Öğretmenlerin mazerete bağlı yer değişikliği ve iller arası atanmalarının yasal dayanağını Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik ve Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği oluşturmaktadır.
Öğretmenlerin başlıca atama nedenleri arasında aile birliği, sağlık, can güvenliği mazeretleri, engellilik durumu ile isteğe bağlı yer değiştirme, hizmet gereği atanma ve norm kadro fazlası durumunda bulunma gösterilebilir.
17.04.2015 tarih ve 29329 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin sekizinci bölümünde Mazerete ve diğer nedenlere bağlı yer değiştirmeler düzenlenmiştir. Yönetmeliğin 49. maddesinde Öğretmenlerin; aile birliği, sağlık, can güvenliği mazeretlerine veya engellilik durumuna bağlı yer değiştirmeleri hakkında, Devlet Memurları Kanunu ile Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik hükümlerinin uygulanacağı düzenlenmiştir.
Yasal dayanakları hakkında özet bilgi verdikten sonra, öğretmenlerin atanma talep edebilmelerine neden olan durumları ve bunların şartlarını başlıklar halinde açıklayalım.
1- Aile Birliği Mazeretine Dayalı Yer Değişikliği:
Aile birliği mazeretine bağlı yer değişikliğinde, öğretmen olan kişinin eşinin öğretmen olması, kamuda veya özel sektörde çalışmasına göre farklı düzenlemeler yapılmıştır.
Aile birliği mazeretine bağlı yer değiştirmede, her iki eşin de öğretmen olması ve bu kapsamda yer değiştirmek istedikleri yerlerde alanları itibarıyla öğretmen ihtiyacı bulunmaması durumunda, istemeleri hâlinde her ikisinin de alanları itibarıyla öğretmen ihtiyacı bulunan ile/ilçeye atanmaları suretiyle gerçekleştirilebilecektir.
Öğretmen olarak görev kişinin eşi kamu personeli ise; eşinin kurum içi yer değiştirme suretiyle atanma imkânının olmaması veya mevzuatı uyarınca eşin zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması durumunda öğretmen olan kişi eşinin bulunduğu yere atanacaktır. Örneğin Üniversiteler ve Belediyeler gibi başka bir ilde teşkilatı bulunmayan kurumlarda çalışan kişiler çakılı kadro tabir edilmekte ve bu kişilerin başka bir ile atanma imkanı bulunmamaktadır. Zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevlere örnek olarak ise polis ve jandarmalar, hakim ve savcılar örnek gösterilebilir. Öğretmen olan kişinin eşi çakılı kadroda (Üniversite veya Belediyede) görev yapıyor ise ya da hakim ve savcılar gibi zorunlu yer değiştirmeye tabi olan görevlerde bulunuyorsa, öğretmen olan kişi eşinin bulunduğu ile atanma talep edebilecektir.
Eşlerin her ikisi de Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde çalışıyor ise, Bakanlığın daha fazla hizmet ihtiyacı duyduğu yere atamaları yapılacaktır.
Eşlerin farklı kurumda (örneğin farklı Bakanlıklar bünyesinde) çalışıyor olmaları halinde kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanmak suretiyle her iki kurumun da öncelikli hizmet ihtiyacının bulunduğu yere atanmaları yapılacaktır. Örneğin öğretmen olan kişinin eşi Kaymakamlık bünyesinde memur ise, Milli Eğitim Bakanlığı ile İçişleri Bakanlığı arasında gerekli koordinasyon sağlanarak her iki Bakanlığın öncelikli hizmet ihtiyacının bulunduğu yere atamaları yapılacaktır.
Öğretmen olan kişinin eşi kamu görevlisi değilse (özel sektörde çalışıyor ise), talep edilen yerde başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde eşinin bulunduğu yere atanacaktır. Örneğin öğretmen olan kişinin İstanbul’da özel sektörde çalışıyor ise, İstanbul ilinde son iki yılda 360 gün sigortalı olarak çalışması ve atanma talep tarihi itibariyle halen çalışıyor olması gerekmektedir.
Öğretmen olan kişinin eşi Milletvekili, belediye başkanı, muhtar veya noter ise, eşinin bulunduğu yere ataması yapılacaktır.
Aile birliği mazeretine dayanarak yer değiştirme isteğinde bulunan öğretmen, eşinin kamu kurum ve kuruluşlarında kamu personeli olarak çalıştığına veya atanmayı talep ettiği yerde eşinin başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle çalıştığına ya da milletvekilliği, belediye başkanlığı gibi görevlerde bulunduğuna ilişkin belgeyi ibraz etmekle yükümlüdür. Ayrıca yer değiştirme başvurusuna, evlilik durumunu kanıtlayan belgenin de eklenmesi gerekirmektedir. Bu hususların nasıl yerine getireceği her yıl belirlenerek Milli Eğitim Bakanlığı’nın internet sitesinde yayınlanan mazerete bağlı yer değişikliği klavuzunda yer almaktadır.
