Anonim şirketlerde kanuni temsilci, şirketi üçüncü kişilere ve resmi makamlara karşı temsil eden kişidir. Bu temsil yetkisi kural olarak yönetim kuruluna aittir. Ancak yönetim kurulu, bu yetkisini devredebilir veya belirli kişilere temsil yetkisi verebilir.
1. Anonim Şirketlerde Kanuni Temsil Yetkisi
a) Yönetim Kurulu:
Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 365 gereğince anonim şirketler, yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil edilir.
Yönetim kurulu üyeleri, şirketin kanuni temsilcisi sıfatına sahiptir.
b) Yönetim Kurulu Üyelerinin Yetki Devri:
TTK m. 370 ve 371 uyarınca yönetim kurulu, temsil yetkisini tek başına veya birlikte hareket edecek şekilde bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya üçüncü kişilere devredebilir.
Yetki devri, şirket ana sözleşmesi ve yönetim kurulu kararı ile belirlenir.
c) Müdür veya Temsilcilerin Atanması:
TTK m. 367 uyarınca yönetim kurulu, temsil yetkisini belirli işlerle sınırlı olmak kaydıyla müdürler veya ticari temsilciler atayarak devredebilir.
Genel yetkilendirme yönetim kuruluna aittir, ancak belirli işlerle ilgili temsil yetkisi verilebilir.
2. Kanuni Temsilcinin Sorumluluğu
Kanuni temsilciler, şirket adına yaptıkları işlemlerden dolayı çeşitli sorumluluklara sahiptir:
a) Vergi Borçlarından Sorumluluk:
Vergi Usul Kanunu (VUK) m. 10 gereğince, kanuni temsilciler, şirketin ödenmeyen vergi borçlarından şahsi malvarlıklarıyla sorumludur.
Vergi borçlarının tahsili için doğrudan kanuni temsilci hakkında işlem yapılabilir.
b) Kamu Borçlarından ve SGK Borçlarından Sorumluluk:
6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun gereğince, şirketin ödenmeyen kamu borçlarından dolayı kanuni temsilciler şahsi malvarlıklarıyla sorumlu tutulabilir.
SGK prim borçları için de aynı sorumluluk geçerlidir.
c) Ceza Hukuku Açısından Sorumluluk:
Şirketin işlediği suçlar nedeniyle kanuni temsilciler, Vergi Kaçakçılığı Suçları (VUK m. 359) veya Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) düzenlenen diğer ekonomik suçlardan sorumlu tutulabilir.
3. Kanuni Temsilcinin Değiştirilmesi ve Yetki Sınırlamaları
- Yönetim kurulunda değişiklik yapılmasıyla kanuni temsilci değişebilir.
- Temsil yetkisi, ticaret siciline tescil ve ilan edilerek yürürlüğe girer.
- Yetki sınırlamaları, üçüncü kişileri bağlamaz (TTK m. 371/2).
SONUÇ OLARAK :
Anonim şirketlerde kanuni temsil yetkisi asıl olarak yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu bu yetkiyi belirli kişilere devredebilir, ancak temsil yetkisi verilen kişiler de hukuki ve cezai sorumluluk taşır. Özellikle vergi ve SGK borçları açısından kanuni temsilcilerin dikkatli olması gerekir.
ANONİM ŞİRKETLERDE KANUNİ TEMSİLCİNİN VERGİSEL BOYUTTAKİ SORUMLULUKLARI
Anonim şirketlerde kanuni temsilcinin vergisel sorumluluğu, özellikle Vergi Usul Kanunu (VUK) m. 10 ve 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun (AATUHK) m. 35 çerçevesinde düzenlenmiştir. Bu sorumluluk, şirketin ödenmeyen vergi borçlarının tahsilinde kanuni temsilcinin şahsi malvarlığına başvurulmasını kapsar.
1. Vergi Usul Kanunu (VUK) m. 10’a Göre Sorumluluk
Vergi Usul Kanunu’nun 10. maddesi, şirketin vergi borçlarının kanuni temsilciler tarafından ödenmesini zorunlu kılar.
Şirketin ödemesi gereken vergiler, cezalar ve gecikme zamları zamanında ödenmezse, kanuni temsilcinin şahsi malvarlığına başvurulabilir.
