Teknolojik Gelişmeler Işığında Avukatın Reklam Yapma Yasağının Kapsamı

1. Yasal Düzenlemeler Işığında

1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun ‘Reklam Yasağı’ başlıklı 55. maddesinde;

“(1) Avukatların iş elde etmek için, reklam sayılabilecek her türlü teşebbüs ve harekette bulunmaları ve özellikle tabelalarında ve basılı kağıtlarında avukat unvanı ile akademik unvanlarından başka sıfat kullanmaları yasaktır.

(2) Bu yasak, ortak avukatlık bürosu ve avukatlık ortaklığı hakkında da uygulanır.

(3) Yukarıdaki yasaklara ilişkin esaslar Türkiye Barolar Birliğince düzenlenecek yönetmelikle belirlenir.”

Yer verilen madde hükmü ile avukatların reklam sayılabilecek her türlü teşebbüste bulunmaları yasaklanmış olup bu konuya ilişkin detayların TBB tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiştir. Bahsi geçen yönetmelik 21.11.2003 tarihli ve 25296 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Türkiye Barolar Birliği Reklam Yasağı Yönetmeliği”dir.

Kanun maddesiyle Yönetmeliğin ilk maddesi incelendiğinde reklam yasağının temel bir şarta bağlandığı görülecektir. Reklam sayılabilecek her türlü girişim ve eylemde bulunmanın yasaklanması bu eylemlerin “iş elde etmek için” yapılmasına bağlıdır.

Yönetmeliğin 2. maddesinde reklam yasağının avukatları, avukatlık ortaklıklarını, avukatlık bürolarını, avukat stajyerlerini ve dava vekillerini kapsadığı belirtilerek genel itibariyle bir sınır çizilmiştir.

Avukatlar için getirilen bu reklam yasağının temel amacı yönetmelikte “Avukatların mesleklerini özen, doğruluk ve onur içinde yerine getirmelerini, avukatlık sıfatının gerektirdiği saygı ve güvene yakışır şekilde hareket etmelerini, yargılama faaliyetindeki yerlerini ve işlevlerini olumsuzlaştıracak ve yargının görünümünü bozacak davranışlardan kaçınılmasını sağlamak” olarak açıklanmıştır.

Türkiye Barolar Birliği Meslek Kuralları’nın 7. maddesi de reklam yasağına ilişkindir: “Avukat, salt ün kazandırmaya yönelen her türlü gereksiz davranıştan titizlikle kaçınmalıdır.

a) Avukat, yalnız adres değişikliğini, reklam niteliğini taşımayacak biçimde, ilan yoluyla duyurabilir.

b) Avukatın başlıklı kağıtları, kartvizitleri, büro levhaları reklam niteliği taşıyabilecek aşırılıkta olamaz.

c) Avukat, telefon rehberinde meslekler kısmında adres yazdırabilir. Bunun dışında farklı büyüklükte harflere ya da ilan niteliğinde yazılara yer verdiremez.

d) Ortak büro kuran avukatlar, büronun reklam aracı olmamasına, hukuk bürosu olma niteliğini yitirmemesine dikkat ederler.”

Her meslek grubunda olduğu gibi avukatlık mesleği bakımından da müvekkil elde etmek ve sayısını artırmak gayesi tartışmasız bir gerçektir. Günümüzde ticari ilişkilerde sınırların ortadan kalkmaya başlaması, avukatların sayısının hızla artmaya devam etmesi ve bu bağlamda adeta daralmaya başlayan pazarda kendisine daha fazla pay çıkarmak durumunda kalan avukatlar için müvekkil arayışını etkin biçimde gerçekleştirmesini zorunlu hale getirmiştir.[1] Reklam yasağının sınırlarına ilişkin olarak avukat, elbette ticaret ve rekabet özgürlüğünün ortaya çıkardığı hakların bütününden vazgeçmiş değildir.[2]

Yönetmeliğin 5. maddesi ve devam hükümlerinde bir takım eşyalar veya belgeler üzerinde avukatın reklam yasağı hususu düzenlenmiştir. 5. maddede tabela, 6. maddede basılı evrak (antetli kağıt, kartvizit vs.), 7. maddede telefon rehberi, 8. maddede medya ilişkileri, 9. maddede internet ortamı, 10. maddede işbirliği halleri ve 11. maddede genel itibariyle avukatlara yüklenilen reklam yasağı yükümlülüğünden bahsedilmektedir.

