TÜRKİYE CUMHURİYETİ |
ANAYASA MAHKEMESİ |
|
|
İKİNCİ BÖLÜM |
|
KARAR |
|
ALİ CENGİZ BAŞVURUSU |
(Başvuru Numarası: 2020/39689) |
|
Karar Tarihi: 30/10/2024 |
İKİNCİ BÖLÜM |
|
KARAR |
|
Başkan |
: |
Basri BAĞCI |
Üyeler |
: |
Engin YILDIRIM |
|
|
Rıdvan GÜLEÇ |
|
|
Kenan YAŞAR |
|
|
Ömer ÇINAR |
Raportör |
: |
Hikmet Murat AKKAYA |
Başvurucu |
: |
Ali CENGİZ |
Vekili |
: |
Av. Emine Pınar TEKİNŞEN |
I. BAŞVURUNUN ÖZETİ
1. Başvuru, mahkûmiyete temel alınan belgelerin sanığa tebliğ edilmemesi nedeniyle savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.
2. Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi tarafından yapılan ihbar sonucu başvurucunun da aralarında olduğu astsubay ve subay adayı 19 kişi hakkında Fetullahçı Terör Örgütü/Paralel Devlet Yapılanması (FETÖ/PDY) üyeliği kapsamında Ankara Batı Cumhuriyet Başsavcılığınca soruşturma başlatılmıştır.
3. Başvurucu, silahlı terör örgütüne üye olma suçu isnadı nedeniyle 4/10/2018 tarihinde gözaltına alınmış, aynı tarihte Ankara Batı 2. Sulh Ceza Hâkimliği kararıyla tutuklanarak Sincan T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumuna (İnfaz Kurumu) nakledilmiştir.
4. Ankara Batı Cumhuriyet Başsavcılığı 26/9/2004 tarihli ve 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun'un 21. maddesinin üçüncü fıkrası gereğince yetkisizlik kararı vererek dosyayı Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına (Başsavcılık) göndermiştir.
5. Başsavcılık FETÖ/PDY'ye üye olma suçu isnadıyla başvurucu hakkında 25/10/2018 tarihinde iddianame düzenlemiştir. İddianamede FETÖ/PDY'ye ilişkin açıklamalara yer verildikten sonra başvurucunun durumu değerlendirilmiştir. Bu kapsamda başvurucunun Samsun'da coğrafya öğretmenliği bölümü okuduğu dönemde örgüt evlerinde kaldığının etkin pişmanlıktan yararlanan [S.Ö.]nün beyan ve teşhisleriyle netlik kazandığı, başvurucunun Samsun'da öğrenci olduğu dönemde bölge talebe mesulü olarak örgüt içerisinde görevlendirildiği, bu görev kapsamında hem üniversite öğrencilerinin kaldığı evlerden sorumlu olduğu, hem de polis okulu öğrencilerinden kendisine tevdi edilen kişilerin örgütsel takibini yaptığı iddia edilmiştir. Bu kapsamda ayrıca; ByLock programını adına kayıtlı ve kendisince kullanılan telefona yüklediği, ByLock rehber kaydında yer alan kişilerle ByLock dışında ayrıca HTS irtibatlarının bulunduğu, ByLock rehberinde yer almayan ancak etkin pişmanlıktan yararlanan [S.Ö.]nün beyanında geçen ve örgüt içerisinde yapıyla bağlantılı olan kişilerle irtibatlarının da bulunduğunun HTS inceleme tutanağı ile netlik kazandığı iddianamede yer almaktadır. Başvurucunun, örgütün emir ve talimatlarına uygun olarak okulunu bitirdikten sonra Ankara'ya gelerek örgütün yönlendirmesi sonucu öğretmenlik değil de Jandarma Sahil Güvenlik Akademisi bünyesinde astsubay adayı olarak girdiği sınavları kazandığı ve öğrenci olduğu dönemde durumunun tespit edilmesi üzerine okul ile ilişiğinin kesildiği belirtilmiştir. Buna göre dosya arasında yer alan deliller bir bütün olarak değerlendirildiğinde 15 Temmuz darbe girişimi ve hatta yakalandığı tarihe kadar başvurucunun örgütle organik bağını koruduğu ileri sürülmüştür.
