Giriş

Uyuşturucu madde suçları, Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) toplum sağlığını ve kamu düzenini korumaya yönelik olarak sıkı yaptırımlara tabi tutulmuş suç tiplerindendir. Bu makalede, özellikle kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçu (TCK m.191) ile uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçu (TCK m.188) incelenecek ve maddeler arasındaki ayrım üzerinde de durulacaktır. Yargıtay kararları, maddenin miktarının suçun niteliğine etkisi, doktrindeki görüşler ve uygulamadaki sorunlar çerçevesinde ele alınacaktır. Unutulmamalıdır ki, uyuşturucu maddenin artık günümüzde daha kolay ulaşılabilir hale gelmesi nedeniyle özellikle genç nüfus üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır. Organize suç örgütlerinin finans kaynağı olması nedeniyle de dünya genelinde sıkı bir şekilde düzenlenmiştir. 

Uyuşturucu Maddenin tanımı hakkında

Dünya Sağlık Örgütü’nün de “Bitkisel veya sentetik menşeli olup, merkezi sinir sistemini etkileyerek, fizik veya psişik bağımlılık hallerine yol açan ve bazı hallerde tek konulu (kullanmanın devamı üzerine dozajı artırmak ihtiyacının duyulması) ve diğer bazı hallerde ise aynı kişinin değişik uyuşturucu kullanması gibi çift konulu tutku yaratan bütün maddeler” şeklinde uyuşturucu maddelere ilişkin tanımı bulunmaktadır. Ayrıca TCK 188’e ilişkin yargı kararlarında veya kolluk tutanaklarında uyuşturucu kavramıyla, genellikle tüm narkotik maddeler ifade edilmektedir (Berki 2023: 104). Ancak kanun koyucu uyuşturucu ve uyarıcı madde olarak ayırmıştır. Bu nedenle uyarıcı maddeler de söz konusu suçun maddi konusunu oluşturmaktadır.

3298 sayılı Uyuşturucu Maddelerle İlgili Kanunun 4.Maddesinde de (Değişik: 23/1/2008-5728/457 md.) bir tanım verilmiştir ve cezai hükümlerden de bahsedilmiştir;

‘’Ham afyon, hazırlanmış afyon, tıbbî afyon ve bunların müstahzarları Türk Ceza Kanununun uygulanmasında uyuşturucu maddelerden sayılır.

İzinsiz olarak haşhaş ekimi yapan kişi bir yıldan beş yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile cezalandırılır. Bu madde kapsamında ekim yapma ibaresinden, tohumun toprağa ekilmesinden ürünün hasadına kadarki süreç anlaşılır.

İzin almış olmakla birlikte, bilerek belgesinde belirtilen alandan fazla yerde veya izin belgesinde kayıtlı yerden başka yerde haşhaş ekimi yapan kişi altı aydan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile cezalandırılır. İzinsiz ham afyon üretenler, Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre cezalandırılır ‘’  şeklindedir.

TCK 191 – Kullanmak İçin Uyuşturucu Madde Bulundurma Suçu

Kullanmak için uyuşturucu bulundurma suçu, kişisel ihtiyaç kapsamında değerlendirilen, bağımlılıkla mücadele amacı taşıyan bir suç türüdür. Cezadan çok tedavi, denetimli serbestlik ve rehabilitasyon ön plana çıkmaktadır.

TCK 188 – Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Ticareti Suçu

Uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçu, yalnızca kamu sağlığını değil, aynı zamanda gençliği koruma amacı taşır. Satmak, satışa arz etmek, başkalarına vermek, sevk etmek, nakletmek, depolamak, satın almak, kabul etmek, bulundurmak gibi seçimlik hareketlerle işlenebilir (TCK m.188/3).

Devamındaki madde’de : TCK 188/4-a’da “Yukarıdaki fıkralarda belirtilen uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, bazmorfin, sentetik kannabinoid ve türevleri, sentetik katinon ve türevleri, sentetik opioid ve türevleri veya amfetamin ve türevleri olması” şeklinde ifadelere yer verilerek belirli maddelerin kullanılması ağırlaştırıcı hal olarak değerlendirilmiştir.

Uyuşturucu Maddenin Miktarının Suçun Niteliğine Etkisi

Uyuşturucu madde miktarı, suçun niteliğini belirlemede kritik bir parametredir. Uyuşturucu madde suçlarının niteliğinin belirlenmesinde en kritik faktörlerden biri, uyuşturucu maddenin miktarıdır. Aşağıda sunduğum Yargıtay Kararları incelendiğinde Yargıtay  kişisel kullanım sınırını aşan miktarları genellikle ticaret amacıyla bulundurma olarak değerlendirmektedir:

- Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2014/7 E. ve 2014/322 K. sayılı kararında, sanığın üzerinde bulunan 27 gram esrar maddesinin kişisel kullanım sınırları içinde olduğu ve ticaret amacıyla bulundurulduğuna dair yeterli delil olmadığı için, kullanmak amacıyla uyuşturucu madde bulundurma suçundan ceza verilmesi gerektiğine hükmetmiştir​

- Yargıtay 10. Ceza Dairesi, E. 2015/2516, K. 2018/9417: Sanığın üzerinde ele geçirilen 36,9 gram kokain, kişisel kullanım miktarının çok üzerinde olması nedeniyle, sanığın uyuşturucu ticareti yaptığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca, kokainin yanı sıra esrarın da bulunması, sanığın ticaret amacıyla bu maddeleri bulundurduğunu göstermiştir.

- Yargıtay 10. CD, E. 2015/2516, K. 2018/9417: 36,9 gram kokain, ticaret suçu sayılmıştır.

- YCGK, 2014/7 E., 2014/322 K.: 27 gram esrar, kişisel kullanım sayılmıştır.