Makalenin konusu ile ilgili olarak Reklam Yasağı Yönetmeliğinin 2 maddesi özellikle incelenmeli ve bu maddelere ilişkin içtihatlara bakılmalıdır: “Medya İlişkileri” başlıklı 8. madde ve “İnternet” başlıklı 9. madde.

TBB Reklam Yasağı Yönetmeliği’nin Medya İlişkileri başlıklı 8. maddesinde avukatların;

a) Adres değişikliğini, büro açılışı, avukatlık ortaklığına girişi ve çıkışı gibi hususları reklam niteliğini taşımayacak şekilde gazete ve sair yazılı basın yolu ile bir kez duyurabileceklerini,

b) Yaşamları, kazançları, mesleki faaliyeti hakkında "reklam niteliğinde" yayınlarda bulunamayacakları ve halen ya da eskiden takip ettiği bir dava hakkında; dava ile özdeşleşip tarafların sözcüsü gibi hareket edemeyecekleri ile zorunlu haller dışında yazılı, işitsel ve görsel iletişim araçlarına ve internete görüntü, bilgi ve demeç veremeyeceklerini,

c) Yazılı, işitsel ve görsel iletişim araçlarında ve internette röportaj, sohbet, konuşma, tartışma ve benzeri programlara katıldıklarında; reklam sayılabilecek her türlü davranıştan kaçınmak zorunda olduklarını,

d) Avukat unvanını amacı dışında kullanamayacaklarını,

e) Mahkemede temsil görevini yerine getirirken veya yazılı, işitsel ve görsel iletişim araçları ile ilişkilerinde kendisini veya üzerinde çalışmakta olduğu hukuki işi reklam olabilecek nitelikte ön plana çıkaramayacakları,

f) İş sağlama amacına yönelik olmamak ve meslektaşlarıyla haksız rekabete yol açmamak kaydıyla baro veya TBB organ ve başkanlık seçimleri ile genel veya yerel seçimlerdeki adaylıklarına ilişkin bilgileri duyurabileceklerini düzenlemektedir.

TBB Reklam Yasağı Yönetmeliği’nin İnternet başlıklı 9. maddesinde avukatların;

a) İnternet gibi teknolojinin ve bilimin olanak sağladığı her tür ortamda avukatlık mesleğinin onur ve kurallarına, avukatlık unvanının gerektirdiği saygı ile güvene ve Meslek Kurallarına aykırı olmayacak şekilde kendisini ifade etme hakkına sahip olduğunu,

b) Mesleki faaliyetlerini internet üzerinden sürdürmek, müvekkillerini bilgilendirmek, mesleki makalelerini ve bilimsel çalışmalarını yayımlamak amacıyla internet sitesi açabileceğini, tabelada, basılı evraklarında ve internet sitesinde tercih ettiği e-posta adreslerini kullanabileceğini, internetin kendine özgü araçlarını ve sadece ilgili kişinin ulaşabileceği, şifre-algoritma ile korunan internet sitesinin geri planında kişiselleştirilmiş “sanal ofis” benzeri uygulamaları kullanabileceğini,

c) İnternet sitelerinde; iş sağlama amacına yönelik olmamak ve meslektaşlarıyla haksız rekabete yol açmamak kaydıyla internet sitelerini arama motorlarına kayıt ederken anahtar kelime olarak; "adı ve soyadı", "avukatlık ortaklığı unvanı","avukatlık bürosu unvanı", "bulunduğu şehir ve kayıtlı oldukları baro" "avukat, hukuk, hukukçu, adalet, savunma, iddia, eşitlik, hak" dışında bir sözcük kullanamayacakları; internet kullanıcılarını kendi sitesine veya kendi sitesinden bir başka siteye yönlendirecek internet kısa yolları kullanamayacakları düzenlenmektedir.

Avukatlık Kanunu’nun 136. maddesinde doğrudan mesleğin icrasıyla ilgili eylem ve davranışlara uygulanacak en alt düzey ceza kınama cezası olarak belirlenmiştir.

