Yabancılarla ilgili bir idari işlem olan ve YUKK’ da düzenlenen idari gözetim karşımıza iki şekilde çıkmaktadır: Bunlar;

1) Sınır dışı etmek üzere idari gözetim,

2) Uluslararası koruma başvuru sahiplerinin idari gözetimi

SINIR DIŞI ETMEK ÜZERE İDARİ GÖZETİM

Sınır dışı etmek üzere idari gözetim, YUKK 54.madde kapsamındaki yabancılara uygulanır. Bu kişiler hakkında sınır dışı etme kararı alınacak olanlardır. 54.madde kapsamındaki yabancılar kolluk tarafından yakalanmaları halinde derhal valiliğe bildirilir. Bunlardan sınır dışı etme kararı alınması gerektiği değerlendirilenler hakkında da sınır dışı etme kararı valilik tarafından alınır. Değerlendirme ve karar süresi kırk sekiz saati geçemez.

İdari Gözetim Kararının Alınması

Haklarında sınır dışı etme kararı alınanlardan; kaçma ve kaybolma riski bulunan, Türkiye’ye giriş ve çıkış kurallarını ihlal eden, sahte ya da asılsız belge kullanan, kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın Türkiye’den çıkmaları için tanınan sürede çıkmayan, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar hakkında valilik tarafından idari gözetim kararı alınır ya da idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilir. İdari gözetime alternatif yükümlülükler hakkında sınır dışı etme kararı alınanlardan yukarıda sayılanlar ya da idari gözetimi sonlandırılan yabancılar hakkında uygulanabilir. Bu yükümlülükler, belirli adreste ikamet etme, bildirimde bulunma, aile temelli geri dönüş, geri dönüş danışmanlığı, kamu yararına hizmetlerde gönüllülük esasıyla görev alma, teminat ya da elektronik izleme şeklinde olabilir. İdari gözetim kapsamında olup ta idari gözetim altına alınmayan yabancılara alternatif yükümlülüklerden birinin ya da birkaçının getirilmesi zorunludur. İdari gözetime alternatif yükümlülüklere uymayan yabancılar idari gözetim altına alınması durumu söz konusu olabilir.

İdari Gözetim Kararının Uygulanması

Haklarında idari gözetim kararı alınan yabancılar yakalamayı yapan kolluk birimlerince Geri Gönderme Merkezlerine (GGM) kırk sekiz saat içinde götürülür. Geri gönderme merkezlerinde ki idari gözetim süresi altı ayı geçemez. Ancak bu süre sınır dışı etme işlemlerinin yabancını işbirliği yapmaması veya ülkesiyle ilgili doğru bilgi ya da belgeleri vermemesi nedeniyle tamamlanamaması halinde en fazla altı ay daha uzatılabilir.

İdari Gözetim Kararının Denetlenmesi

İdari gözetimin devamında zaruret olup olmadığı valilik tarafından her ay düzenli olarak değerlendirilir. Gerek görüldüğünde ise otuz günlük süre beklenmez. Yapılan değerlendirmede idari gözetimin devamında zaruret görülmeyen yabancılar için idari gözetim sonlandırılır. Bu yabancılara idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilir. Ancak yabancıya idari gözetime alternatif  yükümlülüklerden bir ya da birkaçının getirilmesi durumunda bu süre yirmi dört ayı geçemez.

İdari Gözetim Kararının Bildirilmesi

İdari gözetim kararı, idari gözetim süresinin uzatılması ve her ay düzenli olarak yapılan değerlendirmelerin sonuçları, gerekçesiyle birlikte yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. İdari gözetim altına alınan kişi bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa kendisi veya yasal temsilcisi kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir. Aynı durum idari gözetime alternatif yükümlülükler içinde geçerlidir.

İdari Gözetim Kararına İtiraz

İdari gözetim kararına karşı, gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı sulh ceza hakimine itiraz edebilir. Ancak başvuru idari gözetimi durdurmaz. İtiraz dilekçesinin idareye verilmesi halinde ise derhal sulh ceza hakimine ulaştırılır. Sulh ceza hakimi incelemeyi beş gün içinde sonuçlandırır. Hakimin vereceği karar kesindir. İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı  idari gözetim şartlarının ortadan kalktığı veya değiştiği iddiasıyla yeniden sulh ceza hakimine başvurabilir. İdari gözetim işlemine karşı yargı yoluna başvuranlardan avukatlık ücretini karşılayamayacak durumda olmaları halinde 1136 sayılı Avukatlık Kanunu hükümlerine göre avukatlık hizmeti sağlanır.

ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURU SAHİPLERİNİN İDARİ GÖZETİMİ

Başvuru sahipleri sadece uluslararası koruma başvurusunda bulunmalarından dolayı idari gözetim altına alınamaz. Çünkü başvurucuların idari gözetim altına alınması istisnai bir işlemdir. Ancak şu hallerde başvuru sahipleri idari gözetim altına alınabilir: Kimlik veya vatandaşlık bilgilerinin doğruluyla ilgili ciddi şüphe varsa, bu bilgilerinin tespiti amacıyla, sınır kapılarında usulüne aykırı surette ülkeye girmekten alıkonulması amacıyla, idari gözetime alınmaması durumunda başvurusuna temel oluşturan unsurların belirlenemeyecek olması halinde ve kamu düzeni veya  kamu güvenliği açısından ciddi tehlike oluşturması halinde idari gözetim altına alınabilirler.

Başvuru sahibinin idari gözetim süresi otuz günü geçemez. İdari gözetim altına alınanların işlemleri en kısa sürede tamamlanır. İdari gözetim şartları ortadan kalktığı takdirde derhal sonlandırılır.

İdari gözetim kararı, idari gözetim altına alınma gerekçeleri ve gözetimin süresini içerecek şekilde idari gözetim altına alınan kişiye veya yasal temsilcisine ya da avukatına yazılı olarak tebliğ edilir. İdari gözetim altına alınan kişi bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa kararın sonucu ve itiraz usulleri hakkında kendisi veya yasal temsilcisi bilgilendirilir.

İdari gözetimin her aşamasında karar alan makam tarafından idari gözetim sonlandırılarak YUKK 71. Maddede belirtilen yükümlülükler veya başka tedbirlerin yerine getirilmesi istenebilir.

Yine idari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetime karşı sulh ceza hakimine başvurabilir. Başvuru idari gözetimi durdurmaz. Dilekçenin idareye verilmesi halinde dilekçe yetkili sulh ceza hakimine derhal ulaştırılır. Sulh ceza hakimi incelemeyi beş gün içinde sonuçlandırır. Vereceği karar kesindir. İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı idari gözetim şartlarının ortadan kalktığı veya değiştiği iddiasıyla yeniden sulh ceza hakimine başvurabilir.

Bu yazımızda idari gözetim kararını ve itiraz yollarını anlattık. Ancak şu unutulmamalıdır; idari gözetim kararı bir alıkonulmadır ve her alıkonulmanın özünde kişiyi özgürlüğünden mahrum bırakma söz konusudur. Bu sebeple bu işlemlerde AHİS’in 5.maddesinde ki ‘kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı’ kapsamında koruma altındadır. Elbette ceza hukukundaki alıkonulma türleri gibi cezalandırıcı bir müeyyide değildir. Üstelik kararı veren makam bir mahkeme değil idari makamdır. Tüm bu hususlara rağmen idari gözetim kararına yapılan itirazın idare mahkemelerinde değil de sulh ceza hakimliğinde yapılması da bu nedenle tartışmalara yol açmaktadır.

Stj. Av. Zahide BEKTAŞ