Paketlenme şekli, failin davranışları, maddenin türü ve saflık oranı, ele geçirme yeri, sanığın sosyal ve ekonomik durumu gibi kriterler dikkate alınır.

Yargıtay 20. CD, E. 2017/6396: 1044,5 gram esrar – kişisel kullanım kabul edilmiş.

Yargıtay 10. CD, E. 2019/3317: 20 kök kenevir – ticaret amacı olmadığı kabul edilmiş.

Diğer taraftan, Yargıtay 20. Ceza Dairesi, E. 2017/6396

Sanık, üzerinde 1044,5 gram esrar ile yakalanmıştır. Sanık, esrarı kişisel kullanım için bulundurduğunu iddia etmiştir. Sosyal araştırma raporunda sanığın ekonomik durumunun zayıf olduğu, aylık gelirinin 600 TL olduğu belirtilmiştir. Bu veriler göz önüne alındığında, sanığın esrarı kişisel kullanım amacıyla bulundurduğuna dair savunması desteklenmiştir.

Yargıtay, bu miktarın Adli Tıp Kurumu raporlarına göre yıllık kişisel kullanım sınırları içinde olduğunu kabul etmiş ve sanığın kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçundan yargılanmasına karar verilmiştir​

Başka bir Yargıtay Kararın ise; Yargıtay Ceza Genel Kurulu, E. 2015/1250, K. 2017/312

Sanık, araçta yapılan aramada 40 adet MDMA (ecstasy) tablet ve 250,95 gram esrar ile yakalanmıştır. Sanık, bu maddeleri kullanmak amacıyla bulundurduğunu iddia etmiş ve bu iddiasını doğrulayan THC (esrar) etken maddesinin kan ve idrar tahlillerinde tespit edildiği raporlar sunulmuştur.

Yargıtay, sanığın uyuşturucu maddeleri satma veya başkalarına verme amacı olmadığını ve miktarların kişisel kullanım sınırları içinde olduğunu belirlemiştir. Bu nedenle sanığın suçunun "kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma" olduğuna karar verilmiştir​

Yargı İçtihatlarında Ticaret amaçlı Sayılan Hareketler

Satmak, satışa arz etmek, nakletmek, depolamak vb. seçimlik hareketler TCK 188 kapsamında ticareti oluşturur. Satma eylemi uyuşturucu maddenin dolaşımı ile ilgili olup bahse konu maddenin mülkiyetinin ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak devri anlamını ihtiva etmektedir. Burada önemli husus devrin bedel karşılığı olmasıdır. Eğer devir bedel karşılığı yapılmamış ise “başkalarına verme” suçu oluşacaktır (Elmas 2024: 95). Satışa arz etmek, elinde uyuşturucu veya uyarıcı madde bulunan veya bu maddeyi temin edebilecek kimsenin bu maddeyi satmaya yönelik her türlü hareketini kapsamaktadır. Bu kapsamda, maddeyi satmak için müşteri araması, pazarlık edilmesi, anlaşmaya çalışılması, kaparo alınması bu tip hareketler olarak değerlendirilmektedir (Elmas 2024: 109).

Örneğin evinde arama yapılması sonucu evde satışa arz edilmek ve hazır şekilde paketlenmiş halde bulunan uyuşturucu maddenin bulunması Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Ticareti Suçu (TCK 188) kapsamında değerlendirilmektedir. Kişinin evinde hassas terazi bulunması da bahse konu suça uyan eylemler için delil olarak dikkate alınmaktadır.

Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2011/10-120, 2011/43: Cinsel ilişki karşılığı verilen madde dahi ticaret değil, bulundurma sayılmıştır.

Yargıtay kararlarında, esrar, eroin, kokain gibi uyuşturucu maddeler için belirli miktarların üzerinde olan bulundurmaların ticaret amacıyla olduğu kabul edilir. Örnek vermek gerekirse; esrar için 50 gramın üzerindeki miktarlar, eroin için 1 gramın üzerindeki miktarlar genellikle ticaret suçu kapsamında değerlendirilir. Bu miktarlar, kişinin düzenli kullanım ihtiyaç ve dozunu aşan miktarlar olarak kabul edilir ve ticaret suçu açısından önemli bir delil olarak kullanılır.

Öğretideki görüşlere de kısaca değinmekte fayda var;

Prof. Dr. Ersan Şen: Ekonomik durum ve davranışlar önemlidir.

Prof. Dr. Veli Özer Özbek: Sosyal durum ve kişisel kullanım sınırları farklı değerlendirilmeli.

Prof. Dr. Metin Feyzioğlu: Maddenin yeri, pazarlık olup olmadığına bakılmalı.

Dr. Öğr. Üyesi Birsen Elmas: Sabıka kaydı ve süreklilik ticaret göstergesi olabilir.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

TCK'da miktar sınırı belirtilmemiştir. Farklı mahkemelerde benzer olaylara farklı kararlar verilmektedir. Yargıtay kararları bile zaman zaman çelişmektedir.

Hukuki Değerlendirme ve Sonuç

Uyuşturucu madde miktarı tek başına yeterli olmayıp, failin kastı, maddenin bulundurulma biçimi, ekonomik durumu, davranış örüntüsü gibi birçok unsur birlikte değerlendirilmelidir. Şüpheden sanık yararlanır ilkesi, delil yetersizliği halinde beraat kararı verilmesini zorunlu kılar.

Kaynakça:

- TCK m.188 ve 191

- Zeki Hafızoğulları & M. Özen, Topluma Karşı Suçlar, US-A Yay.

- M. Nedim Berki, TBB Dergisi, 2023/164

- Birsen Elmas, Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde Suçları, Adalet Yayınları, 2024

- Yargıtay Kararları