Artan teknolojik gelişmelerle beraber düşünüldüğünde avukatların hangi eylemlerinin reklam yasağını ihlal edeceği, hangi hareketlerinin ise bu sınırlar içinde kalacağı tartışmalı hale gelmeye başlamıştır.

2. İçtihatlar Işığında

Türkiye Barolar Birliği Disiplin Kurulu’nun reklam yasağına ilişkin vermiş olduğu birçok karar bulunmaktadır. Önceki yazılarımda da belirttiğim üzere[3] avukatların disiplin hukukuna ilişkin düzenlemeler ile detay bilgilere TBB tarafından yayımlanan “Avukatlık Disiplin Hukuku” başlıklı kitaptan ulaşılabilmektedir.[4] Bu kitapta da belirtildiği üzere “Avukat kendisini çalışmasıyla, bilgisiyle, işlerine gösterdiği dikkat ve özenle tanıtır. Avukat iş arkasından koşmaz, iş avukatın arkasından koşar.”

Avukatlık Kanunu ve yönetmeliklerine aykırı davranışları re’sen soruşturmak ve sonuçlandırmanın Baro Yönetim Kurulların asli görevi olduğu TBBDK’nın birçok kararında belirtilmiştir.[5] TBBDK’nın daha önce reklam yasağının ihlal edildiği kararı verdiği kararlara birkaç örnek vermek gerekirse:

- “ ‘Tabelada bu yönetmelikte belirlenenlerin dışında unvan, deyim, şekil ve amblem ... bulunamaz. … Tabela 70X100 cm boyutunu geçemez...’ hükmü ile TBB Meslek Kuralları’nın 7/b maddesine göre, ‘Avukatların başlıklı kağıtları, kartvizitleri, büro levhaları reklam niteliği taşıyabilecek aşırılıkta olamaz.’ hükümlerine aykırı olup disiplin suçunu oluşturmaktadır.”[6]

- Kartvizitte marka patent vekili sıfatı kullanılamaz.[7]

- Bilirkişi raporunda avukat antetli başlıklı kağıt kullanamaz.[8]

- Avukat, reklam amaçlı takvim vs. yaptıramaz.[9]

- “Şikayetli avukat, bürosunun açılışı nedeniyle düzenlediği ‘daveti’ gerek katılanların mevki ve sıfatlarını belirtilerek ve gerek fotoğraflarını kullanılarak reklam sayılacak bir tarzda yapmış bulunmaktadır. Şikayetli avukat, yukarıda açıklanan yasa ve yönetmelik hükümlerine aykırı davranmış olmakla eylem disiplin suçunu oluşturmaktadır.[10]

- “…isimli gazetenin 09.03.2002 tarihli nüshasının ilk sahifesinde … haberde şikayetli avukatın resmine yer verildiği, ayrıca ‘ailenizin ve işyerinizin hukuk danışmanı av. ... bundan böyle kira, boşanma, icra, gayrimenkul ve idare ile ilgili hukuksal uyuşmazlıklarda sorunlarınıza çözüm yolları gösterecek’ şeklinde ibareler kullanıldığı anlaşılmıştır. Avukatların iş elde etmek için reklam sayılabilecek her türlü teşebbüs ve harekette bulunmaları yasaktır. … Eylem disiplin suçu olduğundan disiplin cezası tayini gerekmiştir”.[11]

- “… şikayetli avukatların internette açtıkları web sayfasının “Hakkımızda” başlıklı kısmında, danışmanlık ve avukatlık hizmeti verdikleri şirket ve holdingler ile bunların bağlı bulundukları gurupların isimlerini tek tek açıkladıkları … tanıtım boyutu aşılmış, iş sağlama amacına yönelik, meslektaşları ile haksız rekabete yol açacak bir boyuta ulaşılmıştır. … kabul edilen kriterlere aykırılık teşkil etmektedir.”[12]

