RTÜK'ün İnternet Üzerindeki Denetim Alanı

A) Genel Olarak Denetim Alanının Sınırları(Mevzuat)

İnternet ortamındaki tüm yayınlar, doğrudan Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun denetim alanına girmez. Düzenleyici ve denetleyici bir kurum olarak bağlayıcı kararlar alma yetkisine sahip olan RTÜK’ün internet ağı üzerinde var olan verilere dair denetim alanı, 6112 s. Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun ile bu kanuna bağlı olarak yürürlükte bulunan Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik ile sair ilgili alt seviye düzenlemeler ile çizilmiştir.

6112 s. Kanun’un internet yayınları ile ilgili olan 29/A maddesinde; medya hizmet sağlayıcı ve platform işletmecilerinden bahsedilmekte, Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik md. 2/1’de ise yönetmeliğin; radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetlerinin ‘’internet ortamından‘’ sunumu ile bu hizmetlerini ‘’internet ortamından‘’ sunan özel medya hizmet sağlayıcı kuruluşları ve bu yayın hizmetlerinin iletimini sağlayan platform işletmecilerini kapsayacağı düzenlenmiştir. İşte RTÜK’ün normatif düzenlemeler gereğince denetim yetkisine sahip olduğu alan, bu alandır. Öyleyse bu alanın tam olarak kavranabilmesi için evvela radyo yayını-televizyon yayını-isteğe bağlı yayın, medya hizmet sağlayıcı, platform işletmecisi ve internet ortamı kavramlarının açıklanması gerekmektedir.

B) Kavramların Normatif Tanımlarına Göre Çizilen Sınırlar

1. Radyo-Televizyon Yayını ve İsteğe Bağlı Yayın Kavramları

Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik md. 4’te internet radyo yayını ‘’Bireysel iletişim hizmetleri dışında, programların bir yayın akış çizelgesine dayalı internet ortamından yapılan ses ve veri yayını‘’, internet televizyon yayını ‘’Bireysel iletişim hizmetlerinin dışında, programların bir yayın akış çizelgesine dayalı olarak izlenebilmesi amacıyla bir medya hizmet sağlayıcı tarafından sunulan şifreli veya şifresiz görsel-işitsel yayın hizmetinin internet ortamından yayınlanması‘’, internet ortamında isteğe bağlı yayın hizmeti ise ‘’Bireysel iletişim hizmetleri dışında, programların kullanıcının seçtiği bir zamanda ve münferit isteği üzerine medya hizmet sağlayıcı tarafından düzenlenmiş bir program kataloğuna bağlı olarak ve doğrudan veya koşullu erişim yoluyla internet ortamından izlendiği veya dinlendiği yayın hizmetini‘’ şeklinde tanımlanmıştır.

2. Medya Hizmet Sağlayıcı Kavramı

6112 s. Kanun md. 3/1-ı’da medya hizmet sağlayıcı, ‘’Radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmeti içeriğinin seçiminde editoryal sorumluluğu bulunan ve bu hizmetin düzenlenme ve yayınlanma biçimine karar veren tüzel kişi‘’ şeklinde tanımlanmıştır. Düzenlemeye göre bir radyo ve/veya televizyon kanalını işleten ya da içeriğinde filmlerin-dizilerin-belgesellerin-kliplerin bulunduğu isteğe bağlı yayın platformlarını işleten şirketler, medya hizmet sağlayıcı sayılacaklardır. Bu yayınlar internet ortamında yapıldığı zaman da medya hizmet sağlayıcılığı Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik kapsamında değerlendirilecektir.

RTÜK’ün görev alanına dair internet hukuku mevzuatı çerçevesinde değerlendirilecek medya hizmet sağlayıcılar, yalnızca yerel işletmeler değildir. Zira 6112 s. Kanun md. 29/A’nın üçüncü fıkrasına göre içerik veya yer sağlayıcısının yurt dışında bulunmasına rağmen, Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu ve RTÜK’ün görev alanına ilişkin uluslararası anlaşmalar ile 6112 s. Kanun hükümlerine aykırı yayın yaptığı RTÜK tarafından tespit edilen bir başka ülkenin yargı yetkisi altındaki medya hizmet sağlayıcılarının veya platform işletmecilerinin yayın hizmetlerinin internet ortamından iletimi ile internet ortamından Türkçe olarak Türkiye’ye yönelik yayın yapan veya yayın dili Türkçe olmamakla birlikte Türkiye’ye yönelik ticari iletişim yayınlarına yer veren yayın kuruluşlarının RTÜK’ten yayın lisansı almaları gerektiği düzenlenmiştir.

