SGK TARAFINDAN UYGULANAN İŞVEREN PRİM TEŞVİKLERİ

Merhabalar,

Bu haftaki yazıma başlamadan önce siz değerli okuyucularımın geçmiş Kurban Bayramını tebrik ediyorum. Hatırlanacağı üzere geçen haftaki yazımda prim borçlarının nasıl tahakkuk ettiğini ve tahsilat aşamasını kısaca anlatmaya çalışmıştım. Bu haftaki yazım da tahakkuk edecek primlerde uygulanacak bazı işveren teşviklerini ve yararlanma şartları ile hangi durumlarda teşviklerin engelleneceğini anlatmaya çalışacağım.

İşverenlere yönelik olarak uygulanan prim teşviklerinden yararlanılabilmesi için kanuni düzenleme gerektiğini ve ancak kanunda belirtilen şartların gerçekleştirilmesi halinde teşviklerden yararlanılacağını belirtmekte fayda görüyorum. Nitekim sigorta prim teşviklerine ilişkin olarak 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren defaatle teşvik kanunları çıkarılmış ve bu kanunlar paralelinde SGK Genelgeleri yayımlanmıştır.  İşveren prim teşviklerine dayanak teşkil eden başlıca kanunlar; SGK işlemlerinde temel kanunumuz olan 5510 sayılı Kanun, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu, 5225 sayılı 5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu, 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki Kanun, 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun, 6111 sayılı Torba Kanunu ve en son düzenleme olarak 6486 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanundur. İlgili Kanunlar paralelinde çıkarılan SGK Genelgeleri ise 2008/73, 77, 85 ve 93 sayılı genelgeler; 2009/139 ve 149 sayılı genelgeler; 2011/45 ve 54 sayılı genelgeler; 2012/30 ve 37 sayılı genelgeler ile en son çıkarılan 2013/30 sayılı genelgedir.

İşveren prim teşviklerinden yararlanılabilmesi için işverenlerimizin ilgili kanunlarda belirtilen şartları taşımaları gerekmektedir. Teşviklerden yararlanacak işverenlerin prim belgelerini süresi içinde eksiksiz olarak SGK kayıtlarına intikal ettirmeli, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri, SGK’a prim, İSP ve İPC borçlarını süresi içinde ödemeli veya 6183 sayılı Kanunun 48. Maddesi kapsamında taksitlendirilmiş/yapılandırılmış olmalıdır.  

5510 sayılı Kanunun 81. Md, 4447 sayılı Kanunun geçici 7. Md ve geçici 10. Maddelerinde öngörülen prim teşviklerinden faydalanılabilmesi için ise kanunlarda öngörülen şartların yanı sıra “kayıt dışı sigortalı çalıştırmama” da şart olarak belirtilmiştir. Nitekim yapılacak kontrol ve denetimlerde kayıt dışı sigortalı çalıştırdığı tespit edilen işverenin 1 yıl süre ile teşvikleri engellenmekte, haksız olarak yararlanılan teşvikler de iptal edilmektedir. Teşvik kanunlarının en temel amaçlarından birisi kayıt dışı istihdamın önlenmesi ve kayıtlı istihdamın yaygınlaştırılmasıdır. Prim teşviklerine ilişkin olarak 6486 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeye göre ise kayıt dışı işçi çalıştırdığı tespit edilen işyerlerinin bir yıl süre ile 5 puanlık prim indiriminden yararlanamamasının yanısıra fiilen çalışmadıkları halde sigortalı olarak gösterildiği tespit edilen işyerlerinin de bir yıl süre ile 5 puanlık indirimden yararlanamayacağı belirtilmiştir.

6111 sayılı yasanın 74. maddesi ilen 4447 sayılı yasaya daha önce eklenen geçici 7 ve geçici 9. maddeler değiştirilerek geçici 10. madde eklenmiştir. Bu düzenlemeye göre prim teşviki destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yararlanmakta olan işverenlerin aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamayacağı, bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biri ile sınırlı olarak yapılmasına ilişkin hüküm kaldırılmıştır. Bu durumda işverenler, eğer şartlar varsa aynı anda birden fazla teşvik uygulamasından faydalanabilecek olup hem 5 puanlık işveren hissesi indiriminden hem de uygun olan diğer teşviklerden faydalanabilecektir.

5510 sayılı Kanunun 81. Md (ı) bendi gereğince 4/a kapsamında sigortalı çalıştıran özel sektör işverenlerinin uzun vadeli sigortalı primlerinden işveren hissesinin 5 puanlık kısmına isabet eden tutarın “Hazine” tarafından karşılanabilmesi için prim belgelerinin SGK kayıtlarına süresinde verilmesi, oluşacak prim borcunun süresinde ödenerek ilgili işyerine ait herhangi bir prim, İSP, İPC ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması veya bulunmakla birlikte ilgili kanunlar gereğince taksitlendirilmiş/yapılandırılmış olması ve kayıt dışı işçi çalıştırılmaması gerekmektedir.

