Finansal manipülasyon (hileli yönlendirme, güdümleme), iki temel anlamdadır:
1-İnsanları kandırarak bir menkul kıymeti almaya veya satmaya sevk etmeye veya menkul kıymetin fiyatını yapay bir seviyede tutmaya yönelik davranışlardır.
2-Menkul kıymet piyasalarında arz ve talebin serbest bir şekilde karşı karşıya gelerek fiyatları belirlemesine yönelik sürecin kasıtlı olarak engellenmesidir.
Boğa Piyasası (Bullish Market)
Fiyatların yükselmekte olduğu ve gelecekte de yükseleceğine dair beklentinin ağırlıkta olduğu piyasa koşuludur.
Ayı piyasasının tersine “boğa piyasasında” genel bir iyimserlik hâkimdir. Alıcılar oldukça istekli, satıcılar ise daha isteksizdir. Fiyatlar, talep yönündeki yoğunlaşma nedeniyle trend yapacak şeklinde yükselişini sürdürür. Yatırımcılar için genel amaç, daha ucuz alarak daha pahalıya satmak ve kâr elde etmektir. Boğa piyasasının gücü ve uzunluğu piyasa çılgınlıkları olarak bilinen balonların ana kaynağıdır.
Boğa Piyasasının 3 aşamadan oluştuğu söylenebilir:
Birinci aşama, uzun süren yatay piyasa hareketlerinden sıkılmış ya da “boğa piyasası” öncesinde yaşanan düşüşten zarar etmiş yatırımcıların olumlu beklentilerinin tükenmesiyle beraber satışa geçmeleriyle büyük yatırımcılar fiyatları ucuzlamış olan varlığı satın almaya başlar. Bu aşama “toplanma aşaması” olarak ta bilinmektedir. Bu aşama yükselişin erken aşamasıdır ve hâlâ belirgin bir trend oluşmamıştır.
Toplama aşamasının tamamlanmasıyla beraber fiyatlarda hareketlenme gören diğer yatırımcılar da alım dalgasına eşlik eder, bu ikinci aşamada artık düşüşün bittiğine dair beklentileri olumluya çevirecek haberler yayınlanmaktadır, haberlerin etkisi ile birlikte kitlelerin algısı da değişir ve alım dalgası en küçük yatırımcıya kadar yayılır. Artı piyasa belirli bir doygunluğa ulaşmıştır ve piyasada hareketi devam ettirecek alıcı kalmamıştır. “Boğa piyasası” çoğu zaman son alıcıların tamamını oyun dışına atacak güçte bir düşüş dalgasının başlamasıyla sonlanır. Bu durum piyasa dilinde “balonun patlaması” şeklinde tanımlanmaktadır.
Teknik olarak fiyatların en düşük seviyeden %20 yükseldiği durumda “boğa piyasasına” girildiği kabul edilir.
Finans piyasalarında uzun yıllardır kullanılan bu terimin “boğanın düşmanına saldırırken boynuzları ile aşağıdan yukarıya doğru yaptığı hamleden esinlenildiği” düşünülmektedir.
Finans piyasalarında sıklıkla karşılaşılan terimlerden olan ayı ve boğa piyasası kavramları piyasanın yönü (trendi) hakkında bilgi vermektedir. Boğa piyasası (bullish market), piyasanın yükseliş trendinde olduğu yani fiyatların gelecekte iyimser bir ortamda seyredeceği ve yatırımcıların alıma geçeceği dönemdir. Bu terimin kökeninin, boğaların her şeyi boynuzlarıyla aşağıdan yukarıya kaldırdıkları inancından geldiği varsayılmaktadır. Daha çok hisse senedi piyasaları ve altın gibi emtiada rastladığımız “boğa piyasasının başlangıcı” gibi yorumlarla forex piyasasında da karşılaşmak mümkündür. Ayı piyasasında ise durum boğa piyasasındakinin tam tersidir. Yani piyasa aşağı yönlü düşüş trendindedir ve piyasada kötümser bir hava hâkimdir. Boğa piyasasının başlaması için, teknik olarak ilgili piyasanın en düşük seviyesinden %20 yükselmiş olması beklenir.
Boğa Piyasasının Aşamaları
1.Aşama-Toplama: Zararda olan ve cesareti kırılmış yatırımcılar tarafından satışı gerçekleştirilen değeri çok ucuz malların büyük yatırımcılar tarafından toplanmaya başladığı aşamadır. Henüz belirgin bir yükseliş trendi hâkim değildir ve genel olarak piyasaya ilgi hâlâ azdır.
