211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu'nun 13. maddesinde de açıkça belirtildiği gibi "askerliğin temeli disiplindir." Disiplin ise kanunlara, nizamlara ve amirlere mutlak bir itaat ve astının ve üstünün hukukuna riayet demektir. İşte askerliğin temeli olan disiplini sağlamanın en hızlı ve pratik yolu da emirlerdir. 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu'nun 8. maddesinde Emir: Hizmete ait bir talep veya yasağın sözle, yazı ile ve sair surette ifadesidir. şeklinde tanımlanmıştır. Astlar, üniformalı veya üniformasız asker amirleri ile sivil amirlerinin verdiği emirleri yerine getirmek zorundadır. İşte bu yazımızın konusu da askeri suçlar arasında en fazla karşılaştığımız suçlardan birisi olan “Emre İtaatsizlikte Israr” suçudur.

"Emre İtaatsizlikte Israr" suçu ve cezası 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu'nun “Askeri itaat ve inkıyadı bozan suçlar” başlığını taşıyan beşinci fasıl altında 87. maddesinde düzenlenmiştir. "İtaatsizlikte ısrar edenlerin cezası" kenar başlığını taşıyan 87. madde şu şekildedir:

Madde 87 – 1. (Değişik: 22/3/2000-4551/22 md.)

Hizmete ilişkin emri hiç yapmayan asker kişiler bir aydan bir seneye kadar, emrin yerine getirilmesini söz veya fiili ile açıkça reddeden veya emir tekrar edildiği halde emri yerine getirmeyenler, üç aydan iki seneye kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.

2. Yukarıki fıkrada yazılı suçlar seferberlikte yapılırsa beş ve düşman karşısında yapılırsa on seneye kadar ağır hapis cezası hükmolunur.

Emre İtaatsizlikte Israr Suçunun Özellikleri

Madde metninden de açıkça anlaşılacağı üzere, emre itaatsizlikte ısrar suçu seçimlik hareketli bir suçtur ve bu suçun oluşması için öncelikle "hizmete ilişkin" bir emrin varlığı gerekmektedir. 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu'nun 12. maddesinde "Hizmet", "Bu kanunun tatbikatında (Hizmet) tabirinden maksat gerek malüm ve muayyen olan ve gerek bir amir tarafından emredilen bir askeri vazifenin madun tarafından yapılması halidir." şeklinde tarif edilmiştir.

Bu açıklamalar ışığında, "Emre İtaatsizlikte Israr" suçunun oluşması için;

1- 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu'nun 12. maddesinde tanımlanan hizmete ilişkin bir emrin varlığı,

2- Astın, bilerek ve isteyerek bu emri hiç yapmaması veya emrin yerine getirilmesini söz veya fiiliyle açıkça reddetmesi ya da emir tekrar edildiği halde emri yerine getirmemesi gereklidir.

Bu iki şart aynı anda gerçekleştiğinde suç oluşacaktır.

Emre İtaatsizlikte Israr Suçu Sırf Askeri Suçtur.

30/06/2021 tarih ve 31527 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 24/06/2021 tarih ve 7329 sayılı Kanun'un 1. maddesi ile 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu'na eklenen EK MADDE 11'de, 87. maddede düzenlenen emre itaatsizlikte ısrar suçunun sırf askeri suçlardan olduğu açıkça belirtilmiştir.

Emre İtaatsizlikte Israr Suçunda Şikâyet

1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu'nun 48. maddesi gereğince askeri suçların takibi şikâyete bağlı değildir. Bu nedenle emre itaatsizlikte ısrar suçunun soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı değildir. Ancak burada şu hususa değinmek gerekir. 7329 sayılı Kanun'un 5. maddesi ile 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu'na eklenen EK MADDE 15 gereğince ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hâller hariç, asker kişilerin işledikleri askerî suçların soruşturulması izne tabidir.

Emre İtaatsizlikte Israr Suçunda Uzlaştırma

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nu 253. maddesinde belirtilen suçlarda, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar gören gerçek veya özel hukuk tüzel kişisinin uzlaştırılması girişiminde bulunulur.