3. Platform İşletmecisi Kavramı

6112 s Kanun md. 3/1-p’de platform işletmecisi, ‘’Çok sayıda yayın hizmetini bir veya birden fazla sinyal hâline getirerek uydu, kablo ve benzeri ortamlardan şifreli ve/veya şifresiz olarak izleyicinin doğrudan alacağı şekilde iletimini sağlayan kuruluş‘’ şeklinde tanımlanmıştır. Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik md. 4/1-m’de ise internet yayın platform işletmecisi ‘’Çok sayıda radyo, televizyon ve/veya isteğe bağlı yayın hizmetini internet ortamından kendilerine ait bir URL adresi ve/veya mobil uygulamalar vasıtasıyla iletimini sağlayarak, doğrudan ve/veya koşullu erişim yoluyla tümleşik televizyon alıcısı, bilgisayar, akıllı telefon, tablet veya benzeri cihazlarla alınabilecek şekilde kullanıcıların hizmetine sunan kuruluş‘’ şeklinde tanımlanmaktadır. İnternet yayın platform işletmeciliğine en tipik örnekler, Digitürk ve D-Smart platformları ile bunları işletenlerdir.

Platform işletmecileri ile medya hizmet sağlayıcıların ayrımı bakımından, içeriğinde hem TV hem radyo hem de isteğe bağlı film ve/veya müzik yayını yapılan farazi bir X firması platformu örneği gösterilebilir. X firması, editoryal sorumluluğu altında kendi ürettiği TV yayınları veya kendisine ait platformda doğrudan internet ortamına aktardığı isteğe bağlı yayın niteliğindeki kayıtlı film, klip ve sair bakımından platform işletmecisi sıfatının yanında medya hizmet sağlayıcı sayılacak, lakin başka medya hizmet sağlayıcıların yayınlarını aktardığı sırada bu yayınlar yönünden salt platform işletmecisi sayılacaktır.

4. Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik’e Göre İnternet Ortamı Kavramı

Türk internet hukuku mevzuatında genellikle ‘’internet ağı‘’ külli biçimde tanımlanmaz ve bu tanımlamalara göre yorumlanacak hukuki düzenlemeler de bu sebeple yalnızca internetin sınırlı alanlarına yönelik tatbik edilebilir. Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik md. 4’teki ‘’internet ortamı‘’ tanımı da bu şekildedir. İlgili tanım, 5651 s. Kanun md. 2/1’de ‘’haberleşme ile kişisel veya kurumsal bilgisayar sistemleri dışında kalan ve kamuya açık olan internet üzerinde oluşturulan ortam‘’ şeklinde yapılan tanım ile aynıdır.[1] Öyleyse bu alan, internetin haberleşme ile kişisel veya kurumsal bilgisayar sistemleri dışında kalan, kamuya açık ve içeriğine belirsiz sayıda kişilerin ulaşabileceği bir alanıdır. Teknik açıdan belirtmek gerekir ise bu alan, surface web ve deep web’in şifrelenmiş yani her isteyen internet kullanıcısının ulaşamayacağı veriler haricindeki internet ağıdır.

Öyleyse yönetmelik hükümlerinin lafzi yorumuna göre RTÜK’ün denetimine tabi internet ortamı, kamuya açık ve belirsiz sayıda kişilerin ulaşabileceği internet ortamında yapılan radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetleri olmaktadır. Bu ortam ise yukarıda zikredilen internet medya hizmet sağlayıcılar ve internet platform işletmecilerinin alenen ve bedelsiz ve/veya şifresiz olarak, herkesin ulaşabileceği şekilde Youtube ya da sair özel platformları üzerinden yaptığı radyo-TV-isteğe bağlı yayın hizmetleridir.

Her ne kadar yönetmelikteki internet ortamı tanımı 5651 s. Kanun’daki tanım ile aynı olup, salt tanımlanan kısmında(kamuya açık ve belirsiz sayıda kişilerin ulaşabileceği internet ortamı) yapılan radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetlerinin, Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik kapsamında kalacağı yönünde bir lafzi çıkarım oluşmakta ise de bu yorum, yönetmeliğin amacı ile bağdaşmayacaktır. Yönetmelik hükümlerinin amaçsal yorumuna göre ise RTÜK’ün denetimine tabi internet ortamı; yalnızca kamuya açık ve belirsiz sayıda kişilerin ulaşabileceği internet ortamında yapılan radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetleri değil, bunlara ek olarak; bir bedel karşılığı, davet üzerine ve sair şekillerde girilen şifreli/her isteyen internet kullanıcısının ulaşamadığı yayınlardır. Bu şifreli internet ortamları ise yalnızca belirli kişilerin, örneğin parasını ödeyen Netflix üyelerinin içeriğine erişebildikleri Netflix sunucularının barındırdığı verilere dair internet ortamıdır.

