Anlaşmalı ve Çekişmeli Boşanma Dava Süreçleri ve Karşılaştırılması

Özet

Türk Medeni Kanunu, boşanma davalarını iki ana kategoriye ayırmaktadır: anlaşmalı ve çekişmeli boşanma. Bu makalede, her iki boşanma türünün yasal dayanakları, süreçleri ve uygulamadaki farklılıkları detaylı bir şekilde incelenmiş; tarafların hakları, yükümlülükleri ve mahkeme süreçleri açısından karşılaştırmalar yapılmıştır.

1. Anlaşmalı Boşanma

1.1 Tanım ve Yasal Dayanak

Anlaşmalı boşanma, Türk Medeni Kanunu’nun 166/3. maddesinde düzenlenmiştir. Maddeye göre taraflar arasındaki evlilik en az bir yıl sürmüşse ve taraflar boşanma konusunda hemfikir olmuşlarsa, hâkim tarafları dinleyecek ve aralarındaki anlaşmayı uygun bulursa tarafların boşanmalarına karar verebilecektir.

Madde düzenlemesine göre, anlaşmalı boşanma davasında eşlerin birlikte başvurmaları veya bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi hâlinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılıcak ve hakim tarafından boşanma kararı verilecektir. Bu durumda hâkimin, tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile kamu düzenine ilişkin durumları re’sen gözetmesi özellikle de çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak anlaşma protokolünde değişikliğe de gidebilecektir. Ancak bu değişikliklerin taraflarca kabulü halinde boşanmaya hükmolunacaktır.

1.2 Süreç

- Başvuru: Taraflar birlikte başvurur veya bir eşin açtığı davayı diğer eş kabul eder.

- Şartı: Anlaşmalı Boşanma Davasının kabulü için evliliğin en az bir yıl sürmüş olması gereklidir.

Anlaşmalı boşanma protokolünde tarafların her ikisinin de imzasının yer alması gereklidir.

- Duruşma: Taraflar bizzat hâkim karşısında dinlenir.

- Anlaşma: Boşanmanın mali ve feri sonuçları ve çocukların durumu kısaca protokolde yer alan tüm maddeler hakkında taraflar arasında anlaşma sağlanması gereklidir.

- Hâkimin İncelemesi: Hâkim, tarafların iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirirse ve anlaşmayı uygun bulursa boşanma kararı verir.

1.3 Avantajları

- Hızlı ve Ekonomik: Mahkeme süreci genellikle kısa sürer ve maliyet düşüktür.

- Düşük Çatışma: Taraflar arasında anlaşmazlıklar minimum düzeydedir.

- Kontrollü Süreç: Taraflar, boşanmanın şartları üzerinde anlaşarak süreci kontrol edebilirler.

- Kamu düzenine Etkisi: Çocuğun psikolojisi minimum düzeyde etkilenir böylelikle çocuğun üstün yararı gözetilir.

Ayrıca, anlaşmalı boşanma davasında mahkeme tarafından boşanma kararı verilmiş olsa dahi, bu kararın hukuken hüküm doğurabilmesi için kesinleşmiş olması gerekmektedir. Taraflar arasında evlilik birliği, kararın verildiği anda değil, kararın kesinleştiği tarihte sona ermiş sayılır. Bu durum, gerek mal rejiminin sona erme tarihi, gerekse nafaka ve tazminat taleplerinin başlangıcı açısından önem arz eder.
Bkz. T.C. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E. 2014/16819, K. 2015/3251:
“Mahkemece verilen anlaşmalı boşanma kararının, karar tarihi itibarıyla değil, kararın kesinleştiği tarih itibarıyla hüküm ifade edeceği gözetilmelidir.”

Neden Önemlidir?

- Hukuki Belirlilik: Evliliğin sona erdiği tarih netleşir.

- Mal Rejimi: Mal paylaşımı hangi tarihe göre yapılacak? Kararın kesinleşme tarihi esas alınır.

- İcra Uygulamaları: Nafaka ya da tazminat ödemeleri ancak kesinleşmeden sonra uygulanabilir.

- İtiraz veya Temyiz Süreçleri: Taraflar karara itiraz etmediği sürece kesinleşme olur; aksi durumda dosya Yargıtay’a taşınabilir.

2. Çekişmeli Boşanma

2.1 Tanım ve Yasal Dayanak

Çekişmeli boşanma, eşlerden birisinin boşanmak istememesi veya boşanma şartlarında uzlaşma sağlanamaması durumunda söz konusu olur. Türk Medeni Kanunu'nun 161. maddesinden 166. maddesine kadar olan hükümler, çekişmeli boşanma sebeplerini ve şartlarını düzenler. Bu sebepler arasında zina, hayata kast, terk, akıl hastalığı gibi durumlar yer alır.

2.2 Süreç

Çekişmeli Boşanma davası yazılı yargılama usulüne tabi olup dava dilekçesi, cevap dilekçesi, cevaba cevap dilekçesi sunulması durumunda da ikinci cevap dilekçesi sunulması gereklidir.

- Dava Açma: Boşanmak isteyen eş, mahkemeye başvurur.

- Cevap: Diğer eş, cevap dilekçesini sunar.

- Cevaba Cevap Dilekçesi:Boşanma davasını açan eş cevaba cevap dilekçesini sunar.

- İkinci Cevap Dilekçesi:Diğer eş, ikinci cevap dilekçesini sunar.

- Delil Toplama: Taraflar, tanık dinletme, belge sunma gibi delillerini mahkemeye sunar.

- Duruşmalar: Birden fazla duruşma yapılabilir.

- Karar: Hâkim, deliller ışığında karar verir.

2.3 Zorlukları

- Uzun Süre: Mahkeme süreci uzun sürebilir.

- Yüksek Maliyet: Hukukî masraflar yüksek olabilir.

- Artan Çatışma: Taraflar arasındaki anlaşmazlıklar derinleşebilir.

- Menfaat zedelenmesi:Çocuk ve korunması gereken canlılar(evcil hayvanların) menfaatleri zarar görebilir.

3. Anlaşmalı ve Çekişmeli Boşanmanın Karşılaştırılması

Sonuç

Anlaşmalı ve çekişmeli boşanma, tarafların iradesi ve anlaşma derecesine bağlı olarak farklı süreçler izler. Anlaşmalı boşanma, taraflar için hızlı ve ekonomik bir çözüm sunarken, çekişmeli boşanma süreci daha karmaşık ve zahmetlidir. Her iki durumda da tarafların hukuki destek almaları ve bilinçli hareket etmeleri önemlidir. Bu makalede sunulan karşılaştırmalar, tarafların hangi boşanma türünü tercih etmeleri gerektiği konusunda rehberlik edebilir.

Av. Ayşe Beyza AYDIN