Burada değinilmesi gereken önemli bir husus adaylık durumudur. Öğretmenlikte ve devlet memurluğunda adaylığı kaldırılmayanlar, devlet memurluğunda adaylığı kaldırılıp da öğretmenliğe ilk atama kapsamında atananlar ve yeniden atama ve kurumlar arası atama yoluyla öğretmenliğe atananlardan atandığı yerde en az bir yıl çalışmayanlar ile eşi isteğe bağlı sigortalı olan öğretmenler, aile birliği mazeretine bağlı olarak yer değiştirme isteğinde bulunamayacaktır. Buna göre adaylığı kaldırılmayanlar, yeniden atanma veya kurumlar arası naklen atanma yoluyla öğretmenliğe atanıp henüz 1 yılını doldurmayanlar aile birliği mazeretine bağlı olarak yer değiştirme isteğinde bulunamayacaktır. Ayrıca eşleri geçici olarak görevlendirilen öğretmenler, eşlerinin geçici olarak görevlendirildiği yere aile birliği mazeretine bağlı yer değiştirme isteğinde bulunamayacktır.
Aile birliği mazereti ile engellilik durumuna bağlı yer değiştirmeler, yarıyıl ve yaz tatillerinde yapılacaktır. Aile birliği mazereti ile atanma taleplerinin bu dönemde yapılması gerekmektedir.
2- Sağlık Mazeretine Bağlı Yer Değişikliği
Öğretmenin sağlık mazeretine dayanarak yer değiştirme talebinde bulunabilmesi için; kendisi, eşi, annesi, babası, bakmakla yükümlü olduğu çocukları ve yargı kararı ile vasi tayin edildiği kardeşinin hastalığının görev yaptığı yerde tedavisinin mümkün olmadığı veya mevcut görev yerinin söz konusu kişilerin sağlık durumunu tehlikeye düşüreceğini eğitim ve araştırma hastanesi veya üniversite hastanesinden alınacak sağlık kurulu raporu ile belgelendirmesi gerekmektedir.
Burada iki farklı durum bulunmaktadır. Birinci durum hastalığının görev yaptığı yerde tedavisinin mümkün olmamasıdır. Görev yaptığı yerde tedavisinin mümkün olmayan öğretmen atanma talep edebileceltir. İkinci durum ise mevcut görev yerinin öğretmenin ya da yakınının sağlık durumunu tehlikeye düşürecek nitelikte olması gerekmektedir.
Sağlık nedeniyle tayin talebinde bulunulabilmesi için sağlık durumu tehlikeye düşen kişi yalnızca öğretmen değil, öğretmenin eşi, annesi, babası, bakmakla yükümlü olduğu çocukları ve yargı kararı ile vasi tayin edildiği kardeşi de olabilmektedir. Bu kişilerin sağlık durumu nedeniyle atanma talep edilebilecektir. Sağlık durumunun tehlikeye düşüreceğinin, eğitim ve araştırma hastanesi veya üniversite hastanesinden alınacak sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmesi gerekmektedir.
Sağlık mazeretine dayalı olarak yapılacak yer değişikliğinde öğretmen aynı hizmet bölgesi içinde başka bir hizmet alanına, bu şekilde mazeretin karşılanamaması halinde ise başka bir hizmet bölgesinde kurumca ihtiyaç duyulan ve mazeretinin karşılanabileceği bir hizmet alanına atanabilecektir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, atama, öğretmenin istediği yere değil, kurumca ihtiyaç duyulan ve mazeretinin karşılanarak tedavisinin yapılabileceği bir yere yapılacaktır.
3- Can Güvenliği Mazeretine Bağlı Yer Değişikliği
Öğretmenin can güvenliği mazeretine dayanarak yer değiştirme talebinde bulunabilmesi için; kendisinin, eşinin veya bakmakla yükümlü olduğu çocuklarından birinin bulunduğu yerde kalmasının can güvenliğini tehdit altında bırakacağının adli veya mülki idare makamlarından alınacak belgeyle belgelendirmesi gerekmektedir. Can güvenliği mazeretine dayalı olarak yapılacak yer değişikliğinde memur; aynı hizmet bölgesi içindeki başka bir hizmet alanına, görev yaptığı hizmet bölgesinde ihtiyaç bulunmaması halinde ise diğer hizmet bölgelerine atanabilecektir. Örneğin terör olaylarının sık yaşandığı bir yerde görev yapan ve terör örgütünün hedefi haline gelen bir öğretmen can güvenliği mazeretine bağlı atanma talebinde bulunabilecektir. Can güvenliği tehdidi altında olan kişi öğretmen olabileceği gibi, öğretmenin eşi veya bakmakla yükümlü olduğu çocuklarında birisi de olabilir. Bu kişilerin bulunduğu yerde kalmasının can güvenliğini tehdit altında bırakacağı adli veya mülki idare makamlarından alınacak belgeyle belgelendirilmesi kaydıyla atanma talep edilebilecektir.
6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca hakkında adli makamlarca iş yerinin değiştirilmesine ilişkin koruyucu tedbir kararı alınan öğretmen, aynı hizmet bölgesi içindeki başka bir hizmet alanına, görev yaptığı hizmet bölgesinde ihtiyaç bulunmaması halinde ise diğer hizmet bölgelerine atanabilecektir.