C) Yayınların Niteliğine Göre Çizilen Sınırlar

Mevzuattaki tanımların normatif kapsamı içerisindeki kavramlara konu edilebilecek her yayın, doğrudan 6112 s. Kanun ile Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik’in ve buna bağlı olarak da RTÜK’ün denetim yetkisinin kapsama alanına girmemektedir. Örneğin yalnızca üyelerinin dahil olabildiği, küçük çaplı bir ‘’sanatseverler‘’ forumu içerisindeki kapalı biçimde gerçekleştirilen isteğe bağlı yayın hizmetleri bu mevzuat kapsamında değildir. Bunun ilk sebebi, evvela yönetmelik salt lafzi olarak yorumlandığında zaten bu tür şifreli/kapalı internet ortamlarının kapsam dışı kalacağıdır. İkinci olarak, amaçsal bir yorumda bu tür şifreli ortamlar yönetmeliğe dahil edilse bile bu yöndeki mevzuatın külli olarak ruhuna uygun olan yorum; her türlü şifreli yayını kapsamak değildir.

6112 s. Kanun ve Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik’in külli olarak ruhuna uygun olan, şifreli/kapalı yayınlar yönünden bu mevzuatın yalnızca; bedel karşılığı olsun veya olmasın üyelik+yönetici onayı ile girilebilen, yöneticinin siber güvenlik kaygıları haricinde internet kullanıcısının kişisel özelliklerini dikkate almaksızın bedelini ödeyen/üye olmak isteyen herkesin talebini kabul ettiği, sunulan yayın bedel karşılığı yapılıyor ise bunun bir tüketici ilişkisi yarattığı ve internet ağı üzerinden erişilen veri tabanlarından yapılan yayınları kapsadığıdır. Öyleyse örneğin bir televizyon kanalının internet sitesinde herkesin bedelsiz şekilde izleyebildiği isteğe bağlı dizi yayınları ve bunların yanında ayrıca yalnızca bedelini ödeyen tüketici/abonelerine yayın hizmeti veren Digitürk/Netflix ve sair platform yayınlarının yönetmelik kapsamında kalacağı düşünülmelidir.

RTÜK’ün denetim alanını sınırlandıran bir diğer husus, Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik md 2/2’de radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetlerini internet ortamından iletmeye özgülenmemiş platformların, bireysel iletişim hizmetlerinin ve radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetlerine yalnızca yer sağlayanların yönetmelik kapsamı haricinde tutulmuş olmasıdır. Yönetmelik md. 4/1-a’da bireysel iletişim ‘’kişiler arası görsel-işitsel etkileşim ve iletişimi sağlama yolu‘’ şeklinde tanımlanmıştır. Bu kavram, Youtube ve benzeri ortamlara bireysel içerikler yükleme durumuna kadar ulaşan bir kavramdır. Öyleyse örneğin bir Youtuber’ın kendi mini dizisini çekerek Youtube’da paylaşması yönetmelik kapsamında değerlendirilmeyecek, bu tip içerikler bakımından doğrudan 5651 s. Kanun ve bağlı alt mevzuat tatbik edilecektir. Lakin bir televizyon kanalının aynı zamanda Youtube ve sair bir ortamda televizyon yayını yapması gibi medya hizmet sağlayıcı eylemleri bireysel iletişim olarak değerlendirilemeyeceğinden, bu tür yayınlar yönetmelik kapsamında kalacaktır.

Radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetlerini internet ortamından iletmeye özgülenmemiş platformlar, esas kullanıma sunulma amacının bu tür faaliyetler olmadığı internet platformlarıdır. Bunlara en tipik örnek de özünde sosyal medya platformları olan ve kullanıcıların birbirleri ile paylaşımlarda bulundukları lakin içeriğinde meşru/telifli isteğe bağlı yayınların ve/veya tv-radyo yayınlarının da yapıldığı Youtube, VK ve sair sosyal medya platformlarıdır. Radyo ve televizyon yayınlarını internet ortamından iletmeye özgülenmiş platformlara örnek olarak yalnızca internet üzerinden yayın yapan radyo veya televizyon kanallarına erişilebilen Digitürk(Beinconnect), Netflix, Spotify, Fizy, Youtube Music, Youtube TV ve sair platformlar verilebilir.