Ancak emre itaatsizlikte ısrar suçunun soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olmadığından ve bu suçun 5271 sayılı CMK'nın 253. maddesinde sayılan suçlardan biri olmaması nedeniyle uzlaştırma yoluna başvurulamaz.

Emre İtaatsizlikte Israr Suçunda Tutuklama

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 100. maddesinin 4. fıkrası gereğince, hapis cezasının üst sınırı iki yıldan fazla olmayan suçlarda tutuklama kararı verilemez. Ancak 24/06/2021 tarih ve 7329 sayılı Kanun'un 4. maddesi ile 1632 sayıl Askeri Ceza Kanunu'na eklenen EK MADDE 14 gereğince sırf askerî suçlarda, tutuklama yasağına ilişkin hükümler uygulanmayacağı için emre itaatsizlikte ısrar suçunda diğer şartların varlığı halinde tutuklama kararı verilebilir.

Emre İtaatsizlikte Israr Suçunda Görevli Mahkeme

Emre itaatsizlik suçunun basit halinde bir aydan bir seneye kadar hapis; nitelikli halinde ise üç aydan iki seneye kadar hapis cezası öngörülmüştür. Her iki halde de ceza üst sınırı on yıl hapis cezasının altında olduğundan 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun gereği bu suç için görevli yargı organı Asliye Ceza Mahkemeleridir.

Emre İtaatsizlikte Israr Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararı verilebilir mi?

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 231. maddesinin 5. fıkrası gereğince, sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder. Ancak 24/06/2021 tarih ve 7329 sayılı Kanun'un 7. maddesi ile 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu'na eklenen EK MADDE 17 gereğince, sırf askerî bir suçtan dolayı altı ay veya daha fazla süreli hapis cezasına hükmedilmesi halinde HAGB kararı verilemez. Emre itaatsizlikte ısrar suçu da sırf askeri suçlardan olduğu için mahkemece altı (6) ay veya daha fazla süreli hapis cezasına hükmedilmesi halinde HAGB kararı verilemez. Altı aydan daha kısa süreli hapis cezasına hükmedilmesi halinde ise diğer şartların varlığı halinde HAGB kararı verilebilir.

Sözleşmeli Uzman Çavuşum. Emre İtaatsizlikte Israr Suçundan HAGB Kararı Verildi. Sözleşmem Feshedilir mi?

3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu'nun 12. maddesine göre, emre itaatsizlikte ısrar suçundan yapılan yargılama sonunda HAGB kararı verilse dahi sözleşmeli askeri personelin sözleşmeleri feshedilmek suretiyle Türk Silâhlı Kuvvetleri ile ilişikleri kesilir. Yine aynı madde gereğince de sözleşmesi feshedilerek Türk Silâhlı Kuvvetleri ile ilişiği kesilen uzman erbaşlar, tekrar Türk Silâhlı Kuvvetlerine alınmazlar.

Sözleşmeli Erim. Emre İtaatsizlikte Israr Suçundan HAGB Kararı Verildi. Sözleşmem Feshedilir mi?

6191 sayılı Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanunu'nun 6. maddesinde, sözleşme süresi içinde sözleşmeli er adayı olma şartlarından herhangi birini kaybeden personelin sözleşmelerinin feshedileceği açıkça belirtilmiştir. Yine aynı kanunun 3. maddesinde, emre itaatsizlikte ısrar suçundan HAGB kararı verilmiş olsa dahi mahkûm olmama şartı aranmıştır. Bu iki madde birlikte değerlendirildiğinde, emre itaatsizlikte ısrar suçundan yapılan yargılama sonunda HAGB kararı verilmesi halinde sözleşmeli erlerin sözleşmeleri feshedilmek suretiyle Türk Silâhlı Kuvvetleri ile ilişikleri kesilir.

Emre İtaatsizlikte Israr Suçundan Alınan Ceza Adli Sicile İşler mi?

5352 sayılı Adlî Sicil Kanunu'nun 5. maddesinde, sırf askeri suçlara ilişkin mahkûmiyet hükümlerinin adli sicile kaydedilmeyeceği açıkça belirtilmiştir. Emre itaatsizlikte ısrar suçu da sırf askeri suçlardan olduğu için bu suça ilişkin mahkûmiyet kararları adli sicile kaydedilmeyecektir.

Av. İsa YILMAZ