6. Ankara 16. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından (Mahkeme) 31/10/2018 tarihinde duruşma hazırlığı işlemleri yapılmıştır. Tensip Tutanağı'nda, diğer hususların yanı sıra, başvurucunun ByLock sorgusunun yapılarak görüşme içeriklerinin, ID tespit ve değerlendirme tutanaklarının gönderilmesi hususunda Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı Terör ve Örgütlü Suçlar Bürosuna müzekkere yazılmasına karar verilmiştir. Ayrıca başvurucunun kullandığı GSM numarası ile ByLock programı kullandığının iddia edilmesi nedeniyle GSM hattı ile ilgili birtakım bilgi ve belgeler Bilgi İletişim ve Teknoloji Kurumundan (BTK) istenmiştir. Bu kapsamda BTK'dan istenenler şu şekildedir:
"...ilk olarak kullanıldığı 14/09/2014 tarihinden 01/02/2016 sonrasına kadar yapılan görüşmeleri, arayan telefon numarası, aranan telefon numarası, arama ve aranma BAZ istasyonu bilgisi, mesaj alma, mesaj gönderme, kullanılan cihaz IMEİ numaraları, cihazların marka ve model bilgisi, hedef IP ve kaynak IP, GPRS ve WAP kayıtları, DATA kayıtlarının LOGAL IP numarası değil GLOBAL IP numarasını da içerir detaylı HTS raporlarının excel ve pdf (xls, pdf) ortamında çıkartılarak Mahkememize gönderilmesinin istenilmesine,.."
7. İddianame ve tensip zaptı, İnfaz Kurumunda tutuklu olarak bulunan başvurucuya 5/11/2018 tarihinde tebliğ edilmiştir. Bu arada BTK'dan istenen hususlar, excel ortamında elektronik olarak 2/11/2018 tarihinde Mahkemeye gönderilmiştir. Başsavcılıktan istenen hususlar da 8/11/2018 tarihinde CD ortamında Mahkemeye gönderilmiştir. Başvurucu, savunma yapabilmek için HTS ve CGNAT kayıtları ile ByLock tespit ve değerlendirme tutanağının CD ortamında gönderilmesini İnfaz Kurumu aracılığıyla Mahkemeden 26/11/2018 tarihinde talep etmiştir. Mahkeme 27/11/2018 tarihli yazısıyla CD ortamında fiziken gönderileceğine ilişkin bilgilendirmeyi yapmıştır. Bu arada başvurucu adına müdafii 30/11/2018 tarihinde vekâletname sunmuştur.
8. İnfaz Kurumunun 11/12/2018 tarihli yazısı ile başvurucuya gönderilen CD içeriğinin boş olduğu ve bu nedenle tebligat yapılamadığı anlaşılmaktadır.
9. Başvurucu 20/12/2018 tarihli duruşmada müdafii ile hazır bulunmuştur. BTK tarafından getirilen içerikler kapsamında HTS kaydı ile ilgili sorulan sorulara başvurucu, dosyayı inceleme imkânı olmaması nedeniyle aleyhe olanları kabul etmediğini belirtmekle yetinmiştir. Mahkeme de ilgili kayıtların dosya içerisinde olduğunu başvurucuya iletmiştir. Bu celsede ayrıca tanık [S.Ö.] dinlenilmiştir. Tanık; kaldığı yerde "ev abisi" olduğunu, başvurucu ile 2 yıl aynı evde kaldığını, başvurucunun 5 ya da 6 "ev abisi"nden sorumlu Bölge Talebe Mesulü (BTM) olduğunu ifade etmiştir. Başvurucu ise tanık ile beraber bir süre aynı evde kaldığını, kaldıkları evin örgüt evi olmadığını iddia etmiştir. Ayrıca tanığın aleyhine olan beyanlarını da kabul etmemiştir. Tanığın dinlenilmesinden sonra Cumhuriyet savcısı, esas hakkındaki mütalalasını sunmuştur. Başvurucunun ve müdafiinin talebi üzerine mütalaaya karşı savunmada bulunmak üzere gelecek celseye kadar süre verilmesine ve duruşmanın 6/3/2019 tarihinde yapılmasına karar verilmiştir.
