ihalelerde, istekliler tarafından teklif edilen cihazlara ait kataloglarda, teknik şartnamede yer alan kriterlerin ayrıca işaretlenmesi gerektiğine yönelik düzenlemelere yer verildiği görülmektedir. Ancak uygulamada, bu tür düzenlemelerin ihale sürecinin ilerleyen aşamalarında rakip firmalar tarafından itiraz konusu yapıldığı ve ciddi hukuki ihtilaflara yol açtığı gözlemlenmektedir.

Kataloglarda işaretleme yapılması yönündeki bu talep, hem teknik hem de hukuki açıdan önemli sorunlar barındırmaktadır. Nitekim bu durum, geçtiğimiz aylarda bir idaremizin ihalesinde verilmiş bulunan Kamu İhale Kurulu kararlarına da yansımıştır. (15.10.2025 tarihli ve 2025/UH.I-2228, 2227 ve 2230 sayılı kararlar)

Anılan kararlarda; şikâyetçi firmalar dâhil olmak üzere ihaleye teklif veren isteklilerin, teklif ettikleri cihazlara ilişkin kataloglarda yeterli işaretleme yapmadıkları, bu durumun ise mevzuata aykırı olduğu gerekçesiyle tekliflerin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği sonucuna varılmıştır.

I. MEVZUATTA KATALOG İŞARETLEMESİNE İLİŞKİN AÇIK BİR DÜZENLEME BULUNMAMAKTADIR

İhale mevzuatını oluşturan düzenlemeler çok büyük bir külliyattıtr. Yeni gelişmeler ve yeni içtihatlarla daha da büyümektedir. Ancak ihale mevzuatında açıkça düzenlenmeyen hususlar muhakkak hukuki sorun yaratabilir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, ihale uygulama yönetmelikleri ve Kamu İhale Genel Tebliği incelendiğinde; katalog veya teknik doküman sunulması hâlinde, işaretlemenin nasıl, hangi kapsamda ve hangi yöntemle yapılacağına ilişkin açık ve bağlayıcı bir düzenlemeye yer verilmediği görülmektedir.

Mevzuatta işaretlemenin usulüne ilişkin açık bir çerçeve bulunmadığından, istekliler tarafından yapılan bir işaretlemenin; tek bir çizgi, bir kelime veya kısa bir açıklama şeklinde olması dahi hukuken yeterli kabul edilmesi gerekmektedir.

Kaldı ki, teknik şartnamede cihazların tüm özelliklerinin ayrı ayrı işaretleneceğine yönelik açık bir düzenleme bulunmaması hâlinde, on farklı teknik kriter içeren bir cihazda yalnızca tek bir özelliğin işaretlenmiş olması dahi şekli açıdan yeterli sayılabilecektir.

II. KATALOG İŞARETLEMESİNİN TEKNİK ZORLUKLARI VE FİİLİ İMKÂNSIZLIK DURUMU

Teklif edilen cihazlara ilişkin katalogların işaretlenmesi hususu, yalnızca hukuki değil, aynı zamanda ciddi bir teknik imkânsızlık sorunu da doğurmaktadır. İtiraz konusu ihalede, itiraz eden firmalar dâhil olmak üzere tüm isteklilerin, kataloglarında yeterli işaretleme yapamadıkları gerekçesiyle değerlendirme dışı bırakılmış olması bu durumu açıkça ortaya koymaktadır.

Laboratuvar hizmet alımı ihalelerinde, idareler tarafından bazen 100 sayfayı aşan teknik şartnameler düzenlenmekte; bu şartnamelerde, talep edilen cihazlara ilişkin yüzlerce teknik kritere yer verilmektedir. Bu kriterlerin, onlarca katalogda ayrı ayrı ve eksiksiz biçimde işaretlenmesinin, pratikte ve teknik olarak mümkün olmadığı açıktır.