Söz konusu prim oranı indirimi 5510 sayılı Kanunun 81. Maddesinde yapılan düzenleme ile 01/10/2008 tarihinden itibaren uygulanılmaya başlanmıştır. İlgili teşvike ilişkin Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü 2008/93 sayılı Genelgesi yayımlanmış olup 6111 sayılı Kanunun 38. Maddesi ile 5510 sayılı Kanunun 81. Maddesinin (ı) bendinde yapılan değişiklik neticesinde konuya ilişkin 2001/45 sayılı Genelgesi yayımlanmıştır. Yapılan değişiklikler sonucunda 01/03/2011 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 5335 sayılı Kanunun 30. Maddesinin ikinci fıkrası kapsamındaki kurum ve kuruluşlar ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki alım ve yapım işleri ve 4734 sayılı Kanundan istisna olan alım ve yapım işleri ile uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri bu indirimden yararlanamayacaktır.

İlgili indirimden faydalanılabilmesi için e-şifreye sahip işverenlerin internet üzerinden “5510 sayılı Kanun” türünü seçerek bildirgelerini göndermeleri gerekmektedir. Bu seçim yapılmadan gönderilen bildirgeler için 5 puanlık indirim uygulanmamakta olup bu bildirgelerin “iptal” edilerek “5510 sayılı kanun” türünün seçilmesi suretiyle tekrar gönderilmesi halinde 5 puanlık indirimden yararlanılabilecektir. Diğer teşvik kanunlarından faydalanan işverenler, diğer teşvik kanunları kapsamına girmeyip 5510/81 (ı) maddesi kapsamına giren sigortalılarına ilişkin düzenleyecekleri APHB’leri ile ilgili olarak; Prim, İSP, İPC ve bunlara ilişkin gecikme cezası ile gecikme zammı borçları bulunmaması kaydıyla 5 puanlık indirimden faydalanabilecektir. 

6111 sayılı Kanunla 4447 sayılı Kanuna geçici 10. Madde eklenmiş olup belirtilen şartların bir arada gerçekleştirilmesi kaydıyla işveren hissesi sigorta prim teşvikinden yararlanılabilmesi mümkün hale gelmiştir. Belirtilen şartlardan bir veya daha fazlasının bulunmaması halinde ilgili teşvikten yararlanılamayacaktır. Buna göre;

                Sigortalılara ilişkin şartlar:

-          Sigortalının işe giriş tarihi itibariyle 18 yaşından büyük olması,

-          İşe alındığı tarihten önceki son altı aylık dönemde SGK’a verilmiş APHB’de kayıtlı olmaması,

-          01.03.2011-31.12.2015 tarihleri arasında işe alınmış olması,

-          Fiilen çalışıyor olması, şartlarının ve

İşverene ilişkin Şartlar;

 

-           İşyerinin özel sektör işyeri olup Kamu işyeri olmaması,

-          Sigortalının APHB’de bildirilen sigortalıların ortalama sigorta sayısına ilave işçi olması,

-          İşyerine ait yasal ödeme süresi geçmiş prim, isp, ipc ve bunlara ilişkin gecikme cezası ile gecikme zammı borcu bulunmaması,

-          APHB’lerinin süresi içinde SGK’a verilmesi,

-          Tahakkuk eden sigorta primlerinin yasal süresinde ödenmesi, şartlarının bir arada gerçekleşmesi gerekmektedir .

Bu kapsama giren sigortalıların prime esas kazançları üzerinden tahakkuk eden sigorta primlerinin işveren hissesine ait kısmı “İşsizlik Sigortası Fonu”ndan karşılanacak olup ilgili destekten her bir sigortalı için sadece bir kez faydalanılabilecektir.

İlave istihdamla ilgili olarak özellikle kadınların ve gençlerin iş hayatına katılımlarını desteklemek amacıyla çıkarılan 4447 sayılı Kanunun geçici 7. Maddesine ilişkin düzenlemenin kapsamı 6111 sayılı Kanunla 4447 sayılı Kanuna eklenen geçici 10. Madde ile biraz daha genişletilmiştir. 4447 sayılı Kanunun geçici 7. Maddesi kapsamındaki düzenlemelere ilişkin Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğünün 2008/73 sayılı Genelgesi yayımlanmış olup 4447 sayılı Kanunun geçici 10. Maddesine ilişkin düzenlemeler de 2011/45 sayılı Genelgede belirtilmiştir.   

Özel sektör işyerlerinde çalıştırılan özürlü sigortalılarla ilgili olarak sigorta primine esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hisselerinin 5763 sayılı Kanunla 4857 sayılı Kanunun 30. Maddesine getirilen sigorta primi işveren hissesi teşvikine ilişkin düzenlemeler Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğünce yayımlanan 2008/77 sayılı Genelgede belirtilmiştir. Buna göre teşvikten yaralanabilecek olan işyerleri;

-          Sigortalı sayısı 50 kişiyi geçmiş olması dolayısıyla zorunlu olarak özürlü sigortalı çalıştıran özel sektör işyeri olmalı,

-          Çalıştırılacak özürlü sigortalıya ilişkin Türkiye İş Kurumundan onaylatılacak belgenin aslı SGK’a ibraz edilmeli,

-          İşyerinde çalıştırılan özürlü sigortalıların tamamının son durumunu gösteren ve Türkiye İş Kurumundan onaylı belge her yılın Ocak ayı içerisinde SGK’a ibraz edilmelidir.