10. Başvurucu 15/1/2019 tarihinde HTS ve CGNAT kayıtlarının gönderilmesini Mahkemeden tekrar talep etmiştir. Ayrıca duruşma zaptının bir örneğini de istemiştir. İstenilen evrak, İnfaz Kurumuna 16/1/2019 tarihinde gönderilmiştir. İnfaz Kurumunun 18/1/2019 tarihli yazısı ile müzekkere ekinde bulunan HTS ve CGNAT kayıtlarının açılamadığı ve tebliğ işleminin yapılamadığı, duruşma zaptının ise tebliğ edildiği belirtilmiştir. Başvurucu 12/2/2019 tarihinde HTS ve CGNAT kayıtlarının gönderilmesini bir kez daha talep etmiştir. Mahkeme, 18/2/2019 tarihinde İnfaz Kurumuna fiziki ortamda bir CD daha göndermiştir. 6/3/2019 tarihinde bir adet CD'nin başvurucuya tebliğ edildiği tutanak altına alınmıştır.
11. Başvurucu 6/3/2019 tarihli ikinci celseye katılmış ve esas hakkındaki mütalaaya karşı beyanı alınmıştır. Başvurucu müdafii; esas hakkındaki mütalaaya karşı beyanında ByLock'a dair CGNAT kayıtlarına ulaşamadıklarını, tam kanaate varılması için CGNAT kayıtları ve tespit değerlendirme tutanağının karşılaştırmasını yapamadığını ifade etmiştir. Başvurucuya son sözü sorulduktan sonra hüküm verilmiştir. Bu kapsamda başvurucunun silahlı terör örgütü üyeliği kapsamında neticeten 7 yıl 6 ay hapis cezası verilmiş ve hükümle birlikte tutukluluk hâlinin devamına karar verilmiştir.
12. Başvurucu ve müdafii süre tutum dilekçesini sunmuştur. Bu arada başvurucu, CD'yi incelemek için bilgisayar dershanesinden istifade etmek istemiş ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) kayıtlarından 18/3/2019 tarihinde saat 09.00 ile 12.00 saatleri arasında bilgisayar ortamından yararlandığı anlaşılmıştır. Yine başvurucunun talebine istinaden 28/3/2019 tarihinde saat 09.00 ile 12.00 arasında bilgisayar ortamından yararlandığı anlaşılmıştır. Ancak başvurucu 2/4/2019 tarihinde Ankara 16. Ağır Ceza Mahkemesine bir yazı yazarak CD'nin bozuk olmasından dolayı içindeki bilgi ve belgeleri inceleme olanağının olmadığını ifade etmiş ve bu gerekçeyle HTS kayıtlarının, CGNAT kayıtlarının, yargılandığı dosyadaki tüm bilgi ve belgelerin gönderilmesini istemiştir. Aynı taleplerini bir bilgilendirme yapılmaması nedeniyle 22/4/2019 tarihli dilekçeyle tekrar talep ettiği anlaşılmaktadır.
13. Ankara 16. Ağır Ceza Mahkemesi, talep edilen belgelerin müdafii aracılığıyla kalemden alınarak kendisine teslim edilebileceğinin mümkün olduğu hususunun tebliğ edilmesini İnfaz Kurumundan 30/4/2019 tarihinde istemiştir. Bu yazı başvurucuya 3/5/2019 tarihinde tebliğ edilmiştir.
14. Gerekçeli karar başvurucuya 15/5/2019 tarihinde, başvurucu müdafiine ise 19/5/2019 tarihinde tebliğ edilmiştir. Gerekçeli kararda öncelikle tanık beyanlarına yer verilmiştir. Buna göre başvurucu hakkında eğitim, kaldığı ev adresi gibi ayrıntılı bilgiler içeren tanık beyanlarına itibar edilme sebebi açıklanmıştır. Başvurucunun suçlamaları reddetmekle birlikte aynı evi paylaştıkları noktasında kısmen teyidi karşısında aynı evi, örgüt evi olduğunu bilmeden paylaştığına dair savunmaların inkara yönelik olduğu değerlendirilmiştir. Daha sonra ByLock ID tespit tutanağı ile ByLock içeriklerinden bahsedilmiştir. Bunlara ek olarak HTS ve CGNAT hareketlerinin aynı tarihlerde birbirleriyle uyumlu olması, başvurucunun ByLock kişi listesinde bulunan birçok şahısla yoğun telefon görüşmelerinin bulunması da dikkate alınmıştır. Bu kapsamda elde edilen teknik veriler karşısında başvurucunun örgütün bir kısım mensupları tarafından kullanılan ByLock isimli gizli kriptolu haberleşme programını kullandığı kabul edilmiştir. Gerekçeli kararın ilgili kısmı özetle şu şekildedir:
"...Bylock isimli gizli kriptolu programını kullandığı, bylock içeriklerine göre fetö üyelerine kalacak örgüt evi ayarlama, örgüt üyelerinden sorumlu abileri belirleme noktasında aktif görev aldığı, tanık beyanları değerlendirildiğinde örgütsel faaliyetlerinde gizliliği korumak adına 'Ersin' kod adını kullandığı, Fetö/Pdy terör örgütü içerisinde 'BTM abi' statüsünde görev aldığı, yaklaşık olarak 5 6 örgüt evinin sorumlusu olduğu, görev yaptığı örgüt evlerinde kalan örgüt üyelerini denetlediği sonucuna varılmakla..."