Nitekim somut olayda, ihalede sunulan tüm tekliflerin kataloglardaki işaretleme eksikliği gerekçesiyle geçersiz sayılması, işaretleme şartının uygulanabilir olmadığını açıkça ortaya koymaktadır.

III. ÇÖZÜM YÖNTEMİ: AKADEMİK GÖRÜŞ VE DEMONSTRASYON UYGULAMASI

Bu tür uyuşmazlıklarda, Kamu İhale Kurulu’nun önceki yıllarda benimsediği yaklaşımın daha isabetli olduğu değerlendirilmektedir. Kurul, katalog işaretlemesine ilişkin ihtilaflarda, konuyu akademik görüşe göndererek veya idarenin demonstrasyon (numune değerlendirmesi) yoluyla teknik uygunluğu test etmesini sağlayarak sonuca ulaşmıştır.

Bu bağlamda, Kamu İhale Kurulu’nun 03.01.2019 tarihli ve 2019/UM.I-12 sayılı kararı dikkat çekicidir. Anılan kararda, kataloglarda işaretleme yapılmadığı yönündeki iddialar, cihazlara ilişkin kataloglarda işaretleme yapılmasının teknik olarak mümkün olup olmadığı hususunda akademik görüş alınmak suretiyle değerlendirilmiştir.

Akademik görüş doğrultusunda ise, cihazların teknik şartnameye uygunluğunun, katalog işaretlemesi yerine demonstrasyon yoluyla tespit edilmesinin daha sağlıklı olacağı sonucuna varılmıştır.

SONUÇ

Bazı laboratuvar ihalelerinde, isteklilerden teklif ettikleri cihazlara ait kataloglarda teknik şartname kriterlerinin işaretlenmesinin istenmesi, uygulamada ciddi hukuki ve teknik sorunlara yol açmaktadır.

Ancak laboratuvar ihalelerinde idareler bazen 100 sayfayı bulan teknik şartnamelerinde talep ettikleri cihazların özellikleri ile ilgili olarak onlarca katologda yer alan yüzlerce koşul belirtebilmektedir. Haliyle ihalede teklif veren firmanın teklif ettikleri cihazlarla ilgili olarak yüzlerce işaretlemeyi yapabilmesi de teknik olarak mümkün gözükmemektedir.

Nitekim makale konusu olaya yansıyan Kamu İhale Kurulu kararlarında da, bu husus yaşanmış ve itiraz eden firmaların da bu koşulları sağlayamadığı ortaya çıkmıştır.

Daha önceki yıllarca Kamu İhale Kurulu tarafından verilen kararlarda işaretleme ile ilgili olarak akademik görüşe göndererek karar verdiği veya idarenin demonstrasyon yaparak bu uyuşmazlığı gidermesine yönelik değerlendirmelerde bulunduğu anlaşılmaktadır. Kamu İhale Kurulu’nun makalemizde yer verdiğimiz 2019 tarihli kararında ki uygulamanın daha doğru bir uygulama kanaati taşımaktayız.

Bu nedenle, idarelerin ihale dokümanlarında katalog işaretlemesine yönelik düzenlemelerden kaçınmaları; teklif edilen cihazların teknik şartnameye uygunluğunu demonstrasyon yöntemiyle değerlendirmeleri, hem hukuki güvenlik hem de kamu yararı açısından daha doğru bir yaklaşım olacaktır.

Aksi hâlde, ihale sonuçlandıktan sonra işaretleme koşullarının teknik zorluğunu bilen itiraz eden firmalar nedeniyle ihaleler sonuçlandırılamayacaktır. İdarelerde söz konusu sözleşme süreçleri imza edemediklerinde hem tedarik süreçlerinde sorun yaşayacaklar hem de ihale süreçlerinde rakip firmaların tekliflerinin görülmesi sonucunda bir sonraki ihalede de teklifler revize edileceğinden kamu kaynaklarının etkili ekonomik ve verimli kullanılması ilkesi de yara almış olacaktır.

Av. Haydar ŞENÖZ