Söz konusu teşvik kapsamında kontenjan dahilinde özürlü sigortalı için işveren hissesinin %100’ü, kontenjan fazlasında özürlü sigortalı için ise işveren hissesinin %50’si Hazinece karşılanmaktadır.

Ar-Ge Faaliyetleri nedeniyle 5746 sayılı Kanun gereğince işveren hissesi sigorta prim desteğinden yararlanamaya hak kazanan işyerleri bu hakkın kazanıldığına dair belgenin yazılı müracaatla birlikte SGK’a intikal ettirmesi gerekmektedir.  5746 sayılı kanun kapsamına giren sigortalıların kapsama giren çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin %50’i Maliye Bakanlığınca karşılanacaktır.

Sigorta primi işveren hissesi desteği uygulamasından 31.12.2023 tarihinde kadar uygulanmak üzere bu kapsama giren her bir sigortalı için en fazla 5 yıl süre ile yararlanılması mümkün bulunmakta olup ilgili teşvikten yararlanılmaya başlanıldığı tarihten sonra çalışmaya ara verilmesi veya sigortalının işten ayrılıp aynı işe tekrar başlaması veyahut destek kapsamına giren başka bir işyerine çalışmaya başlaması hallerinde söz konusu 5 yıllık sürenin uygulanmasında herhangi bir değişiklik olmayacaktır.

5921 sayılı Kanunla 4447 sayılı Kanunun 50. Maddesinin beşinci fıkrası tekrar düzenlenerek, işsizlik ödeneği almakta iken işe alındığı tarihten önceki aydan başlayarak işe alınan işyerine ait son altı aylık dönemde SGK’a bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınması kaydıyla işveren tarafından ödenen KVS prim tutarının %1’i ve UVS prim tutarının işçi ve işveren paylarının tamamı sigortalının işe alındığı tarihten itibaren hizmet akdi devam etmesi kaydıyla işsizlik ödeneğinin kalan süresince İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmaktadır.  

-          01.10.2009 tarihinden sonra işe alınmış olmalı,

-          İşe giriş tarihi itibariyle işsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olmalı ve

-          Sigortalının işe alındığı tarihten önceki aydan başlayarak son 6 aylık dönemde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olmalı,

-           İşsizlik ödeneği almaya hak kazanan sigortalının, işsizlik ödeneği almaya hak kazanmadan önce son çalıştığı işyeri haricindeki bir işyerinde işe başlamış olması şartlarının birlikte gerçekleşmiş olması gerekmektedir.

6486 sayılı Kanunun 5. Maddesi ile birlikte 5510 sayılı Kanunun 81. Maddesinin (ı) bendinde değişiklik yapılarak (i) bendi eklenmiştir. Bu değişikliğe göre 01.06.2013 tarihinden geçerli olmak üzere genel sağlık sigortası prim oranının işveren hissesine ait kısmından yapılması öngörülen 5 puanlık prim indiriminden yurt dışındaki işyerlerinde işçi çalıştıran özel sektör işyerleri de yararlanabilecektir. Buna göre;

-          5510 sayılı Kanunun 5/g maddesi kapsamında sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelere götürülen Türk işçilerinden,

-          Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkeler ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkelere 5510 sayılı Kanunun 10. Maddesi kapsamında geçici görevle gönderilen sigortalıların Türkiye’deki sigortalılık durumuna göre ödenecek sigorta primlerinde sigorta kolları bakımından GSS primlerinin bulunması halinde bahse konu işçilerden,

-          “İstisna akdi” sözleşmesi kapsamında Almanya’ya götürülen Türk işçilerinden,

Dolayı 5510 sayılı Kanunun 81/ı maddesi gereğince yurt dışında çalıştığı süreler için UVS primlerinden dolayı 5 puanlık indirimden yararlanılamayacak ancak aynı maddenin (i) bendi gereğince GSS primlerinde 5 puanlık indirimden yararlanılabilecektir.

6486 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle 5510 sayılı Kanunun 81. (i) bendinin ikinci fıkrasına göre ise on ve üzerinde sigortalı çalıştıran işyerlerine uygulanmak üzere 5510 sayılı Kanunun 81 (ı) bendinde belirtilen ve Hazinece karşılanan puana, PEK alt sınırı üzerinden 6 puana kadar ilave puan eklemeye, sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi dikkate alınmak suretiyle ilave puan uygulanacak illeri ve uygulanacak süreyi belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır.

Bir sonraki yazıda görüşmek üzere sağlıcakla kalın…