15. Başvurucu gerekçeli istinaf dilekçesini 20/5/2019 tarihinde sunmuştur. Bu kapsamda diğer hususların yanı sıra BTK'dan getirilen HTS ile CGNAT kayıtlarının tarafına verilmemiş ve inceleme imkânı sağlanmamış olduğundan bahisle bu kayıtlar ile ByLock tespit ve değerlendirme tutanağı arasında eşleşmeyen veri olup olmadığı konusunda detaylı bilgi sunabilmesinin mümkün olmadığını ileri sürmüştür. Başvurucu müdafiinin ise gerekçeli istinaf dilekçesini sunmadığı anlaşılmaktadır.
16. Başvurucu sonraki süreçte kendi dosyasının içeriğinde bulunan CD'leri incelemek üzere bilgisayar dershanesini kullanmayı 14/6/2019 tarihli dilekçesiyle talep etmiştir. Bu kapsamda 17/6/2019 tarihinde bilgisayar imkânından yararlanmıştır. Bununla birlikte başvurucu, avukatı aracılığıyla tarafına CD ortamından bilgi ve belge verilmesine ceza infaz kurumu yönetimi tarafından izin verilmediğini ifade ederek HTS kayıtlarını, CGNAT kayıtlarını, dosya kapsamında diğer belge ve delilleri CD ortamına aktarılarak tarafına gönderilmesini 24/6/2019 tarihinde yine Ankara 16. Ağır Ceza Mahkemesinden talep etmiştir. Bu arada başvurucu 9/7/2019 ve 16/7/2019 tarihlinde bilgisayar dershanesinden yararlanmış, ayrıca birtakım çıktılar almıştır.
17. Ankara 16. Ağır Ceza Mahkemesinin 24/7/2019 tarihli yazısına göre UYAP kayıtlarında bulunan tüm evraklar, bu sefer DVD ortamında fiziken gönderilmiştir. 24/7/2019 tarihli yazı ekinde gönderilen DVD'nin, bilgisayar odasında incelemek üzere başvurucuya verildiği 7/8/2019 tarihinde tutanak altına alınmıştır. Başvurucu daha sonra 16/8/2019 tarihinde bilgisayar odasından yararlanmıştır. Ancak başvurucu yine gönderilen bilgi ve belgeleri incelediğinde HTS ve CGNAT kayıtlarının olmadığını belirterek BTK'dan gelen kayıtların CD'ye aktarılarak gönderilmesini Ankara 16. Ağır Ceza Mahkemesinden talep etmiştir. Mahkeme, DVD içerisine UYAP kayıtlarında bulunan tüm evrakın aktarıldığını belirtmiş, HTS ve CGNAT kayıtlarının DVD içerisinde bulunmaması hâlinde dosyanın fiziki olarak istinaf dairesinde olması nedeniyle ilgili istinaf dairesinden istenebileceği hususlarının başvurucuya bildirilmesini İnfaz Kurumundan istenmiştir. Başvurucu 2/9/2019 tarihinde bu yazıyı tebellüğ etmiştir.
18. Başvurucunun sonraki süreçte DVD'leri incelemek için bilgisayar dershanesinde çalışmak istediği, bu aşamada çeşitli tarihlerde emanet para hesabından kesinti yapılmak suretiyle birçok kez çıktı aldığı anlaşılmıştır.
19. Başvurucunun istinaf talebi Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 19. Ceza Dairesi tarafından 11/10/2019 tarihinde esastan reddedilmiştir. Kararda başvurucunun ileri sürdüğü hususlara ilişkin olarak bir açıklama yapılmamıştır.
