Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları nedir sorusunu cevaplamak gerekirse Telif Hakları veya Fikri haklar diye de anılan “Fikri Mülkiyet”, bir eser üzerinde sahip olunabilecek maddi ve manevi hakların tamamını ve komşu haklarını ifade eder. Fikri mülkiyet, bir kişiye veya kuruluşa ait olan fikir ürünüdür; söz konusu kişi ya da kuruluş, sonradan, bunu serbestçe paylaşmayı veya kullanımını belirli biçimlerde kontrol etmeyi tercih edebilir.

"Sınaî Mülkiyet", genel tanımı ile sanayide ve tarımdaki buluşların, yeniliklerin, yeni tasarımların ve özgün çalışmaların ilk uygulayıcıları adına; ticaret alanında üretilen ve satılan malların üzerlerindeki üretici veya satıcısının ayırt edilmesini sağlayacak işaretlerin sahipleri adına tescil edilmesini ve böylece ilk uygulayıcıların ürünü üretme ve satma hakkına belirli bir süre sahip olmalarını sağlayan gayri maddi bir haktır.

Fikri ve sınaî mülkiyet hakları genellikle yedi temel grup içinde ele alınmaktadır:

-Fikir-Sanat eserleri

-Entegre Devre Topografyaları

-Yeni Bitki Çeşitleri Üzerindeki Islahçı Haklar

-Patent

-Endüstriyel Tasarım

-Coğrafi İşaretler

-Marka

Marka Nedir?

Marka, bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mallarından veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlaması ve marka sahibine sağlanan koruma konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartı ile kişi adları dahil sözcükler,şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler, ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere  her tür işaretten oluşabilir.

Patent Nedir?

Teknolojinin her alanındaki buluşlara yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olması şartıyla patent verilmektedir. Bu anlamda patent verilecek olan buluşlar bakımından üç temel şart öngörülmüştür.

- Tekniğin bilinen durumuna dâhil olmayan buluşun kural olarak yeni olduğu kabul edilir. Tekniğin bilinen durumu, başvuru tarihinden önce dünyanın herhangi bir yerinde, yazılı veya sözlü tanıtım yoluyla ortaya konulmuş veya kullanım ya da başka herhangi bir biçimde açıklanmış olan toplumca erişilebilir her şeyi kapsamaktadır.

- Tekniğin bilinen durumu dikkate alındığında, ilgili olduğu teknik alandaki uzmana göre aşikâr olmayan buluşun, buluş basamağı içerdiği kabul edilir.

- Buluş, tarım dâhil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikteyse, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilir.

Markaya Tecavüz Nedeniyle Tazminat Davası

Sınai mülkiyet hakkına tecavüz sayılan fiilleri işleyen kişiler, hak sahibinin zararını tazmin etmekle yükümlüdür. Hak sahibi dava açmak sureti ile maddi ve manevi tazminat taleplerini marka hakkını ihlal eden kişilere yöneltmelidir. Fakat marka hakkına tecavüz edilmesi durumunda, hakka konu ürün veya hizmetlerin, tecavüz eden tarafından kötü şekilde kullanılması veya üretilmesi, bu şekilde üretilen ürünlerin temin edilmesi yahut uygun olmayan bir tarzda piyasaya sürülmesi sonucunda marka hakkının itibarı zarara uğrarsa, bu  hak sahibi nedenle ayrıca tazminat isteme hakkına sahiptir. Hak sahibinin uğradığı zarar, fiili kaybı ve yoksun kalınan kazancı kapsayacaktır. Yoksun kalınan kazanç, zarar gören hak sahibinin seçimine bağlı olarak, aşağıdaki değerlendirme usullerinden biri ile hesaplanabilir.

Marka hakkına tecavüz edenin rekabeti olmasaydı, hak sahibinin elde edebileceği muhtemel gelir,

Marka hakkına tecavüz edenin elde ettiği net kazanç,

Marka hakkına tecavüz edenin bu hakkı bir lisans sözleşmesi ile hukuka uygun şekilde kullanmış olması hâlinde ödemesi gereken lisans bedeli,

Yoksun kalınan kazancın hesaplanmasında, özellikle marka hakkının ekonomik önemi veya tecavüz sırasında marka  hakkına ilişkin lisansların sayısı, süresi ve çeşidi, ihlalin nitelik ve boyutu gibi etkenler göz önünde tutulur.

Tecavüz Halinde Patent Hakkı Sahibinin İmkanları Nelerdir?

Patent sahibinin, izinsiz olarak yapılması hâlinde aşağıda belirtilen fiillerin önlenmesini talep etme hakkı vardır.

Patent konusu ürünün üretilmesi, satılması, kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle elde bulundurulması,

Patent konusu olan bir usulün kullanılması,

Kullanılmasının yasak olduğu bilinen veya bilinmesi gereken usul patentinin kullanılmasının başkalarına teklif edilmesi,

Patent konusu usul ile doğrudan doğruya elde edilen ürünlerin satılması, kullanılması, ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle elde bulundurulması.

Marka/Patent vb. fikri mülkiyet hakkıma ait olarak gümrüklerde korunma sağlanmasını istiyorum. Nasıl bir yol izlemeliyim?

Fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin gümrük önlemleri, Gümrük Kanununun 57 nci ve Gümrük Yönetmeliğinin 100 ila 111 inci maddelerinde düzenlenmiştir.  Buna göre, fikri ve sınai mülkiyet hakları mevzuatına göre korunması gereken haklarla ilgili olarak, hak sahibinin yetkilerine tecavüz eder mahiyetteki eşyanın alıkonulması veya gümrük işlemlerinin durdurulması hak sahibinin veya temsilcisinin talebi üzerine gümrük idareleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Gümrük Yönetmeliğinin 103 üncü maddesinin 1 inci fıkrası uyarınca fikri ve sınai mülkiyet haklarını ihlal eder nitelikteki eşyanın alıkonulması veya gümrük işlemlerinin durdurulması talebi, Bakanlığımız internet sayfasında “E-İşlemler/Uygulamalar” başlığı altında yer alan “Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Programı” yoluyla elektronik olarak yapılması gerekmektedir. Bu başvuru, başvuru sahipleri tarafından elektronik imza kullanılarak TC Kimlik No’nun girilmesi ile mümkün bulunmaktadır. Anılan madde hükümlerine uygun olarak yapılan başvurunun kabul edilmesi halinde, söz konusu başvuruda yer alan bilgiler Bakanlık İntranetinde konuya ilişkin yer alan veri tabanına girilerek, tüm gümrük idarelerinin erişimine açılmaktadır.

Dolayısıyla, fikri ve sınai mülkiyet haklarının ihlali olduğu düşünülen hususlarda 26/3/2013 tarihli, 28599 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 1/4/2013 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük Genel Tebliği (Fikri ve Sınai Haklar) (Seri No:1) kapsamında Bakanlık internet sayfasında E-İşlemler başlığı altında yer alan “Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Programı” yoluyla elektronik olarak başvuru yapılması gerekmektedir.