4- Engellilik Durumuna Bağlı Yer Değişikliği
Sağlık kurulu raporunda en az yüzde kırk oranında engelli olduğu belirtilen öğretmenler ile ağır engelli raporlu eşi veya bakmakla yükümlü olduğu birinci derece kan hısımları bulunan memurlar engellilik durumundan kaynaklanan gerekçelere dayalı olarak yer değiştirme talebinde bulunabilir. Engellilik durumuna bağlı yer değişikliği talebinde bulunabilmesi için öğretmenin kendisinin en az %40 engelli olması gerekmektedir. Eşi veya çocuklarının engellilik durumu nedeniyle atanma talep edilebilmesi için bu kişilerin ağır engelli olması gerekmektedir.
Engellilik durumuna bağlı yer değişikliği talebi Yönetmelikte yer alan kısıtlayıcı hükümlere tabi olmaksızın kurumların kadro imkânları ve teşkilat yapıları dikkate alınarak karşılanmak zorundadır. Bu haktan bir defa yararlanılabilmektedir. Engellilik durumuna bağlı yer değişikliği hakkından birden fazla yararlanılamayacaktır.
Öğretmenin kendisinin veya eşi ya da çocuklarının engellilik durumunun tedavisi sebebiyle yer değişikliğini talep etmesi halinde, atanma talep edilen yerin engellilik durumuna uygun olarak tedavi görülebilecek bir yer olması gerekmektedir.
Engellilik durumuna bağlı yer değişikliği talebi kabul edilerek atama yapılması halinde engellilik durumu devam ettiği sürece isteği dışında öğretmenin yeri değiştirilmeyecektir.
5- Alan değişikliğine bağlı yer değiştirmeler
Bakanlıkça uygun görülmesi hâlinde; öğrenimine uygun alanı dışında bir başka alana atanan öğretmenler, öğrenimleri birden fazla alana atanmaya kaynak olan öğretmenler ile başka bir alanda yükseköğretimi bitiren öğretmenler, adaylıklarının kaldırılmış olması ve yükseköğrenimlerinin atanacakları alana uygun olması kaydıyla, Bakanlığın kararına göre mezuniyetleri itibarıyla atanabilecekleri alanlara alanlarının değiştirilmesini isteyebileceklerdir.
Alan değişikliği isteyen öğretmenlerin alan değişiklikleri, il içinde tercihleri de dikkate alınmak suretiyle alanlarında ihtiyaç duyulan eğitim kurumları olacak şekilde hizmet puanı üstünlüğüne göre yapılacaktır. Hizmet puanlarının eşit olması durumunda öğretmenlikteki hizmet süresi daha fazla olana öncelik verilecektir. Alan değişikliği işlemleri Bakanlıkça belirlenecek takvim çerçevesinde yapılacaktır.
6- Diğer nedenlere bağlı yer değişikliği
Eşi veya çocuğu ölen öğretmenler, eş veya çocuklarının ölüm tarihinden itibaren bir yıl içinde yer değiştirme isteğinde bulunabilecektir.
Eşi emekli olan öğretmenler, eşinin emekliye ayrılış tarihinden itibaren bir yıl içinde eşinin ikamet ettiği yere yer değiştirme isteğinde bulunabilecektir.
Terör eylemlerinin etkisi ve sebebiyle şehit olan veya çalışamayacak derecede malul olan ya da malul olup da çalışabilir durumda olan kamu görevlileri ile er ve erbaşların, öğretmen olarak görev yapan eş ve çocukları ile anne, baba ve kardeşlerinin yer değiştirme suretiyle atanma talepleri, bu durumun ilgili makamlarca belgelendirilmiş olması kaydıyla, kadro imkânları da dikkate alınmak suretiyle bu Yönetmelikteki kısıtlayıcı hükümlere bakılmaksızın öncelikle yerine getirilecektir.
Afet bölgesi ilan edilen yerlerde bulunan eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenler, Bakanlığın uygun görmesi hâlinde yer değiştirme isteğinde bulunabilecektir. Bu kapsamda olan öğretmenlerden zorunlu çalışma yükümlülüğü olanlar, öncelikle zorunlu çalışma yükümlülüğü öngörülen yerlere yer değiştirme isteğinde bulunabilecektir.
Sağlık durumu hariç olmak üzere, haklarında yapılan adli ve idari soruşturma sonucunda görev yerleri; il dışına değiştirilenler daha önce görev yaptıkları il’e, il içinde değiştirilenler daha önce görev yaptıkları ilçeye, ilçe içinde değiştirilenler ise daha önce görev yaptıkları eğitim kurumuna aradan üç yıl geçmeden atanma isteğinde bulunamayacaktır. Buna göre haklarında yapılan adli ve idari soruşturma sonucunda görev yerleri değiştirilen öğretmenler, daha önce görev yaptıkları eğitim kurumuna aradan üç yıl geçmeden atanma isteğinde bulunamazlar. Bunun tek istisnası sağlık durumuna bağlı yer değişikliğidir.
Av. Enver DOK