20. Başvurucunun istinaf dilekçesine benzer şekilde ileri sürdüğü hususları da içeren temyiz sebepleri reddedilmiş ve (kapatılan) Yargıtay 16. Ceza Dairesinin 14/10/2020 tarihli kararıyla hüküm kesinleşmiştir.
21. Başvurucu nihai hükmü 4/12/2020 tarihinde öğrendikten sonra 25/12/2020 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.
22. İnfaz Kurumundan konuya ilişkin olarak birtakım bilgi ve belgeler istenmiştir. Bu kapsamda başvurucunun ceza infaz kurumunda tutulduğu süre zarfında bir avukat görüşmesi yapıp yapmadığına, avukatı ile bir görüşme yapması durumunda CGNAT ve HTS kayıtlarının fiziken (kâğıt hâlinde) başvurucuya teslim edilmesinin önünde bir engel olup olmadığına, bir belge teslim edilmesi hâlinde bunun tutanak altına alınıp alınmadığına ilişkin bilgiler istenmiştir. Ayrıca somut olayda 11/12/2018 ve 18/1/2019 tarihli yazılardan CD'nin boş veya HTS, CGNAT kayıtlarının açılamadığı tutanak altına alındığı dikkate alındığında bu tip kontrollerin rutin bir uygulama mı olduğu yoksa başvurucunun ya da ilgili tutuklunun/hükümlünün talebi üzerine mi tutanak altına alındığı konusunda da bilgi istenmiştir. Son olarak 6/3/2019 tarihinde başvurucuya tebliğ edilen CD'nin başvurucunun dosyasında veya en son tutulduğu yer olan Yozgat Açık Ceza İnfaz Kurumunda yahut başka bir yerde muhafaza edilip edilmediği konusunda bilgi talep edilmiştir.
23. Ceza infaz kurumundan istenen bilgiler neticesinde; başvurucunun ceza infaz kurumunda müdafiileriyle değişik tarihlerde toplam 18 kez görüşme yaptığı, CGNAT ve HTS kayıtlarının kâğıt halinde avukatı tarafından başvurucuya teslim edilmesinin önünde bir engel bulunmadığı, bunun yanında İnfaz Kurumuna gelen DVD ve CD'lerin incelenmesinin rutin bir kontrol olduğu, kayıtların tetkiki sonucu bahse konu CD'nin muhafazasına ilişkin bir bilgiye veya ilgili CD'ye ulaşılamadığı anlaşılmıştır.
24. Komisyon; adli yardım talebinin kabulüne, savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkı dışındaki şikâyetlerin kabul edilemez olduğuna, anılan hakka ilişkin şikâyetin kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar vermiştir.
II. DEĞERLENDİRME
25. Başvurucu; ByLock kullanma iddiasının dayanağı olan olan HTS kayıtlarının ve CGNAT kayıtlarının savunma hazırlayabilmek için kendisine teslim edilmesini, bunun için kendisine süre verilmesini talep ettiği hâlde söz konusu kayıtların savunma hazırlayabileceği bir zamandan önce uygun bir şekilde verilmediğinden şikâyet etmiştir. Başvurucu ayrıca, müdafiine teslim edilen CD'nin bozuk çıktığını, kayıtların incelenmesinin mümkün olmadığını ileri sürmüştür.
26. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde, yargılama sırasında dosya kapsamındaki tüm belgelerin duruşmada başvurucuya ve müdafiine okunduğu belirtilmektedir. Dosya kapsamındaki bilgi ve belgelere karşı başvurucu ve müdafii tarafından savunmaların sunulduğu hususu da eklenmiştir. Bu kapsamda ayrıca başvurucuya taleplerine istinaden ilgili bilgi ve belgelerin İnfaz Kurumu aracılığıyla ulaştırıldığının görüldüğü, savunma hazırlama imkânı bulamadığını belirten başvurucu ve müdafiine Cumhuriyet savcısı tarafından sunulan mütalaa sonrasında yargılamanın ilk iki celsesi süresince savunmada bulunmaları amacıyla süre tanındığı şeklinde beyanda bulunmuştur. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı beyanında, iddialarını ve şikâyetlerini benzer şekilde yinelemiştir.
27. Başvuru savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkı kapsamında incelenmiştir.
28. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.