2.Aşama-Alım Dalgası: Toplama aşamasının ardından piyasada artık iyileşme belirtilerinin net bir şekilde fark edilmeye başlandığı ve küçük yatırımcıların da artık alım dalgasına dâhil olduğu, işlem hacimlerinin arttığı aşamadır.
3.Aşama-Doygunluk: Hacim artışıyla piyasa belirli bir doygunluğa ulaşmıştır ve piyasada alıcı oldukça azalmıştır. Boğa Piyasasının sonuna gelindiğini gösterir, ardından sert düşüş dalgasının başlaması beklenebilir.
Bu terimin tersi “Ayı Piyasası” olarak adlandırılmaktadır.
Boğa Tuzağı (Bull Trap)
Yükselen trendin başladığına dair yanıltıcı piyasa hareketidir.
Boğa Tuzağı; ayı piyasasında (düşüş trendi) ya da yatay (trendsiz) bir hareket içinde olan fiyatların hızlı bir şekilde dirençlerini kırması ile yatırımcıların yükseliş trendine girildiğine kanaat getirmesine neden olmaktadır. Kısa süre sonra yükseliş hareketi sonlanır ve fiyatlar tekrar düşüş trendine girer. Sonuç olarak “boğa tuzağına” yakalanan yatırımcı, fiyatların yükseleceği düşüncesi ile yüksek fiyattan varlık satın almış olur, diğer taraftan boğa tuzağını kuran büyük yatırımcı ise elindeki varlıkları yüksek fiyattan diğer yatırımcılara satmış olur.
“Boğa tuzağı” düşüş yönünde pozisyon almış “ayı” yatırımcıların kısa süreliğine “boğa” rolü üstlenip teknik görünümü iyileştirecek şekilde alım yapmaları, belirli bir süre sonra ise tekrar satışa geçmeleri şeklinde gerçekleşmektedir.
6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu
Piyasa dolandırıcılığı
Madde 107- (1) Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına, fiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım veya satım yapanlar, emir verenler, emir iptal edenler, emir değiştirenler veya hesap hareketleri gerçekleştirenler iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar. Ancak, bu suçtan dolayı verilecek olan adli para cezasının miktarı, suçun işlenmesi ile elde edilen menfaatten az olamaz.
(2) (Değişik: 27/3/2015-6637/11 md.) Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi veren, söylenti çıkaran, haber veren, yorum yapan veya rapor hazırlayan ya da bunları yayan ve bu suretle menfaat sağlayanlar iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar.
(3) Birinci fıkrada tanımlanan suçu işleyen kişi pişmanlık göstererek, beş yüz bin Türk Lirasından az olmamak üzere, elde ettiği veya elde edilmesine sebep olduğu menfaatin iki katı miktarı kadar parayı, Hazineye;
a) Henüz soruşturma başlamadan önce ödediği takdirde, hakkında cezaya hükmolunmaz.
b) Soruşturma evresinde ödediği takdirde, verilecek ceza yarısı oranında indirilir.
c) Kovuşturma evresinde hüküm verilinceye kadar ödediği takdirde, verilecek ceza üçte biri oranında indirilir.
Hukuki Değerlendirme
“Boğa tuzağı” düşüş yönünde pozisyon almış “ayı” yatırımcıların kısa süreliğine “boğa” rolü üstlenip teknik görünümü iyileştirecek şekilde alım yapmaları, belirli bir süre sonra ise tekrar satışa geçmeleri şeklinde gerçekleşmektedir.
Manipülasyon (hileli yönlendirme, güdümleme) olarak değerlendirilebilecek “Boğa Tuzağı (Bull Trap)” kuran Ayı Yatırımcıların;
SPK mevzuatı çerçevesinde, sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına, fiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım veya satım yapan, emir veren, emir iptal eden, emir değiştiren veya hesap hareketleri gerçekleştiren kişiler olduklarının tespit edilmesi halinde bu kişiler;
İki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaklardır.
KAYNAKÇA
https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:JeE3qFB1sDsJ:https://tr.wikipedia.org/wiki/Finansal_manip%25C3%25BClasyon+&cd=3&hl=tr&ct=clnk&gl=tr
https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:q7E_rHXuP4gJ:https://tr.wikipedia.org/wiki/Spek%25C3%25BClasyon+&cd=5&hl=tr&ct=clnk&gl=tr
http://piyasarehberi.org/sozluk/boga-piyasas
https://www.qnbfi.com/forex/forex-terimler-sozlugu/boga-piyasasi-nedir
http://piyasarehberi.org/sozluk/boga-tuzagi
http://www.mevzuat.gov.tr/Kanunlar.aspx