Ancak öncelikle şirketin malvarlığından tahsilat yoluna gidilmesi gerekir.
Şirketin malvarlığından tahsil edilemeyen vergiler, kanuni temsilciden doğrudan tahsil edilir.
Kimler Vergisel Açıdan Kanuni Temsilci Sayılır?
- Yönetim kurulu üyeleri
- Yönetim kurulu tarafından temsil yetkisi verilen kişi veya kişiler
- Şirketi idare eden müdürler veya yetkilendirilmiş üçüncü kişiler
Örnek: Bir anonim şirketin yönetim kurulu başkanı olan A, vergi borçlarını ödemezse, şirketin malvarlığında yeterli tutar bulunmadığı takdirde vergi borçları doğrudan A’nın kişisel malvarlığından tahsil edilebilir.
2. 6183 Sayılı Kanun m. 35’e Göre Sorumluluk
Vergi borçlarının tahsilinde önce şirketin malvarlığına başvurulması gerekir.
Eğer şirketin malvarlığı borcu karşılamıyorsa, kanuni temsilcilerden tahsil edilir.
Kanuni temsilciler müteselsilen sorumludur, yani vergi dairesi, borcun tamamını herhangi bir temsilciden tahsil edebilir.
3. Vergi Suçları ve Cezai Sorumluluk (VUK m. 359)
Şirketin vergisel yükümlülüklerinin ihlal edilmesi durumunda kanuni temsilciler cezai sorumluluk da taşır.
Vergi suçları ve cezaları:
- Vergi kaçakçılığı suçu (VUK m. 359) → 18 aydan 5 yıla kadar hapis
- Defter, kayıt ve belgeleri yok etme → 3 yıldan 5 yıla kadar hapis
- Sahte veya yanıltıcı fatura düzenleme/kullanma → 3 yıldan 8 yıla kadar hapis
- Vergi ziyaı cezası (verginin %50’si ile 3 katı arasında değişen para cezaları)
Örnek: Şirket adına sahte fatura düzenleyen veya kullanan yönetim kurulu üyeleri hapis cezası ile karşılaşabilir.
4. Kanuni Temsilcinin Vergi Sorumluluğundan Kurtulması Mümkün mü?
Evet, bazı durumlarda kanuni temsilci şahsi sorumluluktan kurtulabilir:
1. Şirketin Vergi Borçlarının Ödendiğini İspat Etmek:
- Şirket borcunu ödediği sürece kanuni temsilciye başvurulmaz.
2. Sorumluluğun Yönetim Kurulu Üyesi Olmayan Kişiye Devredilmesi:
Eğer yönetim kurulu, şirketi temsil yetkisini başka bir kişiye devretmişse, yetki devredilen kişi vergi sorumlusu olur. Ancak yönetim kurulu üyeleri, yetki devrine rağmen denetim yükümlülüğünü yerine getirmezse yine sorumlu tutulabilir.
3. Görevden Ayrılmak ve Vergi Dairesine Bildirimde Bulunmak:
Yönetim kurulu üyesi veya yetkili temsilci görevinden istifa ederse, bu durumu vergi dairesine bildirerek sorumluluktan kurtulabilir.
Ancak, istifa öncesinde doğan borçlardan sorumluluk devam eder.
5. SONUCA BAĞLAYACAK OLURSAK:
Kanuni temsilciler, şirketin ödenmeyen vergi borçlarından şahsi malvarlıklarıyla sorumludur.
Vergi dairesi, önce şirketin malvarlığından tahsil yoluna gider, ancak şirketin malvarlığı yetersizse doğrudan kanuni temsilciden tahsilat yapılır.
Vergi kaçakçılığı suçu gibi durumlarda hapis cezası gündeme gelebilir.
Yetki devri, istifa veya sorumluluk devri gibi yöntemlerle kanuni temsilci bu sorumluluktan kurtulabilir.
Bu nedenle anonim şirketlerde yönetim kurulu üyeleri ve kanuni temsilciler, vergi ödemeleri ve yükümlülükleri konusunda titiz davranmalı, aksi takdirde ciddi mali ve cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalabilirler.
Av. Tuğçe TEMELLİ