29. Anayasa'nın 36. maddesi uyarınca herkes iddia, savunma ve adil yargılanma hakkına sahiptir. Anayasa'nın anılan maddesinde adil yargılanma hakkından ayrı olarak iddia ve savunma hakkına birlikte yer verilmesi, taraflara iddia ve savunmalarını mahkeme önünde dile getirme fırsatı tanınması gerektiği anlamını da içermektedir (Mehmet Fidan, B. No: 2014/14673, 20/9/2017, § 37).
30. Ceza yargılamasında savunma hakkının güvence altına alınması, demokratik toplumun temel ilkelerindendir (Erol Aydeğer, B. No: 2013/4784, 7/3/2014, § 32). İddiaya karşı savunma imkânı tanınmadığı sürece adil muhakeme yapılması mümkün değildir. Savunma hakkı tanınmadan kişilerin cezalandırılması, Anayasa'nın 38. maddesinde güvence altına alınan masumiyet karinesine de uygun değildir (Ufuk Rifat Çobanoğlu, B. No: 2014/6971, 1/2/2017, § 36).
31. Suç isnadı altındaki kişiye savunma hakkının şeklen değil gerçek anlamda sağlanması gerekir. Bunun için suç isnadı altındaki kişi, savunma için yeterli imkâna yani gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmalıdır. Bu itibarla anılan güvence adil yargılanma hakkının kapsam ve içeriğine dâhil ve bu hakkın doğal sonucudur. Diğer yandan Anayasa'nın 36. maddesine "...ile adil yargılanma" ibaresinin eklenmesine ilişkin gerekçede, taraf olduğumuz uluslararası sözleşmelerce de güvence altına alınan adil yargılama hakkının madde metnine dâhil edildiği vurgulanmıştır. Nitekim Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (Sözleşme) 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasının (b) bendinde, bir suç ile itham edilen herkesin savunmasını hazırlamak için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkı düzenlenmiştir (Ufuk Rifat Çobanoğlu, § 37).
32. Anayasa Mahkemesi de savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının Anayasa’nın 36. maddesinde belirtilen adil yargılanma kavramı yanında meşru vasıta ve yollardan yararlanma kavramının da kapsamında olduğunu belirtmiştir (AYM, E.1992/8, K.1992/39, 16/6/1992).
33. Gerekli zaman, yargılanan kişinin hakkındaki iddiaları öğrendikten sonra savunma için zorunlu hazırlıkları yapabileceği süreyi ifade etmektedir. Savunma için gerekli kolaylık kavramı ise şüpheliye/sanığa savunma için yardımcı olacak veya olabilecek zorunlu olan imkânları ifade etmekte ve silahların eşitliğini sağlamayı amaçlamaktadır. Suç isnadı altındaki kişiye sağlanması zorunlu kolaylıklar, savunma için gerekli olanlardır. Kişinin beraat etmesini veya cezasının azaltılmasını sağlayabilecek delil niteliğindeki belgelere erişimine ve müdafiiyle görüşmesine izin verilmesi, gerekçeli kararın tebliğ edilmesi ve yargılama esnasında esaslı değişikliklerden haberdar edilmesi sağlanacak kolaylıklardır (bazı değişikliklerle birlikte bkz. Ufuk Rifat Çobanoğlu, §§ 43, 45). Savunma için gerekli kolaylıklardan biri de kovuşturma evresinde sanığın müdafii aracılığıyla deliller üzerine görüş sunmasına imkân verilmesidir (bazı değişikliklerle birlikte bkz. Mahmut Deniz, B. No: 2019/3512, 26/5/2021, § 28). Bu hak yönünden de somut olayın özelliklerinin belirleyiciliğinin büyük bir önemi vardır. Değerlendirme, yargılamanın bütünlüğü gözetilerek yapılmalıdır.
34. Ceza infaz kurumundan istenen bilgiler neticesinde başvurucunun ceza infaz kurumunda müdafiileriyle değişik tarihlerde toplam 18 kez görüşme yaptığı, özellikle başvurucunun duruşmada hazır bulunan müdafi ile ilk celse öncesi 1/12/2018 ve 19/12/2018 tarihlerinde iki kez görüşme yaptığı tespit edilmiştir. Bunun yanında ikinci celse öncesi 23/2/2019 tarihinde yine aynı müdafii ile başvurucunun görüşme yaptığı anlaşılmıştır. Gerekçeli kararın tebliğinden sonra da 21/5/2019 tarihinde bir görüşme daha yapıldığı görülmüştür. İstenilen bilgi sonucunda CGNAT ve HTS kayıtlarının kâğıt halinde avukatı tarafından başvurucuya teslim edilmesinin önünde bir engel bulunmadığı anlaşılmıştır. Bunun yanında İnfaz Kurumuna gelen DVD ve CD'lerin incelenmesinin rutin bir kontrol olduğu belirtilmiştir. Son olarak kayıtların tetkiki sonucu bahse konu CD'nin muhafazasına ilişkin bir bilgiye veya ilgili CD'ye ulaşılamadığı anlaşılmıştır.