- “… web sayfaları günümüzde şirketlerin, tüzel kişiliklerin veya kişilerin kendilerini tanıttıkları, ürünlerini pazarladıkları sanal bir ticaret kurumu haline gelmiştir. … her avukat, internet dahil, teknolojinin ve bilimin olanak tanıdığı her tür ortamda avukatlık mesleğinin onur ve kurallarına, avukatlık unvanının gerektirdiği saygı ve güvene, TBB tarafından belirlenen Avukatlık Meslek Kuralları’na aykırı olmayacak şekilde kendisini ifade etme ve bilgi edinme hakkına sahiptir. Şikayetli gönderdiği e-mailde yer alan … ‘üniversite öğretim üyeleri akademisyenler ve uzman mali müşavirlerle dayanışma içerisindeyiz’, ‘Hukuk krizi yaşanmadan önce de müvekkillerimizin yanındayız, müvekkillerimizin yönetici ve çalışanlarına hukuk eğitim programlan sunmaktayız’, ‘Bir kanun çıkmış bilginiz var mı? sorusunu artık bizim müvekkillerimiz kendilerine sormayacak’ başlıkları altındaki bilgilerin Avukatlık Yasası 55. ve Avukatlık Meslek Kuralları’nın 7-8. maddelerine açıkça aykırı olduğu tartışmasızdır.”[13]

- “...&... Hukuk Danışmanlık başlıklı sitede; … 1978 yılında ...’da Av. ... tarafından kurulmuştur. … Firma bünyesinde, alanlarında profesyonel altı avukat ve iki detektif çalışmaktadır. … denildiği, ... avukatın internet sayfasında; adı, soyadı ve unvanı, Baro ve TBB sicil numaraları, mesleğe başlama tarihi, büro adresi, telefon ve faks numaraları, mezun olduğu üniversite, fotoğrafı, e-posta adresi, varsa akademik unvanı, varsa bildiği yabancı dil hususlarının yer almasını sağlayacağı … web sayfasında bilgi vermede ölçülülük ve objektiflik sınırlarının aşıldığı, reklam ve iş edinme amacı güdüldüğü anlaşıldığından, şikayetlinin eylemi Avukatlık Yasası’nın 55, Türkiye Barolar Birliği Reklam Yasağı Yönetmeliğinin 9. TBB Meslek Kuralları’nın 7 ve 8. maddelerine aykırı olmakla disiplin suçunu oluşturmaktadır.”[14]

3. Çıkarım ve Son Söz

Yukarıda yer vermiş olduğum yasal düzenlemeler ve Türkiye Barolar Birliği Disiplin Kurulu kararlarının birlikte değerlendirilmesi, bunların yanında günümüz koşullarının da göz ardı edilmemesi halinde; avukatların reklam yasağının uygulamada içtihatlarla güncellendiği, uygulamanın da çağın gerisinde kalmayacak şekilde internet ve bilgisayar ortamına entegre olmaya başladığı görülmektedir.

Bu minvalde avukatların internet siteleri ve sosyal paylaşım ağlarında yaptıkları paylaşımlarda asıl aranması gerekenin alt metin yani niyet olduğu, avukatın her zaman ve bulunduğu her ortamda mesleğin onuruna yaraşır şekilde davranma yükümlülüğünün bulunduğunu unutmaması gerektiği ve davranışlarında ahlaka ve meslek onuruna uygun olması kaydıyla dilediğince özgür olması gerektiği kanaatindeyim.

En nihayetinde avukatlar savunmanın temsili ve bağımsızlık ile tarafsızlık timsalleri olup ifade özgürlüğün onlarla başlaması gerekmektedir. Ancak avukatın reklam yasağı sınırlarının oldukça belirsiz ve ince çizgilerden oluşmaktadır. Dolayısıyla her meslektaşın da bu konuda kendi öz kontrolünü yapması gerekmektedir. TBB bu konuda çağın gerekleri dolayısıyla her zamankinden de ince eleyip sık dokumalı ve ona göre karar vermelidir.

Şüphesiz ki adaletin sağlanması, tüm doğruların başlangıç noktası olmaktadır. Bu durum meslek içi adalet için de geçerlidir.

Av. Mehmet Berke ERYILMAZ

-----------------------------

[1] Selçuk Öztek, Türk Hukukunda Avukatların Tabi Olduğu Reklam Yasağı, Doç. Dr. Mehmet Somer’e Armağan, s. 673.