35. Somut olayda; başvurucuyu vekâletnameyle temsil eden müdafiinin de hazır bulunduğu 20/12/2018 tarihli celsede, başvurucu ilgili CD içeriğinin boş olması nedeniyle HTS ve CGNAT kayıtlarına ilişkin olarak ayrıntılı bir şekilde savunma yapamadığı görülmektedir. Başvurucu müdafii de hem ByLock tespit değerlendirme tutanaklarına, hem de HTS kayıtlarına ulaşamadıklarını ilk celsede belirtmiştir. Mahkemece sorulan sorulardan bu belgelerin dosya içerisinde olduğu ise açıktır. Başvurucunun talebi üzerine Mahkeme tarafından gönderilen yazılardan anlaşılacağı üzere istenilen belgelere erişim noktasında Mahkeme tarafından gerekli çabanın gösterilmediği söylenemez. Nitekim başvurucunun sunduğu dilekçeler üzerine ilgili evrakın başvurucuya verilmek üzere CD hâlinde fiziken İnfaz Kurumuna gönderilmiştir. Gerekçeli karar açıklanmadan önce başvurucu ilgili evrakın kendisine verilmediğini defaatle belirtmiştir. Mahkeme bu sefer müdafi tarafından da belgelerin temin edilebileceği bilgisini vermiştir. Sonraki aşamada bir kez daha talep edilmesi üzerine DVD üzerinden evrak tekrar yollanmıştır. Başvurucu, ilgili CD ve DVD'nin içerisinde istenilen bilgi ve belgelerin olmadığını ileri sürse de 6/3/2019 tarihinde istediği CD'nin tebliğ edildiği, DVD yönünden ise öncekilerin aksine bu şekilde bir tespitin İnfaz Kurumu tarafından yapılmadığını belirtmek gerekir.
36. Diğer taraftan başvurucu müdafii, bu süreçte talebe konu belgeleri fiziken istediğine ya da incelemek istediğine ve Mahkemece buna izin verilmediğine dair bir bilgi veya belge de sunmamıştır. Yargılama sırasında başvurucudan son sözü sorulmadan önce başvurucu müdafii ByLock'a dair CGNAT kayıtlarına ulaşamadığını ifade etmiştir. Bu aşamada CGNAT kayıtlarının dosyada yer aldığının taraflarca bilinmesi, UYAP üzerinden yapılan incelemede dahi CGNAT kayıtlarına erişmenin mümkün olması karşısında başvurucu müdafinin bu açıklamasının hangi makul gerekçeye dayandırıldığı anlaşılamamaktadır. Bu nedenle başvurucuya kovuşturma evresinde müdafii aracılığıyla anılan belgeler üzerine görüş sunma imkânı verilmediği de söylenemez. Buna göre; başvurucunun belgeye ulaşabilmesi için Mahkemece gerekli işlemlerin yapıldığı, müdafiin de söz konusu belgelere erişimine engel bulunmadığı ve başvurucu ile müdafiinin İnfaz Kurumunda görüşme olanağı buldukları dikkate alındığında başvurucunun savunma için zorunlu hazırlıkları yapabileceği imkâna sahip olduğu kabul edilmiştir.
37. Sonuç olarak yargılamaya bir bütün olarak bakıldığında -somut olayın özel koşullarında- başvurucunun savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkına yönelik bir ihlalin bulunmadığı görülmektedir. Açıklanan gerekçelerle savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının ihlal edilmediğine dair karar verilmesi gerekir.
III. HÜKÜM
Açıklanan gerekçelerle;
A. Savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
B. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının İHLAL EDİLMEDİĞİNE,
C. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 339. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca tahsil edilmesi mağduriyetine neden olacağından adli yardım talebi kabul edilen başvurucunun yargılama giderlerini ödemekten TAMAMEN MUAF TUTULMASINA,